Του Παναγιώτη Μήλα (*)
«Τα κρίνα του φθινόπωρου τα πιο μεθυστικά
προτού να μαραζώσουν και να σβήσουν
τους τελευταίους ανασασμούς ήρθαν γλυκά – γλυκά
στα πόδια μου να τους σκορπίσουν»…
***
Το «Γαμήλιο εμβατήριο» έχει ολοκληρωθεί και οι ποιητές και πεζογράφοι της θρυλικής γενιάς του ’30 μόλις έχουν ακούσει τους παραπάνω στίχους
Δώδεκα κορυφαίοι των ελληνικών γραμμάτων. Όρθιοι, από αριστερά: Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης, Ηλίας Βενέζης, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης, Ανδρέας Καραντώνης, Στέλιος Ξεφλούδας, Γιώργος Θεοτοκάς. Καθήμενοι, από αριστερά: Άγγελος Τερζάκης (ο συγγραφέας του Εμβατηρίου), Κωνσταντίνος Θησέως Δημαράς, Γεώργιος Κ. Κατσίμπαλης, Κοσμάς Πολίτης και Ανδρέας Εμπειρίκος.
Όλοι τους σίγουρα θα καμάρωναν αν παρακολουθούσαν στο «Σύγχρονο Θέατρο» τη νέα γενιά του ελληνικού θεάτρου να ερμηνεύει το «Γαμήλιο Εμβατήριο» του Άγγελου Τερζάκη.
*
Το «Εμβατήριο» παραστάθηκε για πρώτη φορά το 1937 από τη Μαρίκα Κοτοπούλη, και με το έργο αυτό εγκαινίασε την εγκατάσταση του θιάσου της στο καινούριο «Ρεξ» της Πανεπιστημίου. Η Κοτοπούλη ερμήνευσε τη Λεμονιά Μαρκογιάννη, η Σμάρω Στεφανίδου τη μαμά – Διαλεχτή, η Νίτσα Τσαγανέα, η Μαίρη Αρώνη και η Ρίτα Μυράτ έκαναν τις άλλες τρεις κόρες… Τη δουλίτσα, η Αγγέλα Λαλαούνη. Στους ανδρικούς ρόλους ο Θεόδωρος Αρώνης, ο Χρήστος Τσαγανέας, ο Γιώργος Παππάς, ο Αντώνης Γιαννίδης και οι Δημήτρης Μυράτ.
Για το έργο αυτό, κατ’ εξαίρεση, είχε δημιουργήσει μια δική του μουσική σύνθεση ο Άγγελος Τερζάκης, ο οποίος δεν ήθελε μουσική στα έργα του επειδή θεωρούσε ότι τα έργα πρόζας πρέπει να πληρούν μόνα, όλες τις θεατρικές και μουσικές ανάγκες, μέσα από την καλοδουλεμένη γλώσσα. Έπρεπε, όπως έλεγε, «να είναι μουσική από μόνα τους».
*
Επί σκηνής τα μέλη της οικογένειας Μαρκογιάννη. Η μαμά Διαλεχτή, η πρωτοκόρη Λεμονιά, η δεύτερη Ροζαλία και οι δύο μικρές, η Μαρίνα και η Ανθούλα. Μαζί και ο αδελφός τους Κλεάνθης. Στο σπίτι της Μαρκογιάννη έρχεται ο φοιτητής Ανδριανός, ο δάσκαλος Κοσμάς Λεφούσης, ο εργοδηγός Σάββας Χρηστούδης και ο αδελφός της Διαλεχτής ο φαρμακοποιός Ζαχαρίας Τρέκλας.
***
Σε μία ελληνική κωμόπολη του Μεσοπολέμου μία οικογένεια που έχει χάσει τον πατέρα κι έχει τέσσερις ανύπαντρες κόρες στηρίζει όλες τις ελπίδες της στο γιο, ο οποίος βρίσκεται στην Αθήνα. Όταν κάποια στιγμή επιστρέφει, δεν το κάνει για να βοηθήσει την οικογένειά του, αλλά για να πουλήσει κι ό,τι τελευταίο τους έχει απομείνει, καλύπτοντας έτσι την κατάχρηση που έχει κάνει στη δουλειά του. Η οικογένεια καταρρέει κι η επαναστάτρια κόρη αποφασίζει να πάρει την κατάσταση στα χέρια της. Κάθε επανάσταση όμως διαποτίζεται με αίμα…
***
Η Ομάδα Anima δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια στο χώρο του θεάτρου. Με σκηνοθέτιδα τη Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη και βασικούς εκπροσώπους την ίδια και την ηθοποιό Κατερίνα Μπιλάλη, καθώς και μια ομάδα μόνιμων συνεργατών, πειραματίζεται κυρίως σε σύγχρονες θεατρικές φόρμες αφήγησης.
