Ο πολυγραφότατος Aμερικανός Edward Estlin Cummings (1894 -1962) θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές. Ποιητής, συγγραφέας, θεατρικός συγγραφέας, ζωγράφος έγραψε περίπου 2.900 ποιήματα, 2 αυτοβιογραφικές νουβέλες, 4 θεατρικά και πολλά δοκίμια. Πίνακες ζωγραφικής και σχέδια συμπληρώνουν το έργο του. Όπως θα δείτε, σε κάποια ποίηματά του, δεν υπάρχει τίτλος ενώ τα ονόματα των μηνών, μάρτης και απρίλης, δεν γράφονται με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα. Έτσι έγραφε ο cummings, όλα πεζά, ακόμη και το όνομά του, e.e.cummings, ακόμη και το «εγώ» το έγραφε με μικρό (i).
Αναφορά στον Cummings έκανε ο Woody Allen στο έργο του “Η Χάννα και οι αδερφές της” όπου, φλερτάροντας με τη Χάννα, ο ήρωας την πηγαίνει σε ένα βιβλιοπωλείο και της αγοράζει ένα βιβλίο με τα ερωτικά του ποιήματα. Μετά την παίρνει τηλέφωνο και της διαβάζει ένα από αυτά.
Δίχως αμφιβολία, μεγάλος ερωτικός ποιητής, αξίζει να τον ψάξετε και να τα διαβάσετε.
e.e. cummings
(μετάφραση: Χάρης Βλαβιανός)…
όταν τα φίδια διαπραγματευτούν το δικαίωμά τους να έρπουν
και ο ήλιος απεργήσει για να κερδίσει έναν μισθό της προκοπής
όταν τ’ αγκάθια ατενίσουν έντρομα τα τριαντάφυλλά τους
και τα ουράνια τόξα εξασφαλίσουν τα γερατειά τους
όταν καμία τσίχλα τη νέα σελήνη δεν θα μπορεί να τραγουδήσει
αν όλα τα νυχτοπούλια δεν εγκρίνουν τη φωνή της
—και κάθε κύμα υπογράψει στη γραμμή του ορίζοντα
αλλιώς ένας ωκεανός θα πρέπει να στερέψει
όταν η βελανιδιά ζητήσει άδεια από τη σημύδα
για να κάνει ένα βελανίδι—οι κοιλάδες κατηγορήσουν
τα βουνά πως τις σκιάζουν με το ύψος τους—και ο μάρτης
καταγγείλει τον απρίλη ως δολιοφθορέα
τότε θα πιστέψουμε σε κείνη την αδιανόητη
μη ζωώδη ανθρωπότητα (και όχι πριν)
when serpents bargain for the right to squirm
e.e. cummings
when serpents bargain for the right to squirm
and the sun strikes to gain a living wage—
when thorns regard their roses with alarm
and rainbows are insured against old age
when every thrush may sing no new moon in
if all screech-owls have not okayed his voice
—and any wave signs on the dotted line
or else an ocean is compelled to close
when the oak begs permission of the birch
to make an acorn—valleys accuse their
mountains of having altitude—and march
denounces april as a saboteur
then we’ll believe in that incredible
unanimal mankind (and not until)
H βιογραφία του
Ο Έντουαρντ Έστλιν Κάμινγκς (Edward Estlin Cummings, 14 Οκτωβρίου 1894 – 3 Σεπτεμβρίου 1962), αναφερόμενος σχεδόν πάντα ως Ε.Ε. Κάμμινγκς (E.Ε. Cummings, με τα δύο αρχικά «Ε» να γράφονται συχνά πεζά κατά το ύφος κάποιων ποιημάτων του ως e e cummings), ήταν Αμερικανός ποιητής, ζωγράφος, δοκιμιογράφος, μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Το σώμα του έργου του περιλαμβάνει περί τα 2.900 ποιήματα, 2 αυτοβιογραφικά μυθιστορήματα, 4 θεατρικά έργα και αρκετά δοκίμια, όπως και πολυάριθμα σχέδια και ζωγραφιές. Είναι κυρίως γνωστός ως μία εξέχουσα φωνή στη μοντερνιστική ποίηση του 20ού αιώνα.
Ο Ε.Ε. Κάμινγκς γεννήθηκε στο Κέμπριτζ της Μασαχουσέτης και ήταν γιος δύο πιστών Ουνιταριανών Χριστιανών, του Έντουαρντ Κάμινγκς και της Ρεμπέκα Χάσγουελ Κλαρκ. Ο ίδιος ο ποιητής ανέπτυξε έτσι μία τάση προς το υπερβατικό που τον συνόδευσε σε όλη του τη ζωή. Μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας, ο Κάμινγκς μετακινήθηκε προς μία σχέση με τον Θεό μέσα από τις διαπροσωπικές σχέσεις με τους συνανθρώπους του.
