Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Τον Μάιο η Ομάδα μήνυμαL., στο “Θησείον, ένα θέατρο για τις τέχνες”, παρουσίασε για λίγες παραστάσεις τη θεατρική δουλειά της με τίτλο «Σχόλιο για την Ηλέκτρα». Αυτές οι περίπου δέκα παραστάσεις όμως ήταν αρκετές για να αναδείξουν τρία σημαντικά ταλέντα, τρεις ρομαντικούς στοχαστές, τρεις θεατρίνους που λάμπουν από το φως μιας πίστης σε μια αγάπη που ουδέποτε εκπίπτει, την αγάπη για την τέχνη.
Ο Φώτης Κουτρουβίδης ήταν ο ένας από τους τρεις. Οι άλλοι δύο ήταν οι Κωνσταντίνος Γιουρνάς, Γιώργος Ματζιάρης. Τον δεύτερο σάς τον έχω ήδη παρουσιάσει. Με δυνατά σημεία το ρυθμό, την εστίαση προς τα μέσα, την επικέντρωση στο άτομο που πάσχει, τις ερμηνείες, η παράσταση σε κάνει να συνειδητοποιείς ότι όλα όσα αντέχουμε είναι μόνον η επιφάνεια όλων εκείνων που δεν αντέχουμε στη ζωή.
Ο Φώτης Κουτρουβίδης, εκτός από ηθοποιός, συμμετείχε και στην απόδοση – δραματουργική επεξεργασία της αρχαίας τραγωδίας. Καθότι η παράσταση δημιουργήθηκε με αφορμή την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή και έχοντας ως αφετηρία την αρχή των τριών υποκριτών.
Στην Αθήνα των κλασικών χρόνων υπήρχαν μόνον άντρες υποκριτές, οι οποίοι έπαιζαν ή σε τραγωδίες ή σε κωμωδίες, όχι και στα δύο είδη. Στην τραγωδία υπήρχε αρχικά μόνον ένας υποκριτής. Ο Αισχύλος πρόσθεσε τον δεύτερο και ο Σοφοκλής τον τρίτο. Όλοι οι ρόλοι μιας τραγωδίας ερμηνεύονταν αντιστοίχως από έναν, δύο ή, το πολύ, τρεις υποκριτές.
Τρεις άντρες ηθοποιοί, επομένως, ανέλαβαν και στην παράσταση αυτή να γίνουν φορείς του πιο αιματοβαμμένου μύθου, ανακαλύπτοντάς τον εκ νέου και χτίζοντας γέφυρες μεταξύ παρελθόντος και παρόντος.
Βουτηγμένοι στην Ιστορία, γίνονται κι αυτοί ήρωες σύγχρονοι, σαν φύλλα που πέφτουν στο ρυάκι που τρέχει και πηγαίνουν όχι όπου τα πάει το ρεύμα αλλά όπου ποθεί η ψυχή τους. Πρόκειται για την αβεβαιότητα της ύπαρξης ή για το αβέβαιο μέλλον που επιφυλάσσει το νόημα της ζωής;
Η νέα γενιά είναι μια γενιά με διαφορετική αντίληψη, μια γενιά πιο ετοιμοπόλεμη, πιο τολμηρή, πιο ριψοκίνδυνη, μια γενιά ανοιχτών οριζόντων.
Σε μια περίοδο μεγάλων ανακατατάξεων και ερωτημάτων συνομιλεί με το ίδιο το παρελθόν της για να βρει καθαρό βλέμμα να αντιμετωπίσει το παρόν. Ό,τι μεγαλώνει στη μοναξιά, γίνεται άγριο… και επιβιώνει.
Η παράσταση «Σχόλιο για την Ηλέκτρα», η κατάθεση πάνω σ’ αυτήν των τριών ταλαντούχων δημιουργών, η μαγεία της, δεν σε αφήνει εύκολα να την εγκαταλείψεις. Τη συλλογίζεσαι σαν έναν νεανικό ύμνο, ώριμο και αυθόρμητο ταυτόχρονα, στην αρχαία μας κληρονομιά. Καθώς το παρελθόν μας διδάσκει, το παρόν μας ατσαλώνει, το μέλλον μας ενώνει.
