Μεταξύ 1666 και 1766, 250.000 Αφρικανοί σκλάβοι πέθαναν διασχίζοντας τον Ατλαντικό κατά τη μεταφορά τους στις αποικίες της Αμερικής. Η θνησιμότητα του «φορτίου» σε κάθε ταξίδι ήταν 10-12%.
Μαύροι σκλάβοι στην Αμερική
Η ιστορία των μαύρων σκλάβων της Αμερικής είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και τις πιο τραγικές στην ανθρώπινη επίγεια περιπέτεια.
• Είναι στα 1619 όταν για πρώτη φορά εμφανίζεται η δουλεία στη Βόρεια Αμερική. Το πλήρωμα ενός ολλανδικού πλοίου διαπράττει μια αποτρόπαια εμπορική συναλλαγή: αποβιβάζει στην πόλη Jamestown της Βιρτζίνια είκοσι μαύρους Αφρικανούς σαν αντάλλαγμα κάποιων αγαθών.
• Αυτοί οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να περπατήσουν δεκάδες χιλιόμετρα κάτω από τις χειρότερες συνθήκες, μέσα από την αφιλόξενη αφρικανική ενδοχώρα, μέχρι τις δυτικές ακτές της Αφρικής. Στη συνέχεια πεινασμένοι, πληγωμένοι, και συχνά άρρωστοι, τους δένουν μ’ αλυσίδες και τους στοιβάζουν κυριολεκτικά σαν εμπόρευμα στ’ αμπάρια των πλοίων που περιμένουν στην ακτή για να τους μεταφέρουν στην αμερικανική ήπειρο μέσα από ένα πολυήμερο ταξίδι στον ωκεανό, κάτω από απερίγραπτα απάνθρωπες συνθήκες. Στη διάρκεια του ταξιδιού τα θεάματα δεν είναι καθόλου ευχάριστα: βιασμοί, μαστιγώσεις – και κάθε τόσο εκσφενδονίζονταν και κάποιος στο πέλαγος είτε νεκρός από τις πολλές ασθένειες είτε ζωντανός, όπου φυσικά θα έβρισκε τραγικό θάνατο.
• Καθώς η σχετική νομοθεσία είναι αρκετά ακαθόριστη και ελαστική, σύντομα οι είκοσι αυτοί Αφρικανοί κηρύσσονται -δια νόμου- δούλοι για ολόκληρη τη ζωή τους, με δικαιώματα πολύ λιγότερα από όσα έχουν τα ζώα της δικής μας εποχής. Αυτοί οι δούλοι ζούσανε σε άθλιες συνθήκες και αποκαλούνταν νέγροι περιφρονητικά.
• Άδικα όμως τους περιφρονούσαν καθώς οι περισσότεροι κατάγονταν από χώρες πολύ ανεπτυγμένες. Το Τιμπουκτού, π.χ., που το φέρνουμε συνήθως σαν παράδειγμα χαμηλού πολιτιστικού επιπέδου, ήταν μια πόλη με δενδροστοιχίες και λεωφόρους από το 15ο κιόλας αιώνα, γνωστή για τον πλούτο της με την επωνυμία «χρυσή πόλη». Είχε αξιόλογο εμπορικό λιμάνι, βιβλιοθήκες και πανεπιστήμια που περιλάμβαναν τμήματα αστρονομίας, μαθηματικών, εθνογραφίας, ιατρικής, υγιεινής, φιλοσοφίας, θεολογίας.
• Μέσα σε λίγα χρόνια η χώρα που αποτελούνταν τότε κυρίως από αγγλικές αποικίες, γέμισε από τέτοιους δούλους. Βλέπετε, η παρουσία τους έλυνε πολλά προβλήματα, κυρίως οικονομικά, καθώς εργάζονταν για τους ευγενείς καλλιεργώντας τις ατελείωτες εκτάσεις γης.
• Συνηθισμένες ποινές ήταν η αποκοπή των αυτιών, το κάψιμο της σάρκας με πυρακτωμένο σίδερο και καυτό νερό, το μαστίγωμα και ο ευνουχισμός. Η τελευταία ποινή όμως δεν χρησιμοποιούνταν συχνά καθώς οι σκλάβοι χρησίμευαν και σαν αναπαραγωγικές μηχανές. Οι γυναίκες και τα κορίτσια στην εφηβεία, βίωναν τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, χρησιμοποιούνταν συνήθως για σκληρή εργασία ή πωλούνταν.
