Του Παναγιώτη Μήλα
[email protected]
Μόλις είδα τα μάτια της, το πρώτο που σκέφτηκα ήταν να κάνω ένα ταξίδι μαζί της. Όταν πρόσεξα το χαμόγελό της, ήμουν βέβαιος ότι δεν θα μου το αρνηθεί. Το πρόσωπό της θα φώτιζε τη διαδρομή. Αρχή από τα Καλάβρυτα, μετά Πάτρα, Σούλι, Μεσολόγγι, Αιτωλικό. Στη συνέχεια, Αίγυπτος, στο Κάιρο, αλλά και στην Ιταλία. Κάτι σαν παραμύθι, με καλούς και κακούς ήρωες. Κάτι σαν σενάριο, με ανατροπές απρόσμενες και περίεργο φινάλε. Σενάριο γραμμένο με την αισιοδοξία και την ορμή μιας εικοσάχρονης… Όσοι την αγαπούν, τη λένε Ντέιζη.
Κάθισα απέναντί της. Φυλλομετρούσε ένα πυκνογραμμένο τετράδιο. Έμοιαζε με ημερολόγιο. Ήταν προσωπική μαρτυρία.
– Ποιο είναι το πιο περίεργο που σας έχουν ζητήσει;
«”Μαύρη μπογιά. Μας έφερες μαύρη μπογιά; Μαύρη μπογιά για τα ρούχα μας, για να ‘χουν το χρώμα της καρδιάς μας”, αυτό μου ζήτησαν οι γυναίκες στα Καλάβρυτα, όταν θρηνούσαν τους άνδρες τους, δύο μέρες μετά τη σφαγή και όταν σκέπτονταν ότι μόνο μερικές τουφεκιές από ελληνικά χέρια θα είχαν σώσει τουλάχιστον τους μισούς»…
– Μια ημερομηνία που δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσετε;
«Μα, φυσικά, η 29η Φεβρουαρίου. Στο σπίτι μας, στην Πάτρα. Σε ένα δωμάτιο που είχαν επιτάξει οι Γερμανοί, υπήρχε ένα χρηματοκιβώτιο. Εκείνη τη μέρα, το είχαν ξεχάσει ανοικτό. Μπήκα στις μύτες των ποδιών. Μέσα είχε το αναλυτικό Σχέδιο Άμυνας των Γερμανών, σε περίπτωση απόβασης των Συμμάχων στην Ελλάδα. Το φωτογράφησα και, αυθημερόν, το έστειλα στη Συμμαχική Αποστολή…».
– Άσχετο… αλλά με το θέατρο πώς τα πάτε;
«Έχω παίξει! Όταν έπρεπε να διαφυλάξω όσα έκανα με τη φωτογράφηση των γερμανικών σχεδίων, αναγκάστηκα να υποδυθώ την τραυματισμένη και να κυκλοφορήσω στη γειτονιά μου με… σπασμένο χέρι. Έφτιαξα νάρθηκα, τον έδεσα με λευκή γάζα και πήγα σε σπίτι φιλικό, για να δω τους γονείς μου. “Το χέρι σου… τι έπαθες;”, με ρωτάει έντρομη η μητέρα μου. “Καμουφλάζ είναι. Δεν έχω τραυματισθεί”. Ηρέμησε. Ο πατέρας, με την αυτοκυριαρχία και αυτοπειθαρχία του, μόνο που δεν χειροκρότησε. Η παράσταση πέτυχε…».
– Την επαναλάβατε;
«Φυσικά. Όταν πήγα στο Σούλι της Αχαΐας, για να ενημερώσω και τη συμμαχική δύναμη. Ο Nick, ο Harry και ο Jim, πίστεψαν ότι ήμουν τραυματισμένη. Είναι όμως μεγάλη ιστορία και δεν έχεις χώρο, όπως μου είπες».
