Επιμέλεια: Παναγιώτης Μήλας
Το ιστορικό θέατρο κτίστηκε με εντολή του Cesare Maria de Vecchi, τότε διοικητή των «Ιταλικών Νήσων του Αιγαίου» (Ιsole Italiane del Egeo). Τα σχέδια εκπονήθηκαν από τον αρχιτέκτονα Αrmando Bernabiti με σκοπό τη δημιουργία λυρικού θεάτρου, που λειτούργησε τότε με την ονομασία «Teatro Giacomo Puccini».
Το «Giacomo Puccini» σχεδιάστηκε το 1934 από τον Βernabiti και ολοκληρώθηκε από τον αρχιτέκτονα Pietro Lombardi το 1937. Το κτήριο είναι διατηρητέο μνημείο [από το 1988] και κατά την Ιταλική κατοχή αποτελούσε τυπικό δείγμα του διεθνούς κινήματος στην αρχιτεκτονική κατά την εποχή του μεσοπολέμου.
Στόχος των Ιταλών ήταν να μετατρέψουν την πόλη της Ρόδου σε τουριστικό και πολιτιστικό κέντρο υψηλής ποιότητας στην ανατολική Μεσόγειο.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής το θέατρο φιλοξένησε θεατρικές παραστάσεις καθώς και παραστάσεις όπερας με ιταλικούς θιάσους. Την ίδια περίοδο χρησιμοποιήθηκε επίσης και για ποικίλες εορταστικές εκδηλώσεις των κατακτητών.
Ο αρχιτέκτονας Armando Βernabiti (1900-1970) εργάστηκε στα Δωδεκάνησα από το 1927 μέχρι το 1945. Είναι δημιουργός και άλλων δημόσιων κτιρίων της πόλης, όπως του συγκροτήματος εξυπηρέτησης λουομένων (1935), – σήμερα γνωστό ως «Έλλη»-του σημερινού Δημαρχείου (1936-39), της Casa del Balilla (σήμερα λέσχη Προσκόπων στην Πλατεία Ακαδημίας), της εκκλησίας του Αγ. Φραγκίσκου, της Εθνικής Τράπεζα στην παλιά πόλη, του μικρού γηπέδου πετοσφαίρισης (σήμερα Ναυτικός Όμιλος Ρόδου) και του Ενυδρείου (1934-35).
Μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα [31 Μαρτίου 1947], το «Giacomo Puccini» μετονομάστηκε σε «Εθνικόν Θέατρον».
[Πατήστε “κλικ” επάνω στις φωτογραφίες για να τις δείτε μεγαλύτερες]
Κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960 το κτήριο λειτούργησε ως κινηματογράφος. Κατά τη δεκαετία του 1970 (1972-77) έγιναν σημαντικές επεμβάσεις τόσο στο εξωτερικό του κτιρίου, όσο και (ιδιαίτερα) στο εσωτερικό του, με αποτέλεσμα οι 1200 θέσεις να μειωθούν σε 800. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε πάλι ως κινηματογράφος μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Τότε, με την ίδρυση του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου της Ρόδου άρχισε να λειτουργεί ως θέατρο. Παράλληλα φιλοξενούσε και θεατρικές παραστάσεις διαφόρων τοπικών συλλόγων, μουσικές και επετειακές εκδηλώσεις, κ.α.
***
Το Εθνικό μας Θέατρο παρουσίασε στη Ρόδο από τον Ιούλιο του 1947 έως και τον Μάρτιο του 1993, τις παρακάτω έντεκα παραστάσεις:
Ο βασιλικός, Παπαφλέσσας, Πολύ κακό για το τίποτα, Ρουί Μπλας, Άνθρωπος και υπεράνθρωπος, Βαβυλωνία, Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας, Ο φιλάργυρος, Το τραγούδι της κούνιας – Ο αστυνόμος είναι καλό παιδί και Οι δούλες.