• Κινήσεις για την κατάργηση της δουλείας σημειώθηκαν κατά το 18ο αιώνα. Το Σύνταγμα των ΗΠΑ, που εκπονήθηκε το 1788, προέβλεπε την απελευθέρωση των δούλων μέσα σε μια περίοδο 20 χρόνων. Ωστόσο, η δουλεία συνέχισε να υφίσταται στις νότιες πολιτείες των ΗΠΑ. Στις αρχές του 19ου αιώνα, η Βρετανία, η Γαλλία και τα περισσότερα από τα νέα ανεξάρτητα έθνη της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής κατάργησαν τη δουλεία. Ένας από τους σπουδαιότερους ανθρώπους που υπερασπίστηκε το κίνημα της απελευθέρωσης των δουλών ήταν ο Αβραάμ Λίνκολν που γεννήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1809 και πέθανε στις 15 Απριλίου 1865.
• Τον Απρίλιο του 1861 ξέσπασε ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος. Την Πρωτοχρονιά του 1863 ο Λίνκολν υπέγραψε το περίφημο διάταγμα για τη χειραφέτηση των μαύρων, το οποίο μπήκε ως τροπολογία στο σύνταγμα το 1865. Το 1864, ύστερα και από τις συνεχείς νίκες του στρατού, εκλέχτηκε για δεύτερη φορά πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών με ποσοστό 55%. Το τέλος του εμφυλίου πολέμου σήμανε και το τέλος της δουλείας στις ΗΠΑ.
Κι άλλα σκοτεινά σημεία
Παρότι η δουλεία απαντάται από τα πρώτα καταγεγραμμένα χρόνια του ανθρώπου, ωστόσο το πρώτο πράγμα που έρχεται συνήθως στο μυαλό μας όταν ακούμε αυτήν τη λέξη είναι η εκμετάλλευση των Αφρικανών από τους κατοίκους του “Νέου Κόσμου”.
Και αυτό γιατί μαζί με την εποίκιση της νέας ηπείρου, η οποία σύντομα θα ονομαζόταν ‘Αμερική’, ξεκίνησε κι ένα άνευ προηγουμένου σκλαβοπάζαρο από τους Ευρωπαίους, με θύματά τους κατοίκους των υποσαχάριων περιοχών. Κάτι που θα γιγαντωθεί σε μεγάλο βαθμό κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, προκαλώντας μία τεράστια ανθρωπιστική τραγωδία.
Ωστόσο, η ιστορία της δουλείας στην Αμερική έχει κάποια σημεία σκοτεινά, που ίσως να μην τα γνωρίζουμε ή να έχουμε εντελώς άλλη εικόνα γι’ αυτά απ’ την πραγματική:
- Οι Πορτογάλοι ήταν οι πρώτοι που ξεκίνησαν το διατλαντικό εμπόριο δούλων τον 16ο αιώνα και παρέμειναν οι ‘κυρίαρχοι’ σ’ αυτόν τον τομέα μέχρι και τον 19ο αιώνα. Υπολογίζεται ότι μέχρι την κατάργησή του, τουλάχιστον το 50% των σκλάβων είχαν διακινηθεί από πορτογαλικές αποικίες, όπως τη Βραζιλία.
- Οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι στο ίδιο διάστημα πουλήθηκαν σχεδόν 12 εκατομμύρια Αφρικανοί σκλάβοι. Από αυτούς, κοντά στο 1,5 εκατομμύριο πέθαναν μέσα στα πλοία κατά τη διαδρομή. Ακόμη 6 εκατομμύρια υπολογίζεται ότι πουλήθηκαν σε Ασιάτες δουλεμπόρους και άλλα 8 εκατομμύρια, τα οποία προορίζονταν για τις ‘αγορές’ της ίδιας της αφρικανικής ηπείρου.
