Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
“Ο ελέφαντας είναι το μοναδικό είδος που μπορεί να δακρύσει.
Οι ελέφαντες δημιουργούν μητριαρχικές κοινωνίες.
Διανύουν τη μεγαλύτερη περίοδο κύησης από όλα τα θηλαστικά. Είκοσι δύο μήνες!”
Αποτελεί πρόκληση από τις λίγες, να μιλήσεις για μια παράσταση όπως το «Elephant Song» χωρίς να προδώσεις τα μυστικά της, που… απλώς δε λέγονται.
Ένας διακεκριμένος ψυχίατρος εξαφανίζεται από το γραφείο του στο ψυχιατρικό ίδρυμα όπου ασκεί τα καθήκοντά του και ο τελευταίος που τον έχει δει είναι ο Μάικλ, ένας νεαρός ασθενής ιδιαίτερα ευφυής, όσο και αινιγματικός. Ο διευθυντής της κλινικής, Δρ Greenberg, καλείται να διαλευκάνει την υπόθεση προτού αυτή πάρει διαστάσεις, φτάνοντας στα αυτιά του κοινού μέσω του Τύπου και γίνει σκάνδαλο. Επιμένει σε μια συνέντευξη με τον Μάικλ, παρά τις προειδοποιήσεις της νοσηλεύτριας κυρίας Peterson, που προφανώς γνωρίζει πολύ περισσότερα από όσα δείχνει. Ο Μάικλ έχει εμμονή με τους ελέφαντες και τον πολιτισμό τους. Μιλάει γι’ αυτούς, διαβάζει γι’ αυτούς και έχει πάντα μαζί του ένα λούτρινο ελεφαντάκι.
Ο κόσμος των ελεφάντων
Και μόνο το γεγονός ότι θρηνούν μέλη της αγέλης όταν πεθαίνουν και μάλιστα δακρύζουν, αποδεικνύει τον υψηλό δείκτη ευφυΐας τους. Πρόκειται για πολύ κοινωνικά ζώα που δείχνουν ξεκάθαρα τα συναισθήματά τους. Είναι ζώα μεγάλα, που η προβοσκίδα του καθενός αποτελείται από 85.000 μυς.
Έχει παρατηρηθεί ότι οι ελέφαντες θρηνούν για τον θάνατο του συντρόφου τους. Προσπαθούν να τον θάψουν χρησιμοποιώντας φύλλα και κλαδιά, τα οποία μεταφέρουν με τις προβοσκίδες τους. Θα πρέπει να είναι από τα πιο λυπημένα ζώα του πλανήτη ακριβώς εξαιτίας του μνημονικού τους. Η έννοια του “παχύδερμου” δεν τους ταιριάζει καθόλου. Στην πραγματικότητα είναι ζώα διάφανα, λεπτεπίλεπτα, ευγενικά. Κοινωνικά ζώα, με νοημοσύνη και ενσυναίσθηση. Τα θηλυκά ζουν σε οικογενειακές ομάδες, όπου μεγαλώνουν τα μικρά τους μαζί. Επιστήμονες παρατήρησαν θηλυκούς ελέφαντες να υιοθετούν ορφανά ελεφαντάκια. Όταν κάποιος ελέφαντας νιώσει ότι θα πεθάνει σύντομα, κατευθύνεται σε συγκεκριμένο νεκροταφείο ελεφάντων. Επίσης, αν κάποιο μέλος τραυματιστεί, τα υπόλοιπα μέλη συνδράμουν στην ανάρρωσή του, ενώ αν πεθάνει ένας ελέφαντας, οι υπόλοιποι τον συμπονούν και τον χαϊδεύουν με τις προβοσκίδες τους.
«Της φύσης το μεγαλύτερο αριστούργημα, ένας ελέφαντας. Το μόνο άκακο μεγάλο πράγμα», έχει πει ο John Donne (1572-1631), Άγγλος ποιητής και κληρικός.
Ψυχιατρική συνεδρία
Η παράσταση, που παρακολουθήσαμε στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, είναι μια ψυχιατρική συνεδρία, που συντελείται σε παρόντα χρόνο.
