Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Πρόσφατα παρακολούθησα στο θέατρο «Θησείον, Ένα Θέατρο για τις Τέχνες», μια σπουδαία παράσταση αρχαίας τραγωδίας από τρεις νέους και χαρισματικούς καλλιτέχνες. Με αφορμή την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή και έχοντας ως αφετηρία την αρχή των τριών υποκριτών, τρεις άντρες ηθοποιοί -οι Κωνσταντίνος Γιουρνάς, Φώτης Κουτρουβίδης, Γιώργος Ματζιάρης- ανέλαβαν να γίνουν φορείς του πιο αιματοβαμμένου μύθου.
Η «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή είναι η ψυχογραφικότερη των τραγωδιών που έχουν σωθεί από την κλασική εποχή. Ένα από τα αριστουργήματα των κοινωνικών δραμάτων που δεν έχουν ούτε τόπο, ούτε εποχή. Ζουν στο χθες, το σήμερα και το αύριο.
Με τίτλο «Σχόλιο για την Ηλέκτρα» η Ομάδα μήνυμαL. μας αποκάλυψε εκ νέου το μύθο, χτίζοντας γέφυρες μεταξύ παρελθόντος και παρόντος.
Η νέα γενιά σε μια περίοδο μεγάλων ανακατατάξεων και ερωτημάτων συνομιλεί με το ίδιο το παρελθόν της για να βρει καθαρό βλέμμα να αντιμετωπίσει το αντίξοο παρόν. Ό,τι μεγαλώνει στη μοναξιά, γίνεται άγριο… και επιβιώνει.
Στην παράσταση ζήσαμε στιγμές αισθητικής και ποιότητας, τέχνης και τεχνικής, ταιριαστές με το ανάστημα του έργου.
Ο Γιώργος Ματζιάρης ερμήνευσε την Ηλέκτρα, την κόρη της μοναξιάς και της εκδίκησης. Ένα χαρακτήρα που ορίζεται από τον θρήνο. Ολόκληρη η ζωή της είναι μια ακατάπαυστη θρηνητική κραυγή. Καταθέτοντας μια προσωπική και πολύ σύγχρονη ερμηνεία και φωτίζοντας την ιερότητα του ρόλου, μας έδωσε μια Ηλέκτρα ερμηνευμένη με ψυχή και διάνοια. Με τη βαθιά υποκριτική του δουλειά και τους ειρωνικούς χρωματισμούς του μας έκανε να κατανοήσουμε κάτι πολύ βασικό: Η Ηλέκτρα είναι μια αλλοτριωμένη και βασανισμένη γυναίκα, μια γρανιτένια αλλά ραγισμένη ηρωίδα. Μια ερμηνεία που γράφει υποθήκη στην υπόθεση που λέγεται Αρχαία Τραγωδία.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης «Σχόλιο για την Ηλέκτρα» και ηθοποιός Γιώργος Ματζιάρης, ένας γλυκύτατος και συμπαθέστατος άνθρωπος, μιλά στο catisart.gr για το θέατρο και την Ηλέκτρα, ενώ ταυτόχρονα σχολιάζει τους καιρούς μας.
Γιώργο, πού έζησες τα παιδικά σου χρόνια;
* Μεγάλωσα στη Ρόδο μέχρι που έφυγα για σπουδές.
Ποιες είναι οι πιο αγαπημένες αναμνήσεις από την αυτή την εποχή;
* Η αλήθεια είναι πως δεν έχω πολλές παιδικές αναμνήσεις, ίσως ηθελημένα, μιας και ήμουν αρκετά εσωστρεφές παιδάκι, με πολλά κιλά, επομένως και ο πιο εύκολος στόχος bulling. Μία ανάμνηση που με συγκινεί πολύ όποτε τη θυμάμαι είναι η γιαγιά μου κι εγώ, σε ένα παγκάκι στη θάλασσα να τρώμε παγωτό. Ήταν ένας πολύ όμορφος άνθρωπος και νιώθω περήφανος που υπήρξε στη ζωή μου. Μου έδωσε πολλά.