Ο Φώτης Κουτρουβίδης είναι ένας καλλιτέχνης με αυτοπεποίθηση, έχει έντονη προσωπικότητα, υποκριτικό δαιμόνιο, είναι χαρισματικός και ευφυής.
Με την ερμηνεία του στο «Σχόλιο για την Ηλέκτρα», κατά τη γνώμη μου, αποδεικνύεται ηθοποιός πορείας. Γεγονός που, όπως πιστεύω, δεν θα δυσκολευτεί στο μέλλον να επιβεβαιώσει μέσα στους δρόμους του θεάτρου.
Φώτη, πού έζησες τα παιδικά σου χρόνια;
* Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Πήγα σχολείο στα Βριλήσσια κι οι πρώτες μου βόλτες έγιναν στις τριγύρω γειτονιές.
Ποιες είναι οι πιο αγαπημένες αναμνήσεις από την παιδική σου ηλικία;
* Τα καλοκαίρια μου κι οι παιδικές μου αναμνήσεις έχουν έντονο άρωμα από Κεφαλονιά. Εκεί, σε ένα χωριό λίγο πιο έξω απ’ το Ληξούρι. Με παππούδες, γιαγιάδες, παγωτά, παιχνίδια στην αυλή, μπάνια και γέλια μέχρι δακρύων.
Θυμάσαι ποια ήταν η πρώτη παράσταση που παρακολούθησες στη ζωή σου;
* Θα ήταν ψέμα να πω ότι θυμάμαι… Μάλλον κάποια παιδική παράσταση που ίσως να μη μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση τότε. Γενικά, όσο μεγάλωνα, αποκτούσα ενδιαφέρον για το θέατρο. Μικρός ήμουν λίγο χαμένος στον κόσμο μου.
Γιατί επέλεξες να γίνεις ηθοποιός;
* Νομίζω πως με επέλεξε τελικά! Δεν το επέλεξα εγώ. Έκανα από μικρός θεατρικό παιχνίδι, με πρωτοβουλία της μητέρας μου που πάντα αγαπούσε το θέατρο. Συμμετείχα σε ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες αλλά πάντα για δικό μου κέφι. Σα χόμπι. Η στιγμή που το αποφάσισα ήρθε ξαφνικά. Σαν να μου το επέβαλε μια άγνωστη δύναμη. Ακούγεται βαρύγδουπο, αλλά κάπως έτσι έγινε. Κι όλα μετά πήραν το δρόμο τους.
Ποιοι δάσκαλοί σου καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία σου;
* Ήταν πολλοί οι δάσκαλοι στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου που με βοήθησαν στο να εξελιχθώ. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιον, γιατί ο καθένας ξεχωριστά πρόσφερε έναν δικό του τρόπο σπουδής πάνω στην υποκριτική. Όλοι τους, είτε λίγο είτε πολύ, με καθόρισαν και με οδήγησαν στις επιλογές μου.
Πώς γνωριστήκατε με τον Γιώργο Ματζιάρη και τον Κωνσταντίνο Γιουρνά και αποφασίσατε να συγκροτήσετε την ομάδα σας;
* Η ομάδα συγκροτήθηκε από τον Γιώργο κι εμένα πριν από περίπου 2 χρόνια, όταν και κάναμε την πρώτη μας δουλειά, τον Πινόκιο. Με τον Γιώργο γνωριζόμασταν από πιο πριν. Κάναμε ήδη παρέα, όταν σπουδάζαμε ακόμα. Είχαμε κι οι δύο αυτή την κοινή ανάγκη να αφηγηθούμε ιστορίες με έναν δικό μας τρόπο. Κι έτσι γεννήθηκε η ιδέα της ομάδας. Τον Κωνσταντίνο τον γνώρισα τους τελευταίους μήνες. Ένιωθα, όμως, ότι τον ήξερα πολύ καιρό. Ο τρόπος που δουλέψαμε κι οι τρεις μαζί ήταν εξαιρετικά αρμονικός.