Ο Ε.Ε. Κάμινγκς ήθελε να γίνει ποιητής από παιδί και έγραφε ποίηση καθημερινά από τα 8 μέχρι τα 22 του χρόνια, εξερευνώντας διάφορες φόρμες. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και ανέπτυξε ενδιαφέρον για τη μοντέρνα ποίηση, η οποία περιφρονούσε τη συμβατική γραμματική και συντακτικό με στόχο μία δυναμικότερη χρήση της γλώσσας. Μετά την αποφοίτησή του εργάσθηκε για έναν έμπορο βιβλίων.
Ήταν συντάκτης και συνεργάτης του λογοτεχνικού περιοδικού «The Harvard Monthly» όσο σπούδαζε στο Χάρβαρντ.
Το Παρίσι
Το 1917 ο Κάμινγκς εγγράφηκε στο Σώμα Τραυματιοφορέων Norton-Harjes μαζί με τον φίλο και συμφοιτητή του Τζων ντος Πάσος. Εξαιτίας ενός διοικητικού μπερδέματος, ο Κάμινγκς δεν ενσωματώθηκε σε μονάδα ασθενοφόρου επί πέντε εβδομάδες, διάστημα κατά το οποίο παρέμεινε στο Παρίσι. Ερωτεύθηκε την πόλη και θα επέστρεφε σε αυτή κατά την υπόλοιπη ζωή του.
Κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας τους στο Σώμα Τραυματιοφορέων, έστελναν επιστολές στους δικούς τους που προσέλκυσαν την προσοχή της στρατιωτικής λογοκρισίας, καθώς εξέφραζαν ανοικτά αντιπολεμικές απόψεις: Ο Κάμινγκς μιλούσε για την «έλλειψη μίσους» του για τους Γερμανούς. Στις 21 Σεπτεμβρίου 1917, μόλις 5 μήνες μετά την έναρξη της υπηρεσίας του, ο Κάμινγκς και ένας φίλος του (ο Γουίλιαμ Σλέιτερ Μπράουν) συνελήφθηκαν από τον γαλλικό στρατό ως ύποπτοι «κατασκοπείας και ανεπιθύμητων δραστηριοτήτων». Κρατήθηκαν επί τρεισήμισι μήνες σε ένα στρατόπεδο κρατουμένων, το Dépôt de Triage στην κωμόπολη Λα Φερτέ Μασέ της Νορμανδίας, όπου στεγάζονταν με άλλους κρατούμενους σε ένα τεράστιο δωμάτιο. Ο πατέρας του απέτυχε να τον απελευθερώσει δια της διπλωματικής οδού και τον Δεκέμβριο του 1917 έφθασε να γράψει ένα γράμμα στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Γούντροου Ουίλσον. Ο Ε.Ε. Κάμινγκς απελευθερώθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 1917 και ο Μπράουν δύο μήνες αργότερα. Η εμπειρία του Κάμινγκς ως κρατούμενου χρησίμευσε ως βάση για το μυθιστόρημά του «Τεράστια σάλα» (The Enormous Room, 1922), για το οποίο ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ έγραψε: «Από όλα τα έργα των νεανίσκων που ξεπήδησαν από το 1920 και μετά, ένα βιβλίο επιζεί: Η Τεράστια σάλα του e e cummings… Αυτοί οι λίγοι που κάνουν τα βιβλία να ζουν δεν μπόρεσαν να υποφέρουν τη σκέψη του θανάτου του.»
Ο Κάμινγκς επέστρεψε στις ΗΠΑ την Πρωτοχρονιά του 1918. Αργότερα το ίδιο έτος τον πήραν στον κανονικό στρατό, όπου υπηρέτησε στη 12η Μεραρχία, στο Φορτ Ντέβενς της Μασαχουσέτης, μέχρι τον Νοέμβριο 1918.
Ο Κάμινγκς επέστρεψε στο Παρίσι το 1921 και παρέμεινε εκεί για δύο χρόνια προτού γυρίσει στις ΗΠΑ. Η ποιητική συλλογή του «Τουλίπες και καμινάδες» (Tulips and Chimneys) εκδόθηκε το 1923 και η επινοητική χρήση της γραμματικής και του συντακτικού είναι ήδη εμφανής σε αυτή. Το περιεχόμενο περιορίσθηκε κατά πολύ από τον εκδότη του. Μαζί με τα 41 ποιήματα (XLI Poems, 1925) έδωσε στον Ε.Ε. Κάμινγκς τη φήμη ενός «αβάν γκαρντ» ποιητή. Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1924 ο ποιητής μετακόμισε και από τότε ζούσε στη διεύθυνση 4 Patchin Place, στο Γκρήνουιτς Βίλατζ, τη συνοικία των «κουλτουριάρηδων» στη Νέα Υόρκη.