– Επόμενος σταθμός ποιος ήταν;
«Στα Δερβίζιανα της Ηπείρου. Θα συναντούσα τον Chris Woodhouse. Πριν φύγω για την Κεραρήνη, είπα στον Nick: Αν επιζήσουμε και εσείς και εγώ, μεταξύ των άλλων, θα διηγηθούμε στα παιδιά και στα εγγόνια μας την παράξενη αυτή σύντομη ιστορία…».
– Σύντομη αλλά με πολλά επεισόδια, πολλούς προορισμούς και πολλούς πρωταγωνιστές. Ένας μάλιστα ανέβηκε στο ντιβάνι σας…
«Ναι! Στης Κεραρήνης, όταν με πήρε ο ύπνος. Με ένα σάλτο, βρέθηκε στο ντιβάνι μου. Ήταν ένας σταχτής γάτος με μάτια κίτρινα, που μου φάνηκαν να χαμογελούν. Με το πρώτο μου χάδι, άρχισε ένα δυνατό γουργουρητό, καθώς με το κεφάλι του μου κουτουλούσε ρυθμικά το σαγόνι μου».
– Άλλοι σταθμοί; Άλλα πρόσωπα; Κάτι περίεργο;
«Στο Μεσολόγγι, με χιόνι με… βάφτισαν πάλι. Και το όνομα αυτής “Ελένη Σταθοπούλου”. Και με νέα ταυτότητα. Και με σφραγίδες. Μόνο έτσι θα μπορούσα να γλιτώσω από τα μπλόκα. Από αυτά δεν ξέφυγε ο πατέρας μου. Τον συνέλαβαν…».
– Με το γκαζοζέν πού πήγατε;
«Στη συνέχεια, στο Αιτωλικό και στον Καπετάνιο του. Ακολούθως με το γκαζοζέν στην Άρτα. Εκεί έμεινα μια βδομάδα. Και μετά στον Καπετάν Αραχναίο, με κατάληξη στο Ανταρτοδικείο και σε μια περίεργη απόφαση. Ήταν τότε που εμφανίστηκε το αστέρι μου, αλλά και λίγο πριν η προφητεία της γύφτισσας, που κλόνισε την πίστη του Καπετάνιου. Τελικά, συνάντησα στη Συμμαχική Αποστολή και τον Woodhouse. Τον ενημέρωσα. Τώρα ο δρόμος άνοιξε για Νότια Ιταλία, μέσω Πάργας, με αντιτορπιλικό, μια νύχτα χωρίς φεγγάρι και αστροφεγγιά. Το Κάιρο, στο μεταξύ, μας περίμενε».
– Σαν να βλέπω ταινία ή σαν να παρακολουθώ ένα θεατρικό μονόλογο…
«Από εδώ και πέρα, πιο πολλά πρόσωπα. Σγουρίτσας, Γεώργιος Παπανδρέου, Μίστος και Κωνσταντίνος Τσάτσος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Παναγής Παπαληγούρας, Ζεύγος… Όλοι στον αγώνα για την ελεύθερη Ελλάδα. Εγώ γραμματέας στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Ακολουθεί η συνάντηση με τη Φρειδερίκη, σύζυγο του διαδόχου Παύλου και ένα μεγαλειώδες “όχι” που της είπα σε πρότασή της για συνεργασία. Με πολύ ήπιο και ευγενικό ύφος της εξήγησα ότι ο κύριος λόγος της άρνησής μου ήταν η έντονη επιθυμία να γυρίσω στην Ελλάδα το γρηγορότερο δυνατό, δηλαδή μόλις φύγουν οι Γερμανοί, ενώ η Υψηλότης της θα έπρεπε να περιμένει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Πριν την επισκεφθώ, είχα πει ένα άλλο μεγαλειώδες “όχι” σε ένα απλό άσπρο φουστάνι, όταν διάλεγα τι θα φορέσω στη συνάντησή μου μαζί της».
