“Αφιερώθηκα στη συλλογή μου. Την έκανα έργο της ζωής μου. Δεν είμαι συλλέκτης έργων τέχνης, είμαι μουσείο”.
Πέγκι Γκούγκενχαϊμ
Όταν η Peggy Guggenheim μπήκε στο χώρο της τέχνης την εποχή που διαμορφωνόταν το κίνημα της σύγχρονης τέχνης τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά από το σήμερα. Η ομάδα των καλλιτεχνών με την οποία συσχετιζόταν (Alexander Calder, Mark Rothko, Vasily Kandinsky, Piet Mondrian) ήταν άγνωστοι και δεν είχε εκτιμηθεί η αξία τους. Πίστεψε σ’ αυτούς και είχε τη δυνατότητα να τους υποστηρίξει από πολύ νωρίς, σε μία εποχή που η χορηγία δεν υπήρχε ως έννοια. Ανάμεσα στην ομάδα των καλλιτεχνών υπήρχαν πολλοί που τη συμβούλευαν και κυρίως ο Marcel Duchamp ο οποίος της δίδαξε οτιδήποτε ήξερε σχετικά με τη μοντέρνα τέχνη.
Γεννημένη σε γνωστή, πλούσια και ισχυρή οικογένεια, η Πέγκι Γκούγκενχαϊμ κατάφερε να δημιουργήσει μια από τις σημαντικότερες συλλογές της σύγχρονης ευρωπαϊκής και αμερικανικής τέχνης. Στηριζόμενη σε συμβούλους, συμπεριλαμβανομένου του ντανταϊστή Μαρσέλ Ντισάν, του αναρχικού ποιητή και κριτικού Χέρμπερτ Ριντ, συγκέντρωσε γρήγορα ζωγραφικούς πίνακες από τους πιο πρωτοποριακούς Ευρωπαίους καλλιτέχνες πριν από το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το πάθος της για συλλογή έργων τέχνης συνεχίστηκε στις ΗΠΑ, όταν έδωσε την ευκαιρία στους εκκολαπτόμενος αφηρημένους εξπρεσιονιστές να εκθέσουν έργα τους στην γκαλερί της “The Art of This Century” μαζί με τους Ευρωπαίους πρόδρομούς τους.
Η Peggy Guggenheim -πολυεκατομμυριούχος, θρυλική ερωμένη, σαδομαζοχίστρια, φρικτή μητέρα- έγινε γνωστή τόσο για την περιπετειώδη ερωτική της ζωή όσο και για την ισόβια αφοσίωσή της στη μοντέρνα τέχνη. Αυτήν ακριβώς τη διάσταση της πολύπλευρης προσωπικότητάς της εξερεύνησε ο δημοσιογράφος και ερευνητής Anton Gill με ειλικρίνεια, ευαισθησία και γλαφυρότητα.
Μετά τον θάνατο του πατέρα της στο ναυάγιο του Τιτανικού όταν ήταν μόλις 14 ετών, η Peggy Guggenheim εξελίχθηκε σε μια μοναχική, επαναστατημένη νεαρή, με οδυνηρή αυτοσυνείδηση της κάθε άλλο παρά ιδανικής εμφάνισής της. Σφραγισμένη για όλη της τη ζωή από μια ιδιαίτερα χαμηλή αυτοεκτίμηση, η πολυεκατομμυριούχος Πέγκι θα γίνει μια φανατική αναγνώστρια χωρίς ποτέ να φοιτήσει σε κολέγιο, θα αναζητήσει την επιβεβαίωση σε άνδρες που δεν την αγαπούσαν αλλά ήταν πρόθυμοι να ξοδέψουν τα χρήματά της και θα διεκδικήσει πεισματικά το δικαίωμα της γυναίκας να διαμορφώνει μόνη το πεπρωμένο της. Ο Gill, στο βιβλίο του “Peggy Guggenheim – Εθισμένη στην τέχνη”, καταγράφει υπομονετικά τις συγκρούσεις των δύο βίαιων γάμων της (ο ένας με τον Μαξ Ερνστ), την παρορμητική πολυγαμία της (ανάμεσα στους δύο εραστές της συγκαταλέγονται ο Samuel Beckett, o Yves Tanguy και ο Roland Penrose), τη χρεοκοπία της ως μητέρας, τις διαρκείς περιπλανήσεις της ανά την Ευρώπη και, τέλος, σχεδόν με ανακούφιση, συγκεντρώνεται στο καλλιτεχνικό της όραμα, τη γενναιοδωρία με την οποία υποστήριξε συγγραφείς και ζωγράφους της πρωτοπορίας, την τεράστια επιρροή της ως γκαλερίστας και συλλέκτριας.