Τρεις διαφορετικοί χαρακτήρες που ενώνονται και διαμορφώνουν μια ανορθόδοξη πυρηνική οικογένεια, δίνοντας απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Μπορεί άραγε να υπάρξει γονιός χωρίς παιδί; Παιδί χωρίς οικογένεια; Πόσο ευαίσθητοι είμαστε με τους ανθρώπους που φωνάζουν για βοήθεια; Μπορείς να κρατήσεις μια υπόσχεση; Έχουν χρώμα τα όνειρά σου;
Ο Μάικλ στη συνεδρία μιλά αθώα για τους ελέφαντες και για την όπερα, κάνει περιστασιακούς υπαινιγμούς για μια δολοφονία, μια αυτοκτονία, ένα σαφάρι στην Αφρική, τρομάζει και δελεάζει τον διευθυντή της κλινικής με μια σατανική παγίδα. Ο Δρ Greenberg θα αντιμετωπίσει την αλήθεια των πράξεών του, αλλά το τίμημα που θα πληρώσει είναι πολύ βαρύ…
Σαν ρώσικες κούκλες
Το «Elephant Song», σε μετάφραση Ελίνας Μαντίδη, σκηνοθεσία Αργύρη Πανταζάρα, αποτελεί ένα κείμενο βασισμένο στο έργο του Καναδού συγγραφέα Νicolas Billon. Στην παράσταση, που δημιουργεί συνθήκες κινηματογραφικής ταινίας με τρεις σπουδαίους ηθοποιούς επί σκηνής: Τον Αργύρη Πανταζάρα, τον Μάξιμο Μουμούρη και την Ίριδα Πανταζάρα, οι ρόλοι αντιστρέφονται και ο ψυχαναλυτής γίνεται ψυχαναλυόμενος. Μια κοινωνία που καταδικάζει και φοβάται το διαφορετικό, δημιουργεί θύματα ψυχικής κακοποίησης και απόρριψης. Άνθρωποι παλεύουν να μιλήσουν, παλεύουν να ακουστούν.
Ένα σκοτεινό, άγριο έργο για έναν ψυχικά ασθενή, έναν ψυχίατρο και μια νοσηλεύτρια, που μοιάζει να έχει επιρροές από τον κόσμο του Edward Albee, ακόμα και από τον Harold Pinter, καθώς συνδυάζει το παραδοσιακό αγγλικό και αμερικανικό θέατρο με την πρωτοπορία, το ρεαλιστικό με το σουρεαλιστικό.
Το «Elephant Song» αποκαλύπτει τη μια ιστορία μετά την άλλη, μέσα σε μια άλλη ιστορία, σαν τις στοιβαγμένες ρώσικες κούκλες – μπάμπουσκες. Είναι μια αλληγορία για το μυαλό του νεαρού Μάικλ, που διαμορφώθηκε μέσα σε έναν ψυχιατρικό θάλαμο. Παρασύρει τον διευθυντή της κλινικής σε ένα σαρωτικό γύρο, καθώς κάθε κίνηση χειραγώγησης αποκαλύπτει ένα νέο στοιχείο. Θα ανακαλύψουμε ότι η οικεία όσο και ψυχολογικά βίαιη συζήτηση μεταξύ γιατρού και ασθενούς έχει αντίκτυπο πολύ πέρα από τα τείχη του ιδρύματος, σε ένα τραυματικό παρελθόν με βαθιά επίδραση στο παρόν και στο μέλλον. Η ιστορία του Μάικλ θέτει το σκηνικό για την αλήθεια και, ειρωνικά, για την αγάπη, κάτι που ποτέ δεν είχε.
Στο γριφώδες αυτό θεατρικό έργο, ένα έργο απελπισμένη κραυγή βοήθειας, η πραγματικότητα συναντά τον εφιάλτη, και το μακάβριο το κωμικό, σε μια υπέροχη ισορροπία η οποία ανταμείβει όλες τις προσδοκίες του θεατή.
Η γάτα και το ποντίκι
Το Elephant Song μπορεί να είναι μικρό στη διάρκεια, μόλις 70 λεπτά, αλλά είναι μεγάλο στο όραμά του.
Με υπαινικτικό και φλεγματικό τρόπο εναλλάσσονται οι ρόλοι της γάτας και του ποντικού ανάμεσα στους δύο αντρικούς ρόλους. Ο δε Μάικλ με επιδεξιότητα χαμαιλέοντα ρίχνει υπογείως το μπαλάκι του πινγκ πονγκ. Ποιος από τους δύο είναι η γάτα, και ποιος το ποντίκι; Οι ρόλοι αντιστρέφονται με τραγικό σαρκασμό και άφατη τρυφερότητα.