Η ομάδα συνεργάζεται φέτος με την Κωνσταντίνα Μιχαήλ, τον Κωνσταντίνο Κάππα και τη Μαίρη Χήναρη στο έργο «Γαμήλιο Εμβατήριο» του Άγγελου Τερζάκη, που ανεβαίνει στο «Σύγχρονο Θέατρο», σε συμπαραγωγή με το ΔηΠεΘε Ρούμελης και σε συνεργασία με τη «Λυκόφως». Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά νεοελληνικά θεατρικά έργα του 20ού αιώνα ανεβαίνει στη σκηνή ύστερα από πολύ καιρό.
Η Anima επέλεξε να ανεβάσει αυτό το πρωτοποριακό για την εποχή του κείμενο, για να διερευνήσει τις έμφυλες σχέσεις καθώς και την πορεία του γυναικείου κινήματος, που βρίσκεται σε έξαρση εκείνη την περίοδο. Ο Άγγελος Τερζάκης έγραψε το «Γαμήλιο εμβατήριο» σε μια μεταβατική εποχή για την ελληνική κοινωνία, θέλοντας να καταδείξει το καταθλιπτικό κλίμα, την ασφυκτική ατμόσφαιρα και τις έντονες κοινωνικές ανισότητες, που επικρατούσαν στην Ελλάδα του 1930. Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα οι γυναίκες, που υφίστανται τα πιο πολλά, ασφυκτιούν δέσμιες της οικονομικής στενότητας, των κοινωνικών προκαταλήψεων και κυρίως των αυταρχικών αντιλήψεων της πατριαρχικής κοινωνίας. Η αντίδραση του καταπιεζόμενου σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι καταστροφική τόσο για τον ίδιο, όσο και για το περιβάλλον του.
Η σκηνική προσέγγιση, λοιπόν, επικεντρώνεται στο γεγονός ότι η θέση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά, ανοίγοντας έναν διάλογο του τότε με το σήμερα. Γι’ αυτόν το λόγο, η ανδρική παρουσία θα είναι συμβολική με την ύπαρξη μόνο ενός άνδρα ηθοποιού που θα υποδυθεί όλους τους αντρικούς ρόλους. Με αυτόν τον τρόπο τονίζεται η ιδέα, ότι η εικόνα του άντρα στα μάτια αυτών των γυναικών είναι μία και είναι ίδια.
***
Ξεκίνησα για το «Σύγχρονο Θέατρο» με βαριά καρδιά. Με ενοχλούσε και μόνο η σκέψη ότι το έργο γράφτηκε πριν από 83 χρόνια…
Τι θα μπορούσε να μας πει ο Τερζάκης όταν κάθε μέρα στις εφημερίδες, στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο αλλά και στη γειτονιά ακούμε δεκάδες ιστορίες με δράματα οικογενειακά. Ιστορίες στις οποίες έχουν τον πρώτο λόγο η βία, ο εξευτελισμός, ο εξαναγκασμός, η συναλλαγή, τα καψώνια, το αίμα και όχι μόνο… Ιστορίες με πρωταγωνιστές μέλη της ίδιας οικογένειας, κοντινούς συγγενείς, γείτονες και φίλους… Περιστατικά που συμβαίνουν δίπλα μας και δεν θα μπορούσε να καταγράψει ούτε ο πιο ευφάνταστος σεναριογράφος καθημερινής τηλεοπτικής σειράς…
Σκέψεις – πιστεύω – κάθε θεατή που δεν θέλει να χάσει το χρόνο του για δύο ώρες σε ένα θέατρο είτε κατ’ επιλογή, είτε λόγω κάποιας υποχρέωσης.
Ε! λοιπόν, αυτά σκεπτόμουν πηγαίνοντας στο «Σύγχρονο Θέατρο», στον Κεραμεικό.
Όλες αυτές οι σκέψεις αποδείχθηκαν λανθασμένες. Ο Άγγελος Τερζάκης ανήκει και στη γενιά του 2018. Είναι τόσο σημερινός και τόσο εύστοχος στην περιγραφή καταστάσεων και χαρακτήρων της εποχής μας.
Η επιλογή του έργου ασφαλώς είχε μεγάλο ρίσκο, όμως η διαχείρισή του και ο τρόπος της παρουσίασής του έδειξε τη βαθιά γνώση της σκηνοθέτιδας και των συνεργατών της πάνω στη σύγχρονη πραγματικότητα γεγονός που βοήθησε στο να αναδειχτούν οι κρυφές σκέψεις του συγγραφέα και οι απόψεις του για τη λύση των προβλημάτων που μας βασανίζουν καθημερινά.