– Πείτε μας τι είναι το Κάβα ντέι Τιρένι;
«Είναι μια πολύ μικρή πόλη, κοντά στην Πομπηία. Εκεί εγκατασταθήκαμε, όταν φύγαμε από το Κάιρο. Ήμασταν όλοι άνεργοι και με πολύ χρόνο διαθέσιμο για να επισκεφθούμε τα πολλά ωραιότατα μέρη γύρω από την περιοχή. Εκεί, στο Ρίμινι, παίχτηκε και ένα επεισόδιο -με πασίγνωστους πρωταγωνιστές-, που επηρέασε πολύ την πορεία της Ελλάδας».
– Φθάνουμε, λοιπόν, λίγο πριν από την επιστροφή της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης στην Ελλάδα.
«Ακριβώς. Στο σημείο αυτό, έχω να σου πω…».
***
Ο επιμελητής της έκδοσης, Α.Π., στην τελευταία σελίδα, μας εξηγεί γιατί η 20άχρονη Ντέιζη δεν ολοκλήρωσε την απάντηση σε αυτή την τελευταία ερώτηση.
ΥΓ-1. Η «συνέντευξη» στηρίχτηκε στο βιβλίο «Δέσποινα Χονδροδήμου – Δεκαβάλλα. Προσωπική μαρτυρία. Δεκέμβριος 1943 – Οκτώβριος 1944». Από τις «Εκδόσεις Ελευθερουδάκη». Οι ερωτήσεις είναι «φανταστικές», ενώ οι απαντήσεις σε εισαγωγικά είναι μέσα από το βιβλίο.
ΥΓ-2. Χρήσιμα στοιχεία για τη Δέσποινα (Ντέιζη) Χονδροδήμου – Δεκαβάλλα υπάρχουν στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Εκεί διαβάζουμε ότι γεννήθηκε το 1922 και έζησε μια γεμάτη ζωή 86 χρόνων. Ένα μικρότατο, αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρον μέρος της -έντεκα μήνες μόλις- καλύπτει η μαρτυρία που άφησε σε ένα πυκνογραμμένο τετράδιο για την περίοδο Δεκεμβρίου 1943 – Οκτωβρίου 1944. Στο ημερολογιακού ύφους κείμενο καταγράφει προσωπικές της εμπειρίες που φωτίζουν κρίσιμες πτυχές της εθνικής μας πορείας. Συμμετείχε σε αντιστασιακή οργάνωση στην Πάτρα που διοχέτευε πληροφορίες στους Εγγλέζους και υπέκλεψε και φωτογράφησε το Γερμανικό Σχέδιο Άμυνας προς αντιμετώπιση ενδεχόμενης απόβασης των Συμμάχων στην Ελλάδα για να προωθηθεί στη Συμμαχική Αποστολή. Επικηρύχθηκε από τους Γερμανούς, κατάφερε να διαφύγει από αυτούς, τη συνέλαβε ο ΕΛΑΣ και καταδικάστηκε από στρατοδικείο του σε θάνατο. Γλίτωσε από μια αναπάντεχη στροφή της τύχης, και με ψεύτικα χαρτιά κατάφερε να φθάσει στο Στρατηγείο της Διασυμμαχικής Αποστολής στην Ήπειρο. Από εκεί μεταφέρθηκε με εγγλέζικο αντιτορπιλικό στην Ιταλία και από εκεί με στρατιωτικό αεροπλάνο στην Αίγυπτο, στην έδρα της εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης, όπου και εργάσθηκε ως στενός συνεργάτης του υπουργού Δικαιοσύνης Μίστου Τσάτσου. Μετά το κίνημα στην Ελληνική Ταξιαρχία, ακολούθησε την Ελληνική Κυβέρνηση στη μεταφορά της στην Ιταλία, περιμένοντας την απελευθέρωση και την επιστροφή στην Ελλάδα.
***
*Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Ναυτεμπορική» το Σάββατο 13 Αυγούστου 2011, στη σελίδα 45.