*Τον Ιούνιο του 1947
«Παπαφλέσσας», του Σπύρου Μελά, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη. Σκηνικά: Κλεόβουλος Κλώνης, Κοστούμια: Αντώνης Φωκάς. Με τον Αλέξη Μινωτή, την Έλσα Βεργή, στον Στέλιο Βόκοβιτς, τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο, τον Μάνο Κατράκη, τον Θάνο Κωστσόπουλο, τον Χρήστο Ευθυμίου, τον Γιώργο Γληνό…
*Τον Ιούλιο του 1947
«Ο βασιλικός», του Αντώνιου Μάτεσι, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη. Σκηνικά: Κλεόβουλος Κλώνης, Κοστούμια: Αντώνης Φωκάς. Με τον Αλέξη Μινωτή και τη Σαπφώ Αλκαίου, την Αθανασία Μουστάκα…
*Τον Ιούλιο του 1947
«Πολύ κακό για το τίποτα», του Γουίλιαμ Σαίξπηρ, σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα και σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη. Με Μάνο Κατράκη, Δημήτρη Χορν, Χριστόφορο Νέζερ, Μαίρη Αρώνη…
*Τον Ιούλιο του 1947
«Ρουί Μπλας», του Βικτόρ-Μαρί Ουγκό. Μετάφραση: Θρασύβουλος Σταύρου. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ροντήρης. Σκηνογραφία: Κλεόβουλος Κλώνης. Ενδυματολόγος: Αντώνης Φωκάς. Με Θάνο Κωτσόπουλο, Δημήτρης Χορν, Ελένη Χαλκούση…
*Τον Ιούλιο του 1947
«Άνθρωπος και υπεράνθρωπος», του Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω. Μετάφραση: Αχιλλέας Α. Κύρου. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ροντήρης, Σκηνογραφία: Κλεόβουλος Κλώνης, Ενδυματολόγος: Αντώνης Φωκάς. Με Δημήτρη Χορν, Ανδρέα Φιλιππίδη, Χρήστο Ευθυμίου, Χριστόφορο Νέζερ, Μαίρη Αρώνη, Ελένη Χαλκούση, Μελίνα Μερκούρη..
*Τον Ιούλιο του 1947
«Βαβυλωνία», του Δημήτριου Βυζάντιου. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ροντήρης, Σκηνογραφία: Κλεόβουλος Κλώνης, Ενδυματολόγος: Αντώνης Φωκάς. Με Χριστόφορο Νέζερ, Χρήστο Ευθυμίου, Μάνο Κατράκη…
*Τον Φεβρουάριο του 1962
«Το μυστικό της Κοντέσσας Βαλέραινας» του Γρηγόριου Ξενόπουλου. Σκηνοθεσία: Αλέξης Σολομός. Σκηνογραφία: Κλεόβουλος Κλώνης, Ενδυματολόγος: Αντώνης Φωκάς. Με Κυβέλη, Θάνο Κωτσόπουλο, Τιτίκα Νικηφοράκη…
*Τον Φεβρουάριο του 1962
«Ο φιλάργυρος», του Μολιέρου. Μετάφραση: Λέων Κουκούλας. Σκηνοθεσία: Κωστής Μιχαηλίδης, Σκηνογραφία: Κλεόβουλος Κλώνης, Αντώνης Φωκάς. Με Χριστόφορο Νέζερ, Παντελή Ζερβό, Γκέλλυ Μαυροπούλου…
*Το Φεβρουάριο του 1962
«Το τραγούδι της κούνιας», του Γκρεγκόριο Μαρτίνεθ Σιέρα. Μετάφραση: Αχιλλέας Α. Κύρου και «Ο αστυνόμος είναι καλό παιδί», του Ζωρζ Κουρτελίν. Μετάφραση: Διονύσιος Ρώμας. Σκηνοθεσία: Αλέξης Σολομός. Εποπτεία σκηνοθεσίας: Μιχάλης Μπούχλης. Σκηνογραφία: Κλεόβουλος Κλώνης, Ενδυματολόγος: Αντώνης Φωκάς. Με Ελένη Χαλκούση, Πίτσα Καπιτσινέα, Βασίλη Κανάκη, Θάνο Λειβαδίτη, Θόδωρο Δημήτριεφ…
*Τον Μάρτιο του 1993
«Οι δούλες», του Ζαν Ζενέ. Μετάφραση: Οδυσσέας Ελύτης. Σκηνοθεσία: Κοραής Δαμάτης, Σκηνογραφία: Ιωάννα Παπαντωνίου, Ενδυματολόγος: Λούης Γεράρδος, Μουσική επιμέλεια: Ολυμπία Κυριακάκη-Λουκίσσα. Με Αντιγόνη Βαλάκου, Βέρα Ζαβιτσιάνου, Κατερίνα Χέλμη.