Από την πρώτη της γκαλερί στο Λονδίνο το 1930 ως τη δημιουργία του φερώνυμου ιδρύματος στη Βενετία και από εκεί στη Νέα Υόρκη, όπου θα παίξει σημαντικό ρόλο στην άνθηση του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, η Guggenheim χρησιμοποιώντας την τέχνη για να υπεραναπληρώσει προσωπικές ματαιώσεις και διαψεύσεις, κατάφερε να γίνει μια εμβληματική μορφή της. Παρά τη χαώδη και δυστυχισμένη της ζωή, σε μια εποχή δύσκολη, σκιασμένη από τον φασισμό, για τα σκανδαλοθηρικά έντυπα και υπέρμαχος της καλλιτεχνικής ελευθερίας – έδωσε στα καλλιτεχνικά κινήματα μιαν ανεκτίμητη ώθηση και σφράγισε τον πολιτισμό του 20ού αιώνα.
•Η αγάπη της για την τέχνη και τη δημιουργικότητα ενίσχυσε τον δικό της εκκεντρικό τρόπο ζωής στη Νέα Υόρκη και αργότερα στη Βενετία, όπου η συλλογή της στεγάζεται μόνιμα. Η αφοσίωσή της σε συγκεκριμένους καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένου του Τζάκσον Πόλοκ, ήρθε σε έντονη αντίθεση με τους μεταγενέστερους συλλέκτες που αναζητούσαν κυρίως επενδυτικές ευκαιρίες.
Η Πέγκι Γκούγκενχαϊμ ανήκε σε εκείνη την κατηγορία γυναικών, όπως και οι Μπέτι Πάρσονς και Κάθριν Ντράιερ, οι οποίες βοήθησαν να στραφεί η προσοχή του κόσμου της τέχνης στη σύγχρονη τέχνη και ειδικότερα στον αφηρημένο εξπρεσιονισμό.
Ενώ οι περισσότεροι συλλέκτες κυκλοφορούσαν σε εκθεσιακούς χώρους και γκαλερί οπλισμένοι με τη βοήθεια ενημερωμένων συμβούλων, η συλλογή της Πέγκι Γκούγκενχαϊμ βασίστηκε σε έργα που η ίδια αγαπούσε ή προκαλούσαν το αισθητικό της κριτήριο.
Μποέμ στην καρδιά είδε τη συλλογή της ως δημιουργική προσπάθεια που ήθελε να μοιραστεί με το ευρύτερο κοινό.
Ήταν η Γκούγκενχαϊμ που έδωσε στον Βασίλι Καντίνσκι την ευκαιρία να εμφανιστεί για πρώτη φορά στο Λονδίνο και ενίσχυσε τη φήμη της σύγχρονης τέχνης στη Βρετανία. Ήταν αρκετά τολμηρή ώστε να δώσει στους νεαρούς αφηρημένους εξπρεσιονιστές χώρο για μερικές από τις πρώτες υψηλού επιπέδου εκθέσεις τους στη Νέα Υόρκη και στη συνέχεια στην Ιταλία.