Ποια ήταν η πρώτη παράσταση που παρακολούθησες στη ζωή σου; Τι σε κάνει να τη θυμάσαι;
* Το Συμπόσιο του Πλάτωνα σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Λιγνάδη. Είναι μία παράσταση που τη θυμάμαι πολύ καθαρά. Με είχε συγκινήσει τόσο πολύ, δημιουργώντας μία ανεξήγητη ταραχή μέσα μου. Εκεί κατάλαβα τι είναι αυτό που θέλω να κάνω στο θέατρο, αυτό που ακουμπάει μέσα μου.
Γιατί επέλεξες να γίνεις ηθοποιός;
* Για να αφηγούμαι ιστορίες.
Ποιοι δάσκαλοί σου καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία σου;
* Υπήρξαν μέχρι τώρα (και είμαι ευγνώμων) συναντήσεις όμορφες με πολλούς σημαντικούς καλλιτέχνες, που πήρα από τον καθένα διάφορα εργαλεία για τη δουλειά. Δύο δάσκαλοι όμως στη σχολή με καθόρισαν, με μετακίνησαν και με σταθεροποίησαν σε πολλά πράγματα και τους αγαπάω πολύ. Ο Γιώργος Καύκας και ο Ταξιάρχης Χάνος. Είναι δύο εξαιρετικοί καλλιτέχνες, αλλά πάνω απ’ όλα υπέροχοι άνθρωποι.
Πώς γνωριστήκατε με τον Κωνσταντίνο Γιουρνά και τον Φώτη Κουτρουβίδη και αποφασίσατε να συγκροτήσετε την ομάδα σας;
* Η ομάδα μήνυμαL. δημιουργήθηκε από τον Φώτη Κουτρουβίδη κι εμένα το 2016, μόλις αποφοιτήσαμε από τη Δραματική Σχολή. Τον Κωνσταντίνο τον ήξερα, λόγω του ότι ήμασταν στην ίδια φουρνιά, τον σκέφτηκα γι’ αυτό το εγχείρημα που κάναμε (Σχόλιο για την Ηλέκτρα), του το πρότεινα, του άρεσε κι έτσι δημιουργήθηκε η τριάδα της παράστασης.
Το «Σχόλιο» σαν ιδέα πότε γεννήθηκε;
* Η ιδέα της παράστασης προέκυψε όταν ήμουν ακόμη στη δραματική σχολή (ΚΘΒΕ). Αναλύαμε το μύθο της Ηλέκτρας και εκεί άρχισα να βρίσκω συνδέσεις του έργου με τη σημερινή πολιτική μας κατάσταση. Με τον Φώτη λέγαμε από τότε ότι θα δημιουργήσουμε μία δική μας ομάδα και όταν του είπα αυτό που σκεφτόμουν, θεώρησε κι εκείνος ότι θα ήταν μία ενδιαφέρουσα διαδικασία κι ένας ωραίος πυρήνας δουλειάς. Έτσι ξεκινήσαμε σιγά σιγά αυτή τη σπουδή πάνω στο μύθο των Ατρειδών, που μέχρι σήμερα εξελίσσεται και δουλεύεται. Δεν είναι εύκολο να αναμετρηθείς μ’ αυτά τα κείμενα. Αν μπεις στη διαδικασία να πιστέψεις πως μπορείς να γίνεις εξυπνότερος από το έργο και να αρχίσεις να προσθέτεις σκηνοθετικά ευρήματα – εφέ, θα εκτεθείς ανεπανόρθωτα.