***
[Πατήστε “κλικ” επάνω στις φωτογραφίες για να τις δείτε μεγαλύτερες]
Το «Εθνικόν Θέατρον» της Ρόδου, το 2005, έκλεισε την τεράστια κεντρική σκηνή, για να διεκπεραιωθούν απαραίτητες επισκευές, ενώ από το 2008 είχε αποξηλωθεί το εσωτερικό του.
Το 2013, εκπονήθηκαν τεχνικές μελέτες αποκατάστασης, οι οποίες εγκρίθηκαν το 2018 από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού.
Στο μεταξύ από το Υπουργείο Πολιτισμού είχαν ζητηθεί διάφορες συμπληρωματικές μελέτες από τον Δήμο Ρόδου, όπως οικονομοτεχνική, οι οποίες, σύμφωνα με το Υπουργείο εκκρεμούσαν και έπρεπε να κατατεθούν και να εγκριθούν προκειμένου να ενταχθεί σε πρόγραμμα χρηματοδότησης.
[Πατήστε “κλικ” επάνω στις φωτογραφίες για να τις δείτε μεγαλύτερες]
Όλα αυτά τα χρόνια έγιναν πολλές προσπάθειες για να δοθεί λύση στο πρόβλημα. Κινήσεις οργανωμένων πολιτών αλλά και μεμονωμένοι ιδιώτες αγωνίστηκαν με παρεμβάσεις τους σε κάθε αρμόδιο προκειμένου να ξεπεράσουν τα εμπόδια.
Ερωτήσεις για την τύχη του μνημείου και την πορεία της αποκατάστασης είχαν κατατεθεί στις αρχές Νοεμβρίου 2020 από τον ΣΥΡΙΖΑ και από το ΜέΡΑ 25. Στις αρχές Δεκεμβρίου 2020, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη είχε απαντήσει ότι «προκειμένου να καταστεί δυνατή η διερεύνηση από τον Δήμο Ρόδου της δυνατότητας ένταξης του έργου αποκατάστασης του Θεάτρου σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα, απαιτείται, όπως προβλέπεται από την εγκριτική Απόφαση του 2018, η κατάθεση στο Υπουργείο των μελετών προς θεώρηση, καθώς και η σύνταξη οικονομοτεχνικής μελέτης για τον ακριβή προϋπολογισμό εκτέλεσης του έργου».
***
Τελικά την Παρασκευή 5 Νοεμβρίου 2021 ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε τη χρηματοδότηση για την ανακατασκευή του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου.
Ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι το έργο θα χρηματοδοτηθεί άμεσα με 20 εκατ. ευρώ από Εθνικούς Πόρους και ο εξοπλισμός του από το ΕΣΠΑ. Επίσης επιβεβαίωσε τη δέσμευση του για την ολοκλήρωση της αποκατάστασης του ιστορικού Εθνικού Θεάτρου που θα αναβαθμίσει τη Ρόδο αφού θα καταστεί επισκέψιμος πόλος όλο το χρόνο.