- Πρόσθεσε στους νεκρούς και άλλα 4 εκατομμύρια, που υποχρεώθηκαν να ταξιδέψουν από το κέντρο της Αφρικής προς στα παράλια και δεν άντεξαν τις κακουχίες της διαδρομής. Βλέπεις οι Ευρωπαίοι δουλέμποροι δεν πλησίαζαν στο εσωτερικό της ηπείρου, από φόβο στις αρρώστιες, οπότε περίμεναν να φέρουν τους σκλάβους στα παράλια, προκειμένου να τους φορτώσουν στα πλοία και να τους πάνε για πούλημα.
- Αν και οι περισσότεροι νομίζουμε ότι το εμπόριο δούλων διενεργούταν κυρίως μεταξύ της Αφρικής και των σημερινών ΗΠΑ, αυτό είναι λάθος. Μόλις το 6% τον δούλων κατευθυνόταν προς τις πόλεις της Βορείου Αμερικής. Η πλειοψηφία -πάνω από 60%- κατευθυνόταν προς τις ισπανικές και πορτογαλικές αποικίες στη Νότια Αμερική.
- Οι καπετάνιοι στοίβαζαν συνήθως 350 με 600 σκλάβους στα πλοία τους, με τα αμπάρια να είναι τόσο γεμάτα, ώστε οι άτυχοι Αφρικανοί να μπορούν να κουνηθούν ελάχιστα κατά τους δύο μήνες που διαρκούσε το ταξίδι. Πολλοί πέθαναν από αρρώστιες, καθώς αναγκάζονταν να κοιμούνται πάνω στα ούρα τους και στα περιττώματά τους, ενώ πολλοί ακόμη αυτοκτόνησαν πηδώντας στη θάλασσα. Ακόμα και οι ναύτες δεν ήθελαν να σαλπάρουν με δουλεμπορικά, καθώς κι εκείνοι συχνά πέθαιναν απ’ τις ίδιες ασθένειες. Αυτό βέβαια ήταν καλό για τους καπετάνιους και τους ‘επιχειρηματίες’, γιατί φτάνοντας στον προορισμό τους, είχαν λιγότερο προσωπικό για να πληρώσουν…
- Με το που έφταναν οι σκλάβοι στον ‘Νέο Κόσμο’, κρατούνταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης συνήθως στην Καραϊβική. Η δυσεντερία θέριζε σε αυτά τα μέρη και ήταν η κύρια αιτία θανάτου. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 5 εκατομμύρια σκλάβοι πέθαναν εκεί από δυσεντερία.
- Ανάμεσα στους Αφρικανούς που δίνονταν για σκλάβοι στους Ευρωπαίους δουλεμπόρους, υπήρχαν και αρκετοί εγκληματίες και φυλακισμένοι. Οι ντόπιες αρχές προτιμούσαν να τους πουλήσουν και να βγάλουν κέρδος, παρά να τους τιμωρήσουν όπως όριζε ο νόμος.
- Το 84% των σκλάβων που κατέληγαν στον ‘Νέο Κόσμο’, περνούσε όλη τη ζωή του δουλεύοντας σε ζαχαροφυτείες. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς πωλούνταν στη Βραζιλία.
- Ωστόσο, μέχρι το 1825, τα υψηλά ποσοστό γονιμότητας ανάμεσα στους σκλάβους των ΗΠΑ, οδήγησαν το 1/4 των σκλάβων του ‘Νέου Κόσμου’ να ζουν πλέον εκεί.
- Αν και οι Αφροαμερικανοί στις ΗΠΑ υποτίθεται ότι εδώ και δεκαετίες είναι ‘ελεύθεροι’, ωστόσο μέχρι πρόσφατα ίσχυαν νόμοι που τους διαχώριζαν από τους υπόλοιπους Αμερικανούς ως προς τα δικαιώματα τους, όπως εκείνα της ιδιοκτησίας, της εκπαίδευσης ή της εργασίας. Τον Νοέμβριο του 2000 η Αλαμπάμα έγινε η τελευταία πολιτεία που κατάργησε (επιτέλους) τον νόμο που απαγόρευε τον γάμο μεταξύ λευκών και μαύρων πολιτών. Αν και το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ είχε απαγορεύσει στην Αλαμπάμα να επιβάλλει αυτόν τον νόμο, αυτή η απαγόρευση παρέμενε τυπικά στα βιβλία.