Γιατί επιλέξατε την Ηλέκτρα; Σε ποια ενδιαφέροντα και αναζητήσεις του σύγχρονου ελληνικού κοινού απαντάει η επιλογή αυτού του έργου;
* Η Ηλέκτρα είναι ένα σπουδαίο πολιτικό κείμενο. Ο ίδιος ο ποιητής παίρνει θέση μέσω του έργου του και όχι μέσα από αυτό, – και μόνο με το γεγονός ότι γράφει μία τραγωδία με θέμα τη μητροκτονία, σε μία εποχή όπου κυριαρχούσε το φυσικό δίκαιο. Η Αθήνα του Σοφοκλή, η πόλις της δημοκρατίας, βρισκόταν σε πλήρη παράλυση, αφήνοντας τη βαρβαρότητα να κατακλύζει την πόλη. Μία πόλη μπορεί να πάσχει από μανιοκατάθλιψη -από θλίψη, σύμφωνα με τους όρους της εποχής της. Τα συμπτώματα δυστυχώς διαγράφονται στους πολίτες της, στους χαρακτήρες, στις σκέψεις και τις πράξεις τους. Η διαχρονικότητα που έχει με τρομάζει. Με αφήνει με ένα ερωτηματικό, κατά πόσο έχουν – έχουμε αλλάξει έπειτα από τόσες χιλιάδες χρόνια. Λιγότερο δημοκρατικοί ή όχι; Για μένα το όνομα «Ηλέκτρα» συμβολίζει το όνομα της πόλης. Ούτε άντρας, ούτε γυναίκα. Μια πόλη που προσπαθεί να κρατηθεί από κάτι. Που κραυγάζει εμμονικά μία μνήμη. Άλλωστε κι ο ίδιος ο Σοφοκλής τη χαρακτηρίζει σαν μία μορφή που πια έχει χάσει τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά της. Σαν μία Ερινύα.
Πώς αντιδρά το κοινό; Τι σας λένε μετά την παράσταση;
* Ακούσαμε εξαιρετικά σχόλια απ’ όσους κατάφεραν να δουν την παράσταση κι αυτό μας χαροποίησε πολύ. Ήταν μία δουλειά που την αγαπήσαμε, την πονέσαμε και την πιστέψαμε. Είναι δύσκολο να δημιουργείς κάτι δικό σου, μόνος σου. Να πληρώνεις τα πάντα από την τσέπη σου επειδή έχεις ανάγκη να μοιραστείς κάτι και είμαστε περήφανοι που τα καταφέραμε.
Το θέατρο μπορεί να χτίσει ήθος και αίσθημα δικαίου;
* Το θέατρο ανέκαθεν έθετε ερωτήματα είτε πολιτικά είτε κοινωνικά και αυτό συνεχίζει να κάνει. Το θέμα είναι να μπούμε σαν θεατές στη διαδικασία να ακούσουμε και να προβληματιστούμε από αυτά τα ερωτήματα. Κανένα μεγάλο κείμενο δεν δίνει απαντήσεις, δεν κουνάει το δάχτυλο. Παίρνει θέση προβληματίζοντας και εκεί κρύβεται όλη η μαγεία. Γι’ αυτό άλλωστε συνεχίζουν και θα συνεχίζουν να ανεβαίνουν από διάφορους σκηνοθέτες μεγάλα κείμενα όπως είναι και η Ηλέκτρα.
Υπάρχει τελειότητα στην τέχνη;
* Υπάρχει άραγε; Και η τελειότητα πώς και από ποιον ορίζεται;
Σήμερα τι θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως βαρβαρότητα;
* Την καθημερινή μας επιβίωση. Τον τρόπο που η κοινωνία μάς έχει οδηγήσει σε μία αγριότητα ακόμη και για τις βασικές μας ανάγκες. Προσπαθούμε να κρατηθούμε στη ζωή με νύχια και με δόντια. Καμιά φορά πέφτουμε, κουραζόμαστε να φωνάζουμε, να αγανακτούμε, δεν είναι πάντα εύκολο να παλεύεις με το θηρίο. Και το ΣΗΜΕΡΑ δυστυχώς φαντάζει ένα τέρας που πρέπει να το νικήσεις. Είναι σαν να μετράς τα βράδια σου και να λες εντάξει, επιβίωσα και σήμερα. Αύριο;
Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε;
* Γιατί η μνήμη έχει ταυτότητα, παρελθόν και πληγές.
Ποιο είναι το πρόβλημα της εξουσίας σήμερα;
* Η αναπηρία του εγκεφάλου και η πάλη της για την καρέκλα του εξουσιαστή. Στην Ελλάδα του 2019 έχω βαρεθεί να βλέπω ανθρώπους να διεκδικούν την καρέκλα, παρά τον τρόπο που μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Θέλουν να μας πείσουν ή και να πείσουν τους εαυτούς τους πως ο ένας θα είναι καλύτερος απ’ τον άλλο με αποτέλεσμα να κάνουν τα ίδια – αν όχι και μεγαλύτερα λάθη.
