Του Κωστή Μεγάλη
Η αντισυμβατική και συγκινητική παράσταση «Τελετή του Τσαγιού», ανανεωμένη με νέα διασκευή, συνεχίζει για έκτη χρονιά να αγγίζει τις καρδιές μας και να ηλεκτρίζει τα μυαλά μας.
Γιατί κλαίει ο Θεός; Τι βλέπει και τον στεναχωρεί τόσο πολύ; Μήπως κάνουμε κάτι λάθος; Προσωπικά; Ως κοινωνία;
Στην καινοτόμο παράσταση «Η Τελετή του Τσαγιού» τα δάκρυα του Θεού γίνονται η καθοριστική απάντηση για όλα τα ερωτήματα της ζωής μας. Η πρωταγωνίστρια αναρωτιέται πώς μπορεί να τα βρει. Και η απάντηση της μητέρας της δεν αφήνει περιθώρια: κανείς δεν μπορεί να της δώσει την απάντηση. Μόνη της- έτσι μόνο μπορεί να βρει τα δάκρυα του θεού και μαζί τις απαντήσεις, που τόσο ποθεί. Είναι άλλωστε μια γκέισα με καθήκον την ιερή Τελετή του Τσαγιού. Τόσα χρόνια αυτή η διαδικασία είναι ολόκληρη η ζωή της. Κι όμως, ποτέ δεν είχε αναρωτηθεί τι είναι το τσάι. Ποτέ δεν είχε παρατηρήσει την αλήθεια: πως το τσάι είναι τα δάκρυα του θεού. Και ποτέ δεν είχε αναρωτηθεί γιατί ο Θεός κλαίει. Κάποια στιγμή, όμως, παρατηρεί προσεκτικά αυτό, που έχει συνηθίσει και ξαφνικά ξαναγίνεται αλλόκοτο σαν την πρώτη φορά, που το είδε. Τότε, η εθελοτυφλία παύει να είναι επιλογή. Η ορμή μέσα μας, που ζητά την Αλήθεια και τόσα χρόνια καταπιέζεται, έχει πάρει τόση δύναμη από τη συνεχή αντίσταση, που πλέον ξεχύνεται ελεύθερη σαν νερό σπασμένου σωλήνα, εκρήγνυται σαν ηφαίστειο, που χρόνια μαζεύει υπομονετικά μάγμα- ένα μάγμα που καταστρέφει ολόκληρο τον Κόσμο της πρωταγωνίστριας. Πλέον, είναι αναπόφευκτο ένα ταξίδι στον χώρο, στον χρόνο και στον εσωτερικό Κόσμο. Θέλει δεν θέλει, η πρωταγωνίστρια θα αναμετρηθεί με τα τέρατα, που κρύβονται έξω της, αλλά και μέσα της, και θα παλέψει με νύχια και με δόντια, για να βρει την Αλήθεια, που ήταν πάντα εκεί. Για να βρει τα δάκρυα του θεού. Την εικόνα, που έχει για τον κόσμο μας και τον κάνει να κλαίει. Σε αυτό το ταξίδι, λοιπόν, η ηρωίδα θα πολεμήσει τέρατα και τέρατα και άλλα τέρατα. Αν δε βρει το κουράγιο να αφήσει πίσω της κάθε φόβο και να τα σκοτώσει, θα τη σκοτώσουν εκείνα…