Το «Σχόλιο» σαν ιδέα πότε γεννήθηκε;
* Ήταν μια ιδέα του Γιώργου, όσο ήμασταν ακόμα ο καθένας στη σχολή. Μου το πρότεινε και μου άρεσε πολύ. Κι έτσι αρχίσαμε να τη δουλεύουμε. Πίστεψα από την αρχή ότι θα είχε τρομερό ενδιαφέρον από όλες τις απόψεις. Και μόνο ότι θα καταπιανόμασταν με ένα έργο του Σοφοκλή, άξιζε τον κόπο.
Γιατί επιλέξατε την Ηλέκτρα; Σε ποιες αναζητήσεις του σύγχρονου ελληνικού κοινού απαντάει η επιλογή αυτού του έργου;
* Η Ηλέκτρα είναι μια τραγωδία του Σοφοκλή που άπτεται σε θέματα αιώνια και διαχρονικά. Είναι ένα ον-ούτε γυναίκα ούτε άνδρας-που πάσχει και αιμορραγεί για να μην ξεχαστεί ένας άδικος θάνατος. Είναι η ίδια η μνήμη. Το έργο είναι τόσο πολιτικά επίκαιρο, που δεν γίνεται να μην ασχοληθείς μαζί του. Μέσα από τη γνωστή ιστορία του Οίκου των Ατρειδών, μιλά για μια κοινωνία που νοσεί, που χάνει το μέτρο κι οδηγείται στην ύβρη. Αυτή η εμμονή της Ηλέκτρας, αλλά κι όλο το σύμπαν του έργου με τα ζητήματα που διακυβεύονται, μας δημιούργησαν την ανάγκη να δώσουμε τη δική μας εκδοχή γι’ αυτή την ιστορία.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τους ρόλους και τον καταμερισμό τους μεταξύ σας;
* Αποφασίσαμε να είμαστε μόνο τρεις άνδρες που θα αφηγηθούν την ιστορία, ορμώμενοι από τους τρεις υποκριτές της αρχαιότητας. Από εκεί κι έπειτα, μέσα από αναγνώσεις και δοκιμές, καταλήξαμε στους ρόλους. Όλα, όμως, φιλτράρονται μέσα από το πρίσμα της αφήγησης. Άλλωστε, δεν είναι εύκολο να αγγίξεις ρόλους που αποτελούν σύμβολα.
Τι προσωπικό ανακάλυψες κατά τη διάρκεια των προβών;
* Όταν υπάρχει στόχος, ανάγκη κι αγάπη για αυτό που κάνουμε, γίνονται θαύματα. Ακούγεται κλισέ, αλλά αυτό κατάλαβα μέσα στους περίπου δύο μήνες που κάναμε πρόβες.
Το «Σχόλιο για την Ηλέκτρα» θα συνεχίσει την πορεία του και πώς;
* Δεν ξέρουμε ακόμα. Μακάρι! Εμείς πάντως το προσπαθούμε. Θεωρούμε πως δεν έχει κλείσει ακόμα ο κύκλος αυτής της δουλειάς. Θα έχετε περισσότερες πληροφορίες εν καιρώ.
Το θέατρο μπορεί να χτίσει ήθος και αίσθημα δικαίου;
* Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα. Ίσως μπορεί να δείξει έναν δρόμο για το τι είναι ηθικό και δίκαιο. Το θέατρο, σίγουρα, μπορεί να προβληματίσει. Να θέσει ερωτήματα, να διεγείρει τη φαντασία, να αφυπνίσει συνειδήσεις. Το θέατρο μπορεί να λειτουργήσει ακόμα και ως μοχλός πίεσης για τις εκάστοτε εξουσίες.
