Του Παναγιώτη Μήλα
«Ναύπλιο, 27 Σεπτεμβρίου 1831*. Ημέρα Κυριακή και ώρα 05.35 το πρωί: Ο Κυβερνήτης του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους έχει εξέλθει του Κυβερνείου και με μικρή συνοδεία κατευθύνεται στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα προκειμένου να εκκλησιαστεί. Στα σκαλιά, τον πρόλαβαν οι Μαυρομιχάληδες και οι δύο χωροφύλακες. Πυροβόλησαν και οι τέσσερις. Ο κυβερνήτης έπεσε νεκρός. Ο Κυβερνήτης δέχτηκε περισσότερους από δύο πυροβολισμούς. Μία βολίδα τον τραυμάτισε θανάσιμα, ενώ μία άλλη καρφώθηκε στον τοίχο της Εκκλησίας και διασώζεται σε ειδική κατασκευή μέχρι και σήμερα».
ΛΙΣΤΑ: Τιμωρήθηκε με τον τρόπο που διαβάσατε επειδή ήταν μόνος στη λίστα των τιμίων. Είχε κάνει την αρχή όταν του ανετέθη να κυβερνήσει τη χώρα αμέσως μετά την επανάσταση του ’21, στις 14 Απριλίου 1827.
ΧΩΡΙΣ ΜΙΣΘΟ: Στην εναρκτήρια συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου είπε μεταξύ άλλων:
«…ελπίζω ότι όσοι εξ υμών συμμετάσχουν εις την κυβέρνηση θέλουν γνωρίσει ότι δεν είναι δυνατόν να λαμβάνουν μισθούς αναλόγους με τον βαθμόν του υψηλού υπουργήματός των και με τας εκδουλεύσεις των αλλά ότι οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν ακριβώς με τα χρηματικά μέσα, τα οποία έχει η κυβέρνηση εις την εξουσίαν τους. Τα αξιώματα είναι τιμητικά και ο αναμειγούμενος στην πολιτείαν δεν κάνει εμπορικήν επιχείρησιν.
Περιόρισα τα έξοδα δια εμέ και τον υπηρέτην μου μόνον εις 60 φράγκα τον μήνα και όλον τον υπόλοιπον μισθόν μου τον διαθέτω δια την Ελλάδα.
Οι πολιτικοί να γίνονται υποδείγματα, να εμπνέουν και να παραδειγματίζουν με την προσωπική και δημόσια ζωή και να είναι έτοιμοι να θυσιαστούν.
Ας λέγουν και ας γράφουν ό, τι θέλουν, θα έλθει όμως ο καιρός τε οι άνθρωποι κρίνονται όχι με όσα είπον ή έγραφον περί των πράξεών των, αλλά κατ’ αυτήν την μαρτυρίαν των πράξεών των.
Τότε μονάχα θα βελτιώσω την τροφήν μου, όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα ελληνόπουλο που να πεινάει…».
Αυτές ήταν οι απόψεις του. Δεν ήταν λοιπόν δυνατόν να σταθεί με τόση τιμιότητα…
ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ: «…Θα με λυπούσε πολύ αν ο εγωισμός και η φιλοχρηματία των οικονομικά ισχυρών, των ανθρώπων με υπόληψη και των γαιοκτημόνων με ανάγκαζε να καταφύγω στη βία. Όμως, αν πρέπει να το κάνω δεν θα διστάσω, γιατί μου είναι αδύνατον να σταματήσω ή να κάνω πίσω…».
Κι όμως δεν γράφτηκε σήμερα, αλλά το 1828 από τον ίδιο. Πρόκειται για μια από τις επιστολές του απευθύνονται στον συνεργάτη του, Αλέξανδρο Κοντόσταυλο, και αναφέρονται σε τρέχουσες κρατικές υποθέσεις, κυρίως οικονομικού χαρακτήρα, των ετών 1828-1830.
Οι επιστολές αυτές δεν έχουν μόνον ιστορική αξία, αλλά συγχρόνως είναι εξαιρετικά επίκαιρες, μιας και αποκαλύπτουν τις αγωνιώδεις προσπάθειές του να βάλει τάξη στις υποθέσεις του νεοσύστατου ελληνικού κράτους χωρίς να υπολογίζει το οποιοδήποτε κόστος. Ίσως θα μπορούσαν οι σύγχρονοι πολιτικοί να πάρουν ένα μάθημα από τις επιστολές του μεγάλου άνδρα.