•Η γκαλερί της στη Νέα Υόρκη, The Art Of this Century, που άνοιξε το 1942 και έκλεισε το 1947, ήταν μοναδική για τις καινοτόμες εκθέσεις που φιλοξενούσε. Έγινε ένα είδος εργαστηρίου όχι μόνο για τη νέα, πρωτοποριακή τέχνη αλλά και για το πώς ο θεατής αλληλεπιδρούσε με τα έργα τέχνης δημιουργώντας σχέσεις μαζί τους.
H Πέγκι Γκούγκενχαϊμ γεννήθηκε στις 26 Αυγούστου 1898 και έφυγε από τη ζωή στις 23 Δεκεμβρίου 1979. Ήταν κόρη του Μπένζαμιν Πέγκι Γκούγκενχαϊμ, ο οποίος έχασε τη ζωή του στο ναυάγιο του Τιτανικού το 1912, και ανιψιά του Σόλομον Γκούγκενχαϊμ, ο οποίος ίδρυσε το ίδρυμα Solomon R. Guggenheim.
•Η Πέγκι Γκούγκενχαϊμ συνέλεξε έργα τέχνης στην Ευρώπη και την Αμερική κυρίως μεταξύ 1938 και 1946. Το 1949 εγκαταστάθηκε στη Βενετία, όπου έζησε και παρουσίασε τη συλλογή της για το υπόλοιπο της ζωής της. Η συλλογή Πέγκι Γκούγκενχαϊμ είναι ένα σύγχρονο μουσείο τέχνης που φιλοξενεί 326 έργα τέχνης μυθικής αξίας στο Μεγάλο Κανάλι της Βενετίας της Ιταλίας. Ένα από τα δημοφιλέστερα αξιοθέατα της πόλης.
Ο Eβραίος ασκενάζι Μέγιερ Γκουγκενχάιμ μεγάλωσε στο γκέτο του καντονιού Aargau στην Ελβετία και δούλευε σαν πράκτορας ταξιδιών. Έφυγε μετανάστης στην Αμερική το 1848. Η ιστορία της οικογένειας Γκούγκενχαϊμ διαπερνά την Ιστορία του 19ου και 20ού αιώνα.
Έφυγε στην Αμερική σε ηλικία 20 ετών και όσο βρισκόταν στο πλοίο γνώρισε την Μπάρμπαρα Μέγιερς την οποία παντρεύτηκε και απέκτησαν 11 παιδιά. Το εμπορικό δαιμόνιο που φαίνεται ότι είχε ήδη αποκτήσει τον βοήθησε. Πουλούσε στιγμιαίο πολωνικό καφέ σε ανθρακωρύχους και αγρότες στην Πενσυλβάνια, όπου εγκαταστάθηκε. Άνοιξε εμπορικό κατάστημα, αύξησε τα χρήματά του, άνοιξε εργοστάσιο αλυσίβας, έκανε εισαγωγές κορδονιών από την Ελβετία, με μεγάλο κέρδος.
Ελεύθερος από τα εμπόδια που είχαν οι άλλοι Εβραίοι στην Ευρώπη, ο πατριάρχης της οικογένειας έχτισε γρήγορα μια επιχειρηματική δυναστεία. Έβαλε τους επτά γιους του στη δουλειά, αφού πρώτα τους έστειλε σε σχολεία της Ζυρίχης και του Παρισού.
Σύντομα απέκτησε ορυχεία ασημιού στο Κολοράντο και έφτασε ως το Μεξικό. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η οικογένεια Γκούγκενχαϊμ κυριαρχούσε στο American Smelting and Refining Trust και είχε μετοχές σε ορυχεία.
Η οικογένεια μετακόμισε στη Νέα Υόρκη ενώ ο πατριάρχης πέθανε το 1905. Πριν από το θάνατό του ρίχτηκε στο φιλανθρωπικό έργο και άφησε ως κληρονομιά στα παιδιά του, εκτός από αμύθητη περιουσία, και την κοσμοπολίτικη ιδέα και την αποφασιστικότητα να δημιουργήσουν έναν αιώνιο θρύλο στη νέα πατρίδα τους.
Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα η οικογένεια κατόρθωσε να χτίσει μία από τις μεγαλύτερες περιουσίες στον κόσμο. Από τότε οι Γκούγκενχαϊμ είναι διάσημοι για τις συλλογές τους έργων τέχνης, για το φιλανθρωπικό τους έργο και για τα διαβόητα Μουσεία Guggenheim. Δική τους είναι επίσης η πτέρυγα Guggenheim στο διάσημο νοσοκομείο Mount Sinai Medical Center της Νέας Υόρκης.
Η περιουσία της εταιρείας Guggenheim Partners διαχειρίζεται σήμερα πάνω από 100 δισ. δολάρια σε μετοχές, ενώ μια άλλη θυγατρική, η Guggenheim Investment Advisors, διαθέτει 50 δισ. σε μετοχές.
Η οικογένεια Γκούγκενχαϊμ είναι διάσημη για πολλά πράγματα. Ανάμεσα σε αυτά είναι και ο τραγικός θάνατος ενός από τους επτά γιους, του Μπένζαμιν Γκουγκενχάιμ στο ταξίδι του στον Τιτανικό, ενώ ταξίδευε από την Ευρώπη στην Αμερική.
Στην ταινία του 1997 “Titanic”, με τον Λεονάρντο ντι Κάπριο, ένας από τους επιβάτες που περιμένει με στυλ να πεθάνει είναι ο Μπένζαμιν Γκούγκενχαϊμ.
Ο 45χρονος Benjamin, αν και τη μοιραία νύχτα του ναυαγίου κατάφερε να επιβιβαστεί στη ναυαγοσωστική λέμβο ν.9, τελικά έχασε την ζωή του στα παγωμένα νερά του Ατλαντικού. Αυτόπτες μάρτυρες τον περιέγραψαν ψύχραιμο, καλοντυμένο και υπερόπτη ακόμη και λίγες στιγμές πριν συναντήσει τον θάνατο.
Η τελευταία του πράξη πριν εγκαταλείψει τον «Τιτανικό» ήταν να γράψει ένα σημείωμα που έλεγε:
«Εάν μου συμβεί οτιδήποτε πείτε στη γυναίκα μου ότι έκανα το καθήκον μου»- ένα μήνυμα που ποτέ κανείς δεν κατάλαβε δεδομένου ότι ο Guggenheim ταξίδευε συνοδευόμενος από την ερωμένη του, Γαλλίδα τραγουδίστρια η οποία και επέζησε του ναυαγίου.
Ο πρώτος γιος που έδειξε κλίση για τα έργα τέχνης ήταν ο Σάλομον, ο οποίος ίδρυσε την Solomon R. Guggenheim Foundation το 1937 και στη συνέχεια δημιούργησε το Solomon Guggenheim Museum της Νέας Υόρκης. Ακολούθησαν τα ομώνυμα Μουσεία στη Βενετία, στο Μπιλμπάο, στο Βερολίνο και στο Λας Βέγκας.
Ο Σάλομον ήταν τόσο παθιασμένος με τις τέχνες που αποσύρθηκε από τις επιχειρήσεις το 1919 για να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη μοντέρνα τέχνη. Στο Ίδρυμά του, το 1937, τοποθέτησε την προσωπική του συλλογή από διάσημα έργα του Paul Klee και του Marc Chagall, καθώς και πάνω από 50 πίνακες του Vasily Kandinsky.
-Αυτό είναι το εξοχικό του τρίτου γιου της οικογένειας, του Μούρι, στο West Long Branch, στο Νιου Τζέρσεϊ της Νέας Υόρκης:
Η περσόνα Πέγκι Γκούγκενχαϊμ
Η πιο διάσημη της οικογένειας είναι η Πέγκι Γκουγκενχάιμ, Μάργκαρετ στο αληθινό της όνομα. Είναι ένα εμβληματικό πρόσωπο στον χώρο της τέχνης τον 20ό αιώνα. Έμεινε ορφανή σε ηλικία 13 ετών γιατί -όπως γράφουμε- ο πατέρας της Μπένζαμιν πνίγηκε στον Τιτανικό. Η Πέγκι δημιούργησε, χάρη στο ένστικτό της, παρότι αυτοδίδακτη, μια από τις πλέον εμβληματικές συλλογές σύγχρονης τέχνης, η οποία βρίσκεται στο ομώνυμο Μουσείο της Βενετίας.
Μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη, με γείτονες τους Ροκφέλερ. Ο πατέρας της την αγαπούσε αλλά είχαν δύσκολη σχέση γιατί εκείνος είχε πολλές ερωμένες. Ο πατέρας έχασε μεγάλο μέρος της περιουσίας του όταν αποφάσισε να εγκατασταθεί στο Παρίσι. Τα άλλα αδέλφια παίρνουν τις τύχες της οικογένειας και η Πέγκι απέκτησε περιουσία το 1919.
Αρχίζει αμέσως τα ταξίδια, από τους καταρράκτες του Νιαγάρα ως το Μεξικό, το 1920. Ωστόσο πλήττει και αποφασίζει να εγχειρήσει τη μύτη της, η επέμβαση αποτυγχάνει και η κληρονόμος βρίσκεται παραμορφωμένη όλη της τη ζωή.
Έφτασε στο Παρίσι σε ηλικία 23 ετών και ξεκινάει μια ζωή σεξουαλικών οργίων. Γνωρίζει κάποιον τυχαία, τον παντρεύεται και κάνει δύο παιδιά μαζί του. Μοιραζόταν το χρόνο της ανάμεσα στη Γαλλία και την Ιταλία και το 1920 αγόρασε διαμέρισμα στο Παρίσι και βίλα στη Νότια Γαλλία.
Στη Βενετία γνωρίζει τη μαρκησία Luisa Casati, κόρη ενός Ιταλού βιομηχάνου και ιδιοκτήτρια του παλατιού Venier dei Leoni στη Βενετία, το οποίο είχε μείνει ημιτελές από το 1749. Η Πέγκι το αγόρασε και έκανε εκεί το διάσημο Μουσείο της.
Η Πέγκι ζει τη φρενίτιδα μιας ζωής στο Παρίσι γεμάτο διανοούμενους, ζωγράφους, καλλιτέχνες. Κάνει παρέα με τον ζωγράφο Μαρσέλ Ντισάμπ, τον Ζαν Κοκτό, τον Μπέκετ και τον φωτογράφο Μαν Ρέι, συχνάζει με ντανταϊστές, σουρεαλιστές. Μένει συχνά έγκυος και κάνει συνέχεια παιδιά.
Το 1937 γνωρίζει στο Παρίσι τον Τζέιμς Τζόις και τον ερωτεύεται. «Επί 13 μήνες, εκείνος επί 10 λεπτά», έχει εξομολογηθεί η ίδια, η οποία ερωτεύεται και τη μαμή που τη βοήθησε στη γέννα.
Όταν έφτασε στο Μεγάλο Κανάλι της Βενετίας για να ξεκινήσει το Μουσείο της, η καλή κοινωνία τη βλέπει με μισό μάτι γιατί τη θεωρούν παρακμιακή και νυμφομανή. Το Μουσείο άφησε ωστόσο εποχή και θεωρείται σταθμός στη σύγχρονη τέχνη.
Στις 21 Οκτωβρίου 1959 άνοιξε για το κοινό το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στη Νέα Υόρκη, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Φρανκ Λόιντ Ράιτ.
Η Πέγκι κληροδότησε το Μουσείο στο Ίδρυμα Salomon R. Guggenheim και πέθανε στη Βενετία σε ηλικία 81 ετών. Οι στάχτες της ετάφησαν με τα «beloved babies», τα σκυλιά της που αγαπούσε περισσότερο από όλους.
Με πληροφορίες – εικόνες από: https://www.guggenheim.org/, Διαδίκτυο