Υπάρχει τελειότητα στην τέχνη;
* Δε νομίζω. Αυτή είναι κι η μαγεία της. Η λεπτομέρεια που ξέφυγε από τον καλλιτέχνη. Ο άνθρωπος, άλλωστε, είναι θνητός. Άρα, όχι τέλειος. Πώς θα μπορούσε λοιπόν να υπάρχει τελειότητα στην τέχνη, που είναι προϊόν του ανθρώπου;
Σήμερα τι θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως βαρβαρότητα;
* Βαρβαρότητα είναι η αμορφωσιά, η αγένεια κι η ασέβεια. Σιχαίνομαι τους ανθρώπους που νομίζουν ότι ο κόσμος τους ανήκει. Έτσι νιώθω, τουλάχιστον.
Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε;
* Γιατί αυτός που ξεχνά, είναι καταδικασμένος κάποια στιγμή να επαναλάβει τα λάθη του.
Η μελέτη του παρελθόντος μπορεί να οδηγήσει σε ένα αισιόδοξο και καλύτερο μέλλον;
* Σίγουρα. Πάντα η ιστορία ήταν ο καλύτερος σύμβουλος. Η γνώση του παρελθόντος μας οδηγεί σε πιο σωστές επιλογές στο μέλλον. Αρκεί να μην προσκολληθεί κάνεις στο παρελθόν και ξεμάθει να ζει.
Ποιο είναι το πρόβλημα της εξουσίας σήμερα;
* Η «καρέκλα». Η ανάγκη για την ίδια την εξουσία. Ακόμη και σήμερα, έχει πιο πολύ σημασία πώς θα αρπάξουμε την ευκαιρία να εξουσιάσουμε, παρά να βρούμε λύσεις και να προσφέρουμε. Έχουμε πήξει από καρεκλοκένταυρους σε αυτό τον τόπο.
Ποια η σχέση σου με την πίστη;
* Γενικά, είμαι άνθρωπος με πίστη. Δεν είμαι βαθιά θρησκόληπτος. Πιστεύω, όμως, στην αγνότητα και στην αλήθεια του καθενός. Όσον αφορά τη θρησκεία, η πίστη μου συνοψίζεται στην αληθινή αγάπη και στη βοήθεια που μπορώ να προσφέρω. Όχι τόσο στα κηρύγματα της εκκλησίας.
Πιστεύεις ότι έχουμε ικανή θεατρική παιδεία στην Ελλάδα;
* Πιστεύω πως ναι. Υπάρχουν αξιόλογοι καλλιτέχνες – δάσκαλοι που μπορούν ουσιαστικά μέσα από την εμπειρία τους και τη δική τους μέθοδο να σε καθοδηγήσουν σωστά. Ωστόσο, είναι πολλές οι σχολές και δεν έχει δημιουργηθεί ένα ικανοποιητικό σύστημα εκπαίδευσης στο θέατρο. Δεν φτάνουν οι μεμονωμένοι άνθρωποι. Χρειάζεται συνολική αναμόρφωση το πράγμα.
Η εποχή μας προάγει την ευκολία;
* Νομίζω πως σε μια εποχή που όλα γίνονται με τέτοια ταχύτητα μέσα από μια οθόνη κινητού ή ενός tablet, είναι αναπόφευκτη η ευκολία. Το θέμα είναι να μη μας γίνει δεύτερη φύση. Να προλάβουμε τον εθισμό στα εύκολα και στα γρήγορα.
Υπάρχουν ευκαιρίες εξέλιξης και ανέλιξης για ένα νέο ηθοποιό στην Ελλάδα σήμερα;
* Σίγουρα όχι ικανοποιητικές. Μπορεί να υπάρχουν, άλλα είναι μεμονωμένες και λίγες. Υπάρχει ένα παράδοξο: οι δουλειές είναι πολλές κι οι θέσεις είναι ελάχιστες. Δεν το καταλαβαίνω! Ο καθένας προσωπικά ορίζει την εξέλιξή του πάνω στην τέχνη του. Με σεμινάρια και εργαστήρια και με προσωπικό μόχθο. Ωστόσο, η προσφορά και η ζήτηση στο επάγγελμά μας είναι κάπως δυσανάλογες. Αποφοιτούν κάθε χρόνο πολλοί ηθοποιοί που δεν μπορούν να απορροφηθούν από μια σχετικά μικρή αγορά εργασίας. Πώς λοιπόν να υπάρξουν ευκαιρίες εξέλιξης, όταν 10 μήνες το χρόνο είσαι άνεργος;
Όταν κάνουμε θέατρο το ζητούμενο είναι να θέλουμε να αρέσουμε στο κοινό;
* Σε καμία περίπτωση! Αν συμβεί αυτό, τότε το χάσαμε το παιχνίδι. Ποτέ δεν μπορούμε να αρέσουμε σε όλους. Αν αυτό το καταλάβουμε νωρίς, τότε θα απαλλαγούμε από κάθε είδους ναρκισσισμό.