***
Τα σκηνικά από τη Δήμητρα Λιάκουρα, τα κοστούμια από τη Μαρία Παπαδοπούλου και η πρωτότυπη μουσική με την υπογραφή του Στάθη Δρογώση, φωτίζουν το «Γαμήλιο Εμβατήριο» χωρίς να κλέβουν ούτε για μια στιγμή την προσοχή των θεατών από το κείμενο και τις ερμηνείες.
Η συμμετοχή έξι ηθοποιών (σχεδόν) συνεχώς πάνω στη σκηνή για μας ήταν απόλαυση ενώ για την Ειρήνη Κλέπκου που είχε την επιμέλεια κίνησης ήταν ένα δύσκολο σταυρόλεξο που το έλυσε με επιτυχία.
Το ίδιο αποτελεσματικός ήταν και ο σχεδιασμός φωτισμού από τον Αντώνη Παναγιωτόπουλο.
***
Άψογες οι δυο «μικρές», η Πέτρα Μαυρίδη και η Γιώτα Τσιότσκα. Πατούσαν γερά στα πόδια τους και ανταποκρίθηκαν με επιτυχία στον δύσκολο ρόλο τους.
Η Κατερίνα Μπιλάλη, δυναμική και ερωτεύσιμη, σύμφωνα με τις σκηνοθετικές οδηγίες, μας έδειξε μια άλλη πλευρά του ταλέντου της. Ασφαλές στήριγμα στην όλη προσπάθεια.
Σαρωτική η Κωνσταντίνα Μιχαήλ. Ευτυχώς η τηλεοπτική της θητεία δεν της άφησε «κουσούρια». Ευτυχώς και για μας που χαρήκαμε την ερμηνευτική της δεινότητα.
Η Μαίρη Χήναρη, με την εμπειρία της, διαχειρίστηκε με απόλυτη επιτυχία τον απαιτητικό της ρόλο.
Ο Κωνσταντίνος Κάππας, πολυεργαλείο. Σήκωσε με άνεση το βάρος της κάλυψης όλων των πέντε ανδρικών ρόλων από έναν ηθοποιό. Απολαυστική η ερμηνεία του με τις αστραπιαίες αλλαγές των χαρακτήρων που υποδυόταν.
***
Στη σκηνοθεσία η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη, έδωσε και πάλι δείγματα της ουσιαστικής γνώσης του αντικειμένου της. Με δεξιοτεχνία προετοίμασε τα πάντα ώστε να μας υποδεχθεί στο «Γαμήλιο Εμβατήριο». Ήταν δώρο για το κοινό η επιλογή από την Ομάδα ANIMA και το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης, του έργου του Τερζάκη. Ας επαναλάβω εδώ κλείνοντας ότι η θρυλική «Γενιά του ’30» σίγουρα θα καμάρωνε αν παρακολουθούσε τη νέα γενιά του ελληνικού θεάτρου να ερμηνεύει το «Γαμήλιο Εμβατήριο» του αγαπημένου τους Άγγελου.
***
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
«Γαμήλιο Εμβατήριο»
Του Άγγελου Τερζάκη
Σκηνοθεσία: Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη
Δραματουργική επεξεργασία: Κωνσταντίνος Κυριακού
Σκηνικά: Δήμητρα Λιάκουρα
Κοστούμια: Μαρία Παπαδοπούλου
Πρωτότυπη Μουσική: Στάθης Δρογώσης
Επιμέλεια Κίνησης: Ειρήνη Κλέπκου
Σχεδιασμός Φωτισμού: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Δενδρινού
Βοηθός Σκηνογράφου: Αθανασία Δεκούλη
*
Ηθοποιοί
Κωνσταντίνος Κάππας, Πέτρα Μαυρίδη, Κωνσταντίνα Μιχαήλ, Κατερίνα Μπιλάλη, Γιώτα Τσιότσκα, Μαίρη Χήναρη
*
Φωτογραφίες: Δομινίκη Μητροπούλου
Τρέιλερ: Ειρήνη Στείρου
Μακιγιάζ: Γιάννα Νοικοκύρη
Styling: Data type atelier de beaute
Παραγωγή: Ομάδα ANIMA – ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης
Δημόσιες Σχέσεις: BrainCo
Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού
***
Σύγχρονο Θέατρο
Ευμολπιδών 45, Αθήνα
Μετρό, σταθμός Κεραμεικός
210-346.43.80
Παραστάσεις: Δευτέρα, Τρίτη στις 21:00
***
ΕΔΩ ΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΣΑΣ ΜΕ ΕΝΑ “ΚΛΙΚ”
***
(*) Ο Παναγιώτης Μήλας, είναι μέλος της Ένωσης Συντακτών, μέλος του Εικαστικού Επιμελητηρίου και ΔΕΝ είναι κριτικός θεάτρου.