Ποια είναι η σχέση σου με την πίστη;
* Κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να πιστεύει όπου και σε ό,τι θέλει, αρκεί να μην προσβάλλει κανέναν. Από την Αρχαιότητα ο άνθρωπος είχε την ανάγκη να πιστέψει σε μία ανώτερη δύναμη, ίσως για να μη νιώθει απροστάτευτος και μόνος. Πιστεύω, αλλά όχι με την έννοια που ίσως θα ήθελε η εκκλησία. Πιστεύω από το σπίτι μου.
Πιστεύεις ότι έχουμε ικανή θεατρική παιδεία στην Ελλάδα;
* Πιστεύω ότι δεν έχουμε ολοκληρωμένη θεατρική εκπαίδευση, αλλά δυστυχώς δεν έχουμε και ολοκληρωμένη παιδεία, όπου όλα ξεκινάνε από εκεί. Πάσχουμε από το σύνδρομο της αμόρφωτης παπαγαλίας για να μπαίνουμε σε πανεπιστήμια. Λείπει το ουσιαστικό κομμάτι της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Αυτό που θα επιτρέπει στον άνθρωπο να είναι ον ελεύθερο, με βούληση και πολική συγκρότηση.
Υπάρχει ποιοτική καλλιτεχνική δημιουργικότητα σήμερα στη χώρα μας;
* Δε νομίζω πως είμαι ο κατάλληλος για να κρίνει κάτι τέτοιο. Σίγουρα υπάρχουν εξαιρετικοί καλλιτέχνες στη χώρα μας που μας έχουν χαρίσει υπέροχες καλλιτεχνικές στιγμές και συνεχίζουν να το κάνουν.
Ο σημερινός καλλιτέχνης οφείλει να είναι πολιτικοποιημένος, κατά τη γνώμη σου;
* Οφείλει να έχει πολιτική σκέψη και συνείδηση. Κομματοποιημένος δεν χρειάζεται να είναι. Το να φανατίζεσαι με κάτι μου δημιουργεί τρόμο. Έχουμε φτάσει σ’ αυτό το σημείο σαν κράτος, σαν λαός κι εμείς ακόμη τσακωνόμαστε για το ποιο κόμμα θα πάρει την εξουσία.
Σε ποια θεατρικά έργα θα ήθελες να παίξεις και ποιους ρόλους;
* Δεν με απασχόλησαν ποτέ οι ρόλοι. Όμορφες συνεργασίες και συνεργάτες που θα με εξελίσσουν ονειρεύομαι.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;
* Θα ‘θελα με κάποιον τρόπο να συνεχίσω τη σπουδή μου πάνω στο θέατρο. Δεν ξέρω ακόμη το πού και το πώς ή τον τρόπο, αλλά υπάρχει σαν στόχος μέσα μου.
Ποιο είναι το βιβλίο που διαβάζεις αυτή την εποχή;
* Άρχισα να ξανά διαβάζω την «Πανούκλα» του Καμύ, εξαιτίας ενός αποσπάσματος που θυμήθηκα:
«Όταν έχεις κάνει έναν πόλεμο είναι ζήτημα αν ξέρεις τι σημαίνει ένας νεκρός. Κι αφού ένας νεκρός δε σημαίνει τίποτα, αν δεν τον έχεις δει με τα μάτια σου, εκατό εκατομμύρια πτώματα, σπαρμένα στο διάβα της ιστορίας, δεν είναι παρά μόνο καπνός στη φαντασία».
Τέλος, ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Συμβιώνεις με κάποιο κατοικίδιο;
* Τα ζώα πιστεύω ότι έχουν έναν τρομερά ισχυρό ένστικτο, κάτι που θαυμάζω πολύ. Συγκατοικώ με τον σκύλο μου τον Έκτορα εδώ και επτά χρόνια. Ήρθε σε μία πολύ δύσκολη στιγμή στη ζωή μου.
-Φωτογραφίες: Τζίνα Σκανδάμη
- Διαβάστε σχετικά:
«Σχόλιο για την Ηλέκτρα». Τρεις ηθοποιοί γίνονται φορείς του πιο αιματοβαμμένου μύθου