Ποιους ήρωες θα ήθελες να υποδυθείς;
* Ποτέ δεν είχα καημό να παίξω κάποιους ρόλους. Μέχρι στιγμής, τουλάχιστον… Με ενδιαφέρουν περισσότερο τα έργα και οι συνεργασίες. Το μόνο ίσως που επεδίωκα μερικές φορές στη σχολή ήταν να δουλέψω πάνω σε έναν πιο «σκοτεινό» ρόλο. Να πάω κόντρα στην ιδέα που είχα για τον εαυτό μου. Να αποτινάξω λίγο από πάνω μου την εικόνα του «καλού παιδιού».
Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;
* Σίγουρα να συνεχίσω τη σπουδή μου στο θέατρο. Να κάνω συνεργασίες και δουλειές που με εξελίσσουν σαν καλλιτέχνη και σαν άνθρωπο. Δεν έχω να πω κάτι συγκεκριμένο αυτή τη στιγμή. Ούτως ή άλλως, δεν είμαι ο άνθρωπος που κάνει μακρόπνοα σχέδια.
Θυμάσαι κάποιο αγαπημένο σου στίχο;
* «Χαράξου κάπου με οποιονδήποτε τρόπο και μετά πάλι σβήσου με γενναιοδωρία». (Σ.σ.: Οδυσσέας Ελύτης, “Μαρία Νεφέλη”)
Πιστεύεις στην τέχνη;
* Αυτό είναι μεγάλη κουβέντα. Κάπου διάβασα ότι η τέχνη είναι ο τρόπος για να εξασφαλίσουμε μια θέση στην αιωνιότητα. Κι ότι, αν δεν υπήρχε, ίσως και να μην μπορούσαμε να υπάρξουμε κι εμείς σαν ανθρωπότητα. Το ζήτημα είναι σε τι συνίσταται σήμερα η τέχνη. Προσωπικά, πιστεύω στα σύνολα. Στις ομάδες ανθρώπων που δημιουργούν κάτι μαζί. Πιστεύω στις συνεργασίες και στους ανθρώπους.
Ποιο είναι το βιβλίο που διαβάζεις αυτή την εποχή;
* «Μικρή ιστορία της φιλοσοφίας» του Nigel Warburton.
Τέλος, ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Συμβιώνεις με κάποιο κατοικίδιο;
* Τα αγαπώ πολύ! Στο χωριό μου, είχαμε πάντα πολλά σκυλιά. Ένα από αυτά ήταν κι η Βέλβα, ένα ημίαιμο χάσκι, που μεγαλώναμε μαζί στο κτήμα του παππού και της γιαγιάς και τη λάτρευα. Τα τελευταία χρόνια έχω περισσότερη επαφή με γάτες. Άλλωστε, νομίζω βαθιά μέσα μου κρύβεται ένας αλανιάρης γάτος.
- Φωτογραφίες: Τζίνα Σκανδάμη
***
Διαβάστε επίσης:
Γιώργος Ματζιάρης: Κανένα μεγάλο κείμενο δεν δίνει απαντήσεις, δεν κουνάει το δάχτυλο…
«Σχόλιο για την Ηλέκτρα». Τρεις ηθοποιοί γίνονται φορείς του πιο αιματοβαμμένου μύθου