Η «Τελετή του Τσαγιού» είναι αποτέλεσμα συνεργασίας καλλιτεχνών από Κύπρο, Ελλάδα, Γερμανία και Ιαπωνία, που κέρδισε βραβεία σκηνοθεσίας και ερμηνείας στο Μιλάνο και το Μαυροβούνιο. Αυτός ο εξαιρετικός μονόλογος είναι γραμμένος απ’ τους πολυτάλαντους καλλιτέχνες Achim Wieland και Μάριο Ιωάννου (SRSLY_yours) και ταξιδεύει στα αγγλικά εδώ και έξι χρόνια με μεγάλη επιτυχία σε πολλά μέρη της Ευρώπης, όπως το Βερολίνο, η Ρώμη, το Μιλάνο, το Τορίνο, το Σεράγεβο, το Μαυροβούνιο και η Σικελία. Φέτος η παράσταση σημείωσε μεγάλη επιτυχία και στη Ρώμη και στα Τίρανα. Στην Αθήνα επιστέφει με μια νέα ελληνική διασκευή, που πέρα από τις προσθαφαιρέσεις στο κείμενο, έχει αλλάξει το κείμενο και λόγω της χρήσης διαφορετικής γλώσσας. Πρόκειται για μια νέα παράσταση με νέο χαρακτήρα, νέο αέρα. Με τη γλώσσα δεν αλλάζουν μονάχα οι διαφορετικές λέξεις, που δεν μπορούν να αποδοθούν με ακρίβεια από τη μια γλώσσα στην άλλη. Αλλάζουν και τα ηχοτοπία, τα ηχοχρώματα. Όπως αλλάζει η τονικότητα στη μουσική. Η μετάβαση από τα αγγλικά στα ελληνικά είναι παρόμοια με τη μετάβαση από από μια ήπια μελωδία σε ένα αναπάντεχο κρεσέντο, που μια έρχεται, μια φεύγει. Κι ας είναι οι ιδέες λέξεις, οι ίδιες νότες, η διαφορετική τους θέση στο πεντάγραμμο δημιουργεί μια νέα μελωδία. Μεγάλη διαφορά στη νέα παράσταση είναι κάτι το ραπ κομμάτι της. Η ραπ, η μουσική των νέων, είναι περιθωριοποιημένη από το θέατρο, και η παρουσία της σε μια παράσταση, ιδίως μια παραδοσιακή ιαπωνική Τελετή του Τσαγιού, είναι πραγματικά ιδιαίτερη. Εξάλλου, ίσως μόνο ο ζόφος της ραπ μπορεί να αποδώσει το εξίσου σκοτεινό συναίσθημα της παράστασης.
Αυτή η αίσθηση της ανανέωσης στην παράσταση δεν βασίζεται μόνο σε αυτά τα στοιχεία. Κι αυτό γιατί ο πρωταγωνιστής Μάριος Ιωάννου αποφεύγει τον συμβατικό περιορισμό, σύμφωνα με τον οποίο όλα στο θέατρο πρέπει να γίνονται, όπως έχουν προσχεδιαστεί. Έτσι, κάθε φορά αυτοσχεδιάζει και εντάσσει στο έργο όποιους τυχόν αναπάντεχους θορύβους, δυσλειτουργίες της τεχνολογίας κι όποια άλλη έκπληξη προκύψει και απολογείται στο κοινό, που η τελετή δεν είναι τέλεια. Η ντροπή, που η ηρωίδα τάχα νιώθει με κάθε έκπληξη κάνει ακόμα εντονότερη αυτή την αντίθεση ανάμεσα στην πραγματικότητα και στον ιδανικό Κόσμο, που η κοινωνία τής έχει επιβάλλει. Άλλωστε βασικό μοτίβο της συμπεριφοράς της είναι η επιθυμία της να παρουσιάσει τον εαυτό της και τον κόσμο τέλειο – πράγμα φυσικά αδύνατο. Όπως και η ζωή, έτσι και το θέατρο έχει ως πυρήνα του την ατέλεια και αντλεί από εκεί την ομορφιά του. Αυτές και πολλές άλλες εκπλήξεις κρύβει κάθε νέα παράσταση στην Τελετή του Τσαγιού. Ακόμα, λοιπόν, κι αν έχεις δει την παράσταση, δεν την έχεις δει. Ή έστω, όταν τη ξαναδείς θα δεις ένα νέο έργο.
