Άρτεμις: Το όνομα τής Αειπαρθένου Αρτέμιδος προέρχεται από το επίθετο «αρτεμής», δηλαδή «σώος, ακέραιος, υγιής», το οποίο, με τη σειρά του, συντίθεται από τις λέξεις «άρτιος» (τέλειος, πλήρης) και «τέμνω» (κόβω, τεμαχίζω).
Άρτεμις, λοιπόν, είναι η σώα, η ακέραια, η υγιής.
Ἄρτεμις δωρικός τύπος Ἄρταμις < πιθανολογείται ασιατικής προέλευσης, ακριβέστερα λυδική, κατ΄ άλλους εκ του ἀραρίσκω, ή ἀρτεμής ή ἄρταμος.
Στην κλασική ελληνική γλώσσα, το όνομα κλίνεται «η Άρτεμις, τής Αρτέμιδος», με κλητική «Άρτεμις», ενώ στη νέα ελληνική υπάρχουν δύο τρόποι: είτε «η Άρτεμη, τής Άρτεμης», με κλιτική «Άρτεμη», είτε «η Άρτεμις, τής Αρτέμιδας», με κλιτική «Άρτεμις» και αιτιατική την Αρτέμιδα ή την Άρτεμη.
Το αρχαίο ελληνικό Άρτεμις έχει διατηρηθεί, επομένως και η γενική του είναι της Αρτέμιδος. Ωστόσο, ισχύει και το Άρτεμη κατά την τάση της νέας ελληνικής να μετατρέπει τα τριτόκλιτα της αρχαίας σε δευτερόκλιτα (π.χ. η πόλις νέα ελληνικά η πόλη). Σε αυτήν την περίπτωση η γενική είναι της Άρτεμης.
***
Ένα συχνό λάθος που κάνουμε όλοι είναι να κλίνουμε εσφαλμένα τα ονόματα σε -ις, όπως ο Άδωνις, η Άρτεμις, ο Πάρις κτλ.
Τα ονόματα αυτά είναι αρχαία και κλίνονται με τον αρχαίο τρόπο:
Για τα αρσενικά:
ὁ Ἄδωνις
τοῦ Ἀδώνιδος
τῷ Ἀδώνιδι
τόν Ἄδωνιν
(ὦ) Ἄδωνι
Για τα θηλυκά:
ἡ Ἄρτεμις
τῆς Ἀρτέμιδος
τῇ Ἀρτέμιδι
τήν Ἀρτέμιδα / Ἄρτεμιν
(ὦ) Ἄρτεμι
Ωστόσο με το πέρασμα των χρόνων απέκτησαν και νεοελληνική κλίση, η οποία είναι η εξής:
Για τα αρσενικά:
ο Άδωνης
του Άδωνη
τον Άδωνη
Άδωνη
Για τα θηλυκά:
η Άρτεμη
της Άρτεμης
την Άρτεμη
Άρτεμη
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε πως στα νέα ελληνικά τα ονόματα σε -ις κλίνονται με τον εξής τρόπο:
Για τα αρσενικά:
ο Άδωνης ο Άδωνις (λόγ.)
του Άδωνη του Αδώνιδος (λόγ.)
τον Άδωνη τον Άδωνιν (λόγ.)
Άδωνη Άδωνι / Άδωνις (λόγ.)
Για τα θηλυκά:
η Άρτεμη
η Άρτεμις (κ. λόγ.)
της Άρτεμης της Αρτέμιδος (λόγ.)
την Αρτέμιδα / Άρτεμη την Άρτεμιν (λόγ.)
Άρτεμη
Άρτεμι / Άρτεμις (κ. λόγ.)
- Εικόνα: Άρτεμις και Έρως (1761) – Pompeo Batoni