Ένα στημένο στην εντέλεια από τον σκηνοθέτη Αργύρη Πανταζάρα τελετουργικό, που αντιμετωπίζει τη ζωή σαν ένα θλιμμένο παιχνίδι όπου κανείς δεν βγαίνει ποτέ νικητής στην τελική αναμέτρηση με τον θάνατο.
Από τη στιγμή που ο ψυχίατρος υποκύπτει στους όρους του Μάικλ και δέχεται να μη διαβάσει τον ιατρικό του φάκελο, όλα έχουν ήδη δρομολογηθεί. Οι δύο άνδρες θα επιδοθούν σε ένα αδιανόητο démarrage μεταξύ ψυχογραφήματος, ανάκρισης, αναδρομής στο παρελθόν, αγώνα εξουσίας, μεταξύ κωμικού και θανάσιμα σοβαρού. Οι ταυτότητες έχουν εξαλειφθεί και η πραγματικότητα μοιάζει, κι αυτή με τη σειρά της, μια καλοστημένη φάρσα, που δεν παραπέμπει σε τίποτα χειροπιαστό ή κατανοητό.
Η ψυχολογική μονομαχία μεταξύ του δόκτορα και του ασθενή Μάικλ θα σας κρατήσει γοητευμένους. Προσέξτε όμως μη σας τραβήξει σε λάθος συμπεράσματα. Η μυστηριώδης συμβολή της γοητευτικής νοσηλεύτριας κυρίας Peterson δεν θα σας βοηθήσει να ξεκαθαρίσετε το νήμα, καθώς κάνει τα γεγονότα να φαίνονται ακόμα πιο σιβυλλικά και ανεξήγητα.
Το έργο χτυπά όλες τις θεατρικές συμβάσεις. Μπορεί σε κάποια σημεία να φέρνει στο νου τα μεγάλα κλασικά παραδείγματα του είδους, όπως την Oleanna του David Mamet, το Equus του Peter Shaffer, το Blackbird (Μαυροπούλι) του David Harrower, ωστόσο το «Elephant Song» εμφανίζει μια θεατρική νεωτερικότητα πέρα για πέρα γνήσια.
Ενδόμυχος, βαθύς, κρυφός ανταγωνισμός με τον διευθυντή να επιδεικνύει μεγάλη αυτοπεποίθηση, αποφασισμένος να ανακαλύψει τα ίχνη του ψυχιάτρου που εξαφανίστηκε. Στο παιχνίδι ανάκρισης που ξεκινά με τον ανεξιχνίαστο ασθενή, τελικά εγκλωβίζεται ο ίδιος χωρίς καλά καλά να το αντιληφθεί.
Τρία φαντάσματα
Μαζί τους, η προϊσταμένη νοσηλεύτρια, μια σφίγγα, πάντα παρούσα, αφουγκράζεται, παρακολουθεί, παρεμβαίνει, κρατά τα δικά της μύχια αινίγματα καλά φυλαγμένα.
Μια ιστορία εξαφάνισης που φανερώνει τα πιο σκοτεινά μυστικά του ιδρύματος. Ένας ασθενής που χτίζει το δικό του λαβύρινθο ο οποίος οδηγεί στην ελευθερία του.
Τρία φαντάσματα του παρόντος, αθώα όσο και ένοχα, με μία διαφορετική αλήθεια, ένα διαφορετικό τραύμα ο καθένας. Μια ιστορία στοργής, κοινωνικής κακοποίησης και πόνου, αστεία και συγκλονιστική την ίδια στιγμή.
Οι ερμηνείες και οι συντελεστές
Ο Αργύρης Πανταζάρας ελέγχει τα εκφραστικά του μέσα και επενδύει συναισθηματικά -όχι μόνο εγκεφαλικά- σε μία ερμηνεία-αποκάλυψη, η οποία απογειώνει ένα ψυχολογικό δράμα υπόκωφης έντασης και απρόσμενων ελιγμών.
Είναι πράγματι σημαντικό ότι βρήκε έναν επί σκηνής πανάξιο συνομιλητή, τον Μάξιμο Μουμούρη, αλλά και μια ικανότατη συμπρωταγωνίστρια, την Ίριδα Πανταζάρα, η οποία άλλωστε υπήρξε το πρότυπό του για να ασχοληθεί με το θέατρο.
Οι Μάξιμος Μουμούρης, Αργύρης Πανταζάρας, Ίρις Πανταζάρα συναποτελούν ένα άρρηκτα δεμένο, εμπνευσμένο τρίο με καλλιτεχνική σφραγίδα και ιδιαίτερη προσωπικότητα. Τρεις χαρακτήρες που ενώνονται και διαμορφώνουν μια ανορθόδοξη πυρηνική οικογένεια.