Αναλυτικότερα, βασικό μοτίβο της παράστασης είναι το αδιαίρετο όλον, που μας διαπερνά και το διαπερνάμε. Η απόλυτη ενότητα ενός σύμπαντος, που είναι ένα κι αυτό και δεν έχει καθόλου κομμάτια, δημιουργεί πολλούς προβληματισμούς. Αυτό από τη μια σημαίνει πως είμαστε ένα με το διάστημα, τους πλανήτες, τα αστέρια, τη θάλασσα, τα φυτά, τα ζώα, αλλά κι όλους τους ανθρώπους πάνω στη γη. Από την άλλη, σημαίνει πως είμαστε ένα και μια μια διεφθαρμένη παγκόσμια κοινωνία, που ευνοεί λίγους και τους υπόλοιπους είτε τους σκοτώνει είτε τους εγκαταλείπει σε μια επίγεια κόλαση. Ταυτόχρονα και δεν υποστηρίζουμε κάτι τέτοιο στην καρδιά μας, αλλά ζώντας σε αυτή την κοινωνία, αγοράζοντας τα προϊόντα της όχι μόνο ενισχύουμε το σύστημα, που ξεσκίζει τους συνανθρώπους μας, αλλά γινόμαστε ένα μαζί του. Όμως, η μόνη απλή λύση, να πάμε στα βουνά και να ζούμε με καρπούς, φαντάζει πολύ δύσκολη. Δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια καλή επιλογή. Και έτσι δεν φαίνεται να υπάρχει και κάποια παρηγοριά. Εδώ έρχεται η τόσο ανθρώπινη θέση της Τελετής του Τσαγιού: και το να κλαίμε και να δίνουμε τα δάκρυά μας, για να αντικαταστήσουν τα δάκρυα του Θεού, να γίνουν αυτά το επόμενο τσάι, και το να νιώθουμε συμπόνια για αυτή την απάνθρωπη κατάσταση χωρίς να εθελοτυφλούμε και να πετρώνουμε τις καρδιές μας- κι αυτό κάπως μετρά.
Φυσικά, μορφή και περιεχόμενο είναι ένα, κι όλα αυτά τα συναισθήματα, όλες αυτές οι σκέψεις δεν θα μας άγγιζαν τόσο βαθιά χωρίς τη συγκινητική ερμηνεία του Μάριου Ιωάννου. Ο πολυτάλαντος βετεράνος του θεάτρου πραγματικά δεν μιμείται τα συναισθήματα του ρόλου. Μπαίνει τόσο βαθιά μέσα του, που τα νιώθει κι απλώς τα αφήνει να φανούν. Δεν παίζει τον ρόλο. Γίνεται ο ρόλος. Και δεν περιορίζεται στο να εκφραστεί με τα λόγια. Παράλληλα με τη φωνή του δίνει μια εξίσου δυνατή και σημαντική ερμηνεία με το σώμα του. Δύο παράλληλες παραστάσεις, που συνεχώς τέμνονται, αναμειγνύονται και πολλαπλασιάζονται εκθετικά. Με κάποιο μαγικό τρόπο ένας μονόλογος με λιτά σκηνικά αντηχεί εξίσου δυνατή με έναν τεράστιο θίασο, που παίζει θέατρο, τραγουδά και χορεύει σε μια σκηνική υπερπαραγωγή. Η περιπλοκότητα μέσα στην απλότητα. Το συναίσθημα μέσα στη τεχνική: ή καλύτερα το προϋπάρχον συναίσθημα να παίρνει τέλεια κι άρτια μορφή μέσα από την τεχνική. Η ουσία του θεάτρου.
Θα ήθελα να κλείσω το κείμενο με ένα από τα αγαπημένα μου αποφθέγματα από την παράσταση: Τα πουλιά έχουν ανάγκη τον ουρανό για να πετούν με ελευθερία, όπως κι ο Χριστός χρειαζόταν τον μαραγκό, που έφτιαξε τον σταυρό του, όπως μας υπενθυμίζει η παράσταση. Τα πάντα έχουν το τίμημά τους…