«…Δεν συμμερίζομαι τη γνώμη σας σχετικά με τους εθνικούς πόρους και την ισορροπία που βρίσκετε ανάμεσα στα έξοδα και τα έσοδα. Αν συνυπολογίσετε τη φοβερή δυστυχία του λαού και την αφορία που θα μπορούσε να πλήξει επί μακρόν το έδαφος της Ελλάδας, ελλείψει πιστώσεων και κεφαλαίων, θα βλέπατε ότι τα μέσα που διαθέτουμε είναι τελείως δυσανάλογα προς τις ανάγκες μας, πράγμα που με ανησυχεί, διότι μπορώ και συμπάσχω, και υποφέρω περισσότερο από τους δυστυχείς που μου ζητούν ψωμί και δεν μπορώ να τους δώσω…» (13 Απριλίου 1828), αναφέρει σε μια άλλη επιστολή του, με την οποία απαντάει στη διαβεβαίωση του Κοντόσταυλου ότι ο προϋπολογισμός του κράτους είναι ισοσκελισμένος.
ΑΝΑΚΑΜΨΗ: Από την Ελλάδα λείπει πανθομολογούμενα μία ηγετική φυσιογνωμία, η οποία θα οργανώσει τις πραγματικές πολιτικές, οικονομικές και πολιτιστικές δυνάμεις του τόπου σε μια πραγματικά νέα πορεία ανάκαμψης του Ελληνισμού εντός και εκτός συνόρων.
Ανιδιοτέλεια, κύρος, ικανότητα ελιγμών και πυγμή είναι χαρακτηριστικά, τα οποία οφείλει να διαθέτει ο ηγέτης ενός κράτος. Όλα αυτά τα συναντούσε κανείς στην προσωπικότητα του Ιωάννη Καποδίστρια. Από τα φοιτητικά του χρόνια τον ενδιέφερε «η ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου», μιας και εκτός από φιλοσοφία και νομική σπούδασε και ιατρική. Οι πολιτικές του δυνατότητες φάνηκαν τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Χαρακτηριστική είναι η ανάμειξή του, ως μέλος της ρωσικής αντιπροσωπείας στο συνέδριο της Βιέννης, στη διασφάλιση της ουδετερότητας και της ανεξαρτησίας της Ελβετίας. Μάλιστα πριν από μερικά χρόνια έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του μεγάλου Έλληνα πολιτικού στη Λοζάννη.
Ευγνωμοσύνη διατηρούν στο πρόσωπο του Καποδίστρια και οι Γάλλοι, αφού με την εξαιρετική πολιτική του επάρκεια κατάφερε να αποτρέψει τη διάλυση της Γαλλίας από τις Μεγάλες Δυνάμεις, μετά την οριστική ήττα του Ναπολέοντα, κρατώντας υπαρκτές τις ισορροπίες στην Ευρώπη.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: Ο Ιωάννης Καποδίστριας στόχευε στην αναγέννηση του έθνους, διαμέσου της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Πόνταρε πολλά στο ιστορικό βάθος της υποδουλωμένης τότε Ελλάδας και έβαλε μπρος την πολιτιστική διπλωματία. Έδινε τεράστιο βάρος στην προστασία των αρχαιοτήτων και στην εκπαίδευση των παιδιών, τομείς που δυστυχώς σήμερα ασθενούν. Μαζί με τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο ίδρυσε την Εταιρεία των Φιλομούσων στη Βιέννη με την υποστήριξη του τσάρου Αλέξανδρου και του Αυστριακού καγκελάριου Μέτερνιχ, την οποία είχε κερδίσει έξυπνα η διπλωματική ικανότητα του Καποδίστρια που δεν ξεχνούσε ποτέ τους Έλληνες, όπου κι αν βρισκόταν. Η εταιρεία θα διενεργούσε εράνους προς συγκέντρωση χρημάτων για τις σπουδές όλων των Ελλήνων σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Βαθύτερη αιτία ύπαρξης της Εταιρείας, όμως, ήταν η ενημέρωση της ευρωπαϊκής διπλωματίας και της κοινής γνώμης για το Ελληνικό Ζήτημα. Κάτι παρόμοιο δυστυχώς δεν υπάρχει σήμερα.
ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ: Ο Ιωάννης Καποδίστριας εργάστηκε για τον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας, διαβεβαιώνοντας τα συντηρητικά πολιτικά συμφέροντα της εποχής ότι αίτημά του δεν ήταν οι συνταγματικές ελευθερίες, αλλά η αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Βασικός κανόνας του αγώνα του υπέρ της ελευθερίας των Ελλήνων ήταν η άκρα μυστικότητα.
Μετά την απελευθέρωση απέφυγε να αναμειχθεί στις εσωτερικές έριδες. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη διπλωματική του παιδεία αποτελούσε σοβαρό εχέγγυο στις διαπραγματεύσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Έτσι το 1827 ορίστηκε κυβερνήτης της Ελλάδας.
Προχώρησε στη δραστήρια αναδιοργάνωση της Πολιτείας. Οργάνωσε μυστικά στρατό, ο οποίος έδιωξε και τους τελευταίους Οθωμανούς από τη Στερεά Ελλάδα. Πάταξε την πειρατεία και τη ληστεία και ανέπτυξε τη ναυτιλία, τη δύναμη του Ελληνισμού.
ΕΜΠΟΔΙΑ: Όμως στην Ελλάδα, το δηλητήριο εκείνο, που κρατάει από αρχαιοτάτων χρόνων και πιστοποιεί τη σχέση των σημερινών Ελλήνων με τους Αρχαίους και στα καλά και στα κακά, χύθηκε και στην περίπτωση του μεγάλου ηγέτη. Η φαναριώτικη λογική, η οποία επικρατεί μέχρις και τις ημέρες μας, παρενέβαλλε εμπόδια σε κάθε αναμορφωτική προσπάθεια του Καποδίστρια.
Έτσι φτάσαμε στη δολοφονία μίας από τις μεγαλύτερες ηγετικές φυσιογνωμίες του Ελληνισμού. Ο Καποδίστριας διέθεσε όλη του την περιουσία στους αγώνες για την ελευθερία και την ανάπτυξη της Ελλάδας, κρατώντας για τον εαυτό του τα άκρως απαραίτητα.
Η στάση ζωής του απέδειξε ότι πραγματικός ηγέτης δεν είναι μόνο ο καλός διπλωμάτης. Χωρίς συμπόνια για το σύνολο, πίστη, πρακτικό πατριωτισμό και παραδειγματική ζωή ο πολιτικός ηγέτης καταλήγει -ακόμα κι αν έχει καλές προθέσεις- «όργανο» συμφερόντων που «γλυκοκοιτάζουν» την πατρίδα μας.
ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ: Για τον Ιωάννη Καποδίστρια κυκλοφόρησε ένα νέο βιβλίο με τον τίτλο: «Ιωάννης Καποδίστριας, Ο Άγιος της Πολιτικής». Συγγραφέας του είναι ο Ιωάννης Κορνιλάκης. Πρόκειται για ένα συλλεκτικό έργο που περιέχει 137 ανέκδοτες επιστολές του Κυβερνήτη, με το γραφικό χαρακτήρα του ιδίου, αφού ο εκδότης δημιούργησε γραμματοσειρά με απόλυτη πιστότητα της προσωπικής γραφίδας του Ιωάννη Καποδίστρια.
Η έκδοση αυτή είναι επετειακή δεδομένου ότι για πρώτη φορά από την αρχική έκδοση του 1841, κυκλοφορεί ξανά ένα μεγάλο μέρος των επιστολών του Καποδίστρια.
***
* Η ημέρα της δολοφονίας του Καποδίστρια με το νέο ημερολόγιο είναι η 9η Οκτωβρίου 1831. Εκείνη την ημέρα ήταν 55 ετών. Είχε γεννηθεί στην Κέρκυρα στις 11 Φεβρουαρίου 1776.
***
Ο Ιωάννης Καποδίστριας έφθασε στο Ναύπλιο στις 6 Ιανουαρίου του 1828.
