Το να ξεκινήσει κανείς να γράφει για το «Η ζωή και οι απόψεις του Τρίστραμ Σάντυ κυρίου από σόι» είναι μια περιπέτεια. Περιπετειώδης είναι και η ανάγνωση. Γραμμένο στα μέσα του 18oυ αιώνα είναι ένα κείμενο ανατρεπτικό, γεμάτο χιούμορ, που δεν κρατά τον χρόνο, τον χώρο, που συνεχώς ανασυντάσσει τις δυνάμεις του για μια καίρια παρέκβαση που αφορά… τα μουστάκια και τις μύτες. Τόσο που καταλήγεις να κλαις από τα γέλια.
Θυμίζοντας έντονα Δον Κιχώτη (τον οποίο βεβαίως αγαπά να μνημονεύει) ο Λώρενς Στερν ξεκίνησε να γράφει το βιβλίο σε τόμους και δεν κατόρθωσε να εκδώσει τους πρώτους δύο παρά με δικά του χρήματα. Όμως όταν το βιβλίο ξεπούλησε, τα υπόλοιπα κομμάτια του έργου τυπώθηκαν με όλες τις εκδοτικές τιμές και έγιναν σύντομα το bestseller της εποχής.
Ο Τρίστραμ, αν και αφηγητής και θεωρητικά ήρωας του μυθιστορήματος, στην ουσία δεν γεννιέται πριν από τον 5ο τόμο, κι αφού έχουν κυλήσει καμιά 400αριά σελίδες. Δεν μαθαίνουμε σχεδόν τίποτα για τη ζωή του, μήτε για τις απόψεις του. Το βιβλίο είναι μια συρραφή επεισοδίων σε άναρχη σειρά που αφορούν κυρίως τον πατέρα του και τον θείο του τον Τόμπι. Που τους πλαισιώνουν ένα σωρό χαρακτήρες όπως ο υπηρέτης-δεκανέας Τριμ και ο ιερέας Γιόρικ.
Όμως μαθαίνουμε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για τον Τρίστραμ, όπως ας πούμε πως την ώρα της σεξουαλικής πράξης η μαμά του (που σημειωτέον ποτέ δεν έκανε ερωτήσεις) έκανε μια ερώτηση στον πατέρα του κι έτσι διαταράχτηκε η ισορροπία της σύλληψής του. Πως οι μύτες παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου και ο μαιευτήρας κατάφερε με τις κουτάλες να σπάσει τη δική του στη γέννα. Πως τα ονόματα είναι σημαδιακά κι αυτός κατέληξε αντί για Τρισμέγιστος να λέγεται Τρίστραμ, ένα όνομα που σιχαινόταν ο πατέρας του.
Μιλάμε για ένα έπος γέλιου, ένα σουρεαλιστικό μυθιστόρημα πριν από τον σουρεαλισμό, ένα μοντέρνο -με υποψίες μεταμοντέρνου- κείμενο πριν τους μοντερνισμούς, που αρέσκεται να κοροϊδεύει τον εαυτό του, να κοιτά με καλοσύνη τους άλλους, να σπρώχνει την αφήγηση στην έρημο των λεπτομερειών που κάνουν τη ζωή μας ευκολότερη. Κι αν και -όπως λέει η μεταφράστρια Έφη Καλλιφατίδη στην εξαιρετική εισαγωγή της- κάποιος κριτικός της εποχής του είπε «Τίποτε το αλλόκοτο δεν μπορεί να διαρκέσει αιώνια. Ο Τρίστραμ Σάντι δεν άντεξε», σήμερα μιλάμε για ένα έργο διαχρονικό, άχρονο σχεδόν σαν την ιστορία του, που θα κάνει και τις επόμενες γενιές να ξεκαρδίζονται όσο δίνει δυο τρία μαθήματα υψηλής λογοτεχνίας.
Και ναι, πως θα μπορούσε κανείς να μη συμπαθήσει ένα βιβλίο που εκεί στην αρχή του ήδη αφιερώνει δύο ολόκληρες κατάμαυρες σελίδες στο τίποτα;
«Η ζωή και οι απόψεις του Τρίστραμ Σάντι κυρίου από σόι», Λώρενς Στερν, μετ. Έφη Καλλιφατίδη, εκδ. Gutenberg, 1992, σελ. 743