Συμβάλλουν με μαθηματική –θα μπορούσε να πει κανείς καρτεσιανή– υποκριτική ακρίβεια στη διαμόρφωση της παράστασης.
Ηθοποιός με άριστη τεχνική και φαντασία έξοχη ο Μάξιμος Μουμούρης έδωσε υπόσταση στον πολυεπίπεδο ρόλο του. Με τη διαρκή του συγκατάθεση, τις κακές του επιλογές, το άγχος του, τον αδύναμο χαρακτήρα του, ο διευθυντής μετατρέπεται σε άβουλο θλιβερό επιστήμονα και υποχείριο του βασανισμένου αλλά ύπουλου Μάικλ.
Η πολυσύνθετη Ίρις Πανταζάρα, με θητεία στο μιούζικαλ και στο ποιοτικό θέατρο για παιδιά, δεν έθρεψε τη σταδιοδρομία της με αυτάρεσκες ευκολίες. Το «Elephant Song» την τοποθετεί σε μια άλλη ζώνη ερμηνειών και της δίνει την ευκαιρία να αναδυθεί μέσα από μια εξαίρετη υποκριτική κατάθεση. Με αβρότητα, λεπτότητα και συναισθηματική ένταση παραδίδει μια αξιομνημόνευτη ερμηνεία, ειλικρινή, κομψή, τρυφερή και σκληρή ταυτόχρονα.
Είναι αστείος, είναι πικρός, είναι οργισμένος, είναι ευφυής και ανασφαλής, είναι ένα τρομαγμένο, μοναχικό, παιδί – ταραχοποιός ο Μάικλ και όλα τα καλύπτει με μια μάσκα παραφροσύνης.
Απολαύσαμε τη γλώσσα, τη δομή και την αγωνία, την αυστηρή, δωρική, αιχμηρή αισθητική της παράστασης. Τη μελωδία, τη λεπτομέρειά της, τις ανατροπές της.
Το φινάλε της είναι εκπληκτικό. Αποτελεί απόλυτη ευχαρίστηση να την παρακολουθήσετε.
Εξονυχιστικά άρτια δουλειά ευαισθησίας από τον Χρήστο Λουλούδη στους ήχους και στη μουσική, όμορφα και ευφάνταστα τα κοστούμια από την πολύ καλή ενδυματολόγο Ηλένια Δουλαδίρη, εξαιρετικά στοχαστικός ο σχεδιασμός του φωτισμού από τον Νίκο Κούρο.
Εντυπωσιακή παράσταση για τρεις ρόλους, μια από τις πιο ολοκληρωμένες προτάσεις της χρονιάς, που φανερώνει για μια ακόμα φορά τη διάθεση του ταλαντούχου δημιουργού Αργύρη Πανταζάρα να παίξει με τις αισθήσεις και ενίοτε τις αντοχές μας. Θέατρο που ερεθίζει και τα συναισθήματα και το μυαλό. Γι’ αυτό δεν πρέπει να χάσετε το «Elephant Song».
Ταυτότητα παράστασης
«Elephant Song»
Μετάφραση: Ελίνα Μαντίδη
Σκηνοθεσία: Αργύρης Πανταζάρας
Διασκευή – Δραματουργική Επεξεργασία: Αργύρης Πανταζάρας
*
Παίζουν: Μάξιμος Μουμούρης, Αργύρης Πανταζάρας, Ίρις Πανταζάρα
*
Επιμέλεια κοστουμιών: Ηλένια Δουλαδίρη
Σχεδιασμός Ήχου-Μουσική: Χρήστος Λουλούδης
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Νίκος Κούρος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Κλεοπάτρα Γκίνη
Production Manager: Αναστασία Καβαλάρη
Executive Producer: Μαρία Κακάρογλου
Production Development: Χρήστος Κυριακόπουλος
Photography-Poster Design: Νίκος Πανταζάρας
Video & Motion Graphic: Νίκος Κούρος
Παραγωγή: momentum
– Η παράσταση είναι επιχορηγούμενη από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
***
Θέατρο Οδού Κυκλάδων
Κυκλάδων 11
Αθήνα 113 61
Τηλέφωνο: 21 0821 7877
*
Από 4 Μαΐου 2019
για 12 παραστάσεις
Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή, στις 9
***
Εισιτήρια
10 ευρώ Μειωμένο
15 ευρώ Ζώνη A
13 ευρώ Ζώνη Β