Από το 1925 ως το 1939 ο ποιητής επισκέφθηκε το Παρίσι μερικές ακόμα φορές, ενώ ταξίδεψε και σε πολλά άλλα μέρη της Ευρώπης, συναντώντας μεταξύ άλλων και τον Πάμπλο Πικάσο. Την άνοιξη του 1931 ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση, διηγούμενος τις εμπειρίες του στο έργο του «Ειμί» (ΕΙΜΙ (I am), 1933). Ταξίδεψε επίσης ως τη Βόρεια Αφρική και το Μεξικό, ενώ εργάσθηκε ως δοκιμιογράφος και προσωπογράφος για το περιοδικό «Vanity Fair» (1924–1927).
Το τροχαίο
Το 1926 οι γονείς του ποιητή είχαν ένα τροχαίο δυστύχημα: Ο πατέρας του σκοτώθηκε και η μητέρα του τραυματίσθηκε σοβαρά. Ο Κάμινγκς περιέγραψε το συμβάν ως εξής στη σειρά «εγώ: 6 μη-διαλέξεις» που έδωσε στο Χάρβαρντ το 1952 και το 1953:
Μία ατμομηχανή έκοψε το αυτοκίνητο στη μέση, σκοτώνοντας τον πατέρα μου ακαριαία. Όταν δύο φρεναδόροι πήδησαν από το σταματημένο τρένο, είδαν μία γυναίκα να στέκει, ζαλισμένη αλλά όρθια, δίπλα σε μία στραπατσαρισμένη μηχανή με αίμα να τρέχει από το κεφάλι της (όπως με πληροφόρησε ο μεγαλύτερος)… …Αυτοί οι άνθρωποι πήραν την εξηνταεξάχρονη μητέρα μου από τους βραχίονες και θέλησαν να την οδηγήσουν προς ένα κοντινό αγροτόσπιτο. Αλλά τους ξέφυγε, βάδισε κατευθείαν ως το σώμα του πατέρα μου και είπε σε μία ομάδα τρομοκρατημένων θεατών να το καλύψουν. Κι όταν αυτό είχε γίνει (και μόνο τότε), τους άφησε να την απομακρύνουν.
Ο θάνατος του πατέρα του άσκησε μία βαθιά επίδραση στον ποιητή, που εισήλθε σε μία νέα περίοδο της καλλιτεχνικής ζωής του, αρχίζοντας να εστιάζει πάνω σε σημαντικότερες πλευρές του βίου στην ποίησή του.
Το Χάρβαρντ
Το 1952 το Χάρβαρντ προσέφερε στον Ε.Ε. Κάμινγκς μία τιμητική θέση ως επισκέπτη καθηγητή. Οι διαλέξεις της έδρας Charles Eliot Norton που έδωσε το 1952 και το 1953 εκδόθηκαν αργότερα υπό τον τίτλο «i: six nonlectures» («εγώ: 6 μη-διαλέξεις»).
Ο Κάμινγκς πέρασε την τελευταία δεκαετία της ζωής του ταξιδεύοντας, δίνοντας διαλέξεις και αναπαυόμενος στη θερινή του κατοικία, που την ονόμασε «Joy Farm» («Αγρόκτημα της Ηδονής»), στο Σίλβερ Λέικ του Νιου Χάμσαϊρ. Πέθανε από εγκεφαλική συμφόρηση σε ηλικία 67 ετών στο νοσοκομείο της γειτονικής κωμόπολης Νορθ Κόνγουεϊ του Νιου Χάμσαϊρ. Η σορός του αποτεφρώθηκε και η τέφρα του τάφηκε στο Κοιμητήριο Φόρεστ Χιλς της Βοστώνης.
Τα χειρόγραφά του φυλάσσονται σήμερα στη Βιβλιοθήκη Houghton του Χάρβαρντ και στο Κέντρο Harry Ransom του Πανεπιστημίου του Τέξας στο ‘Ωστιν.
Ο έρωτας
Ο Ε.Ε. Κάμινγκς έκανε δύο σύντομους γάμους, αλλά η μακροβιότερη σχέση του ήταν εκτός γάμου. Ο πρώτος του γάμος, με την Ιλέιν Ορ (Elaine Orr), ακολούθησε έναν έρωτα που υπήρχε από το 1918, όταν εκείνη ήταν παντρεμένη με τον Σκόφηλντ Θάυερ, έναν από τους φίλους του Κάμινγκς στο Χάρβαρντ. Εκείνα τα χρόνια ο ποιητής έγραψε ένα μεγάλο μέρος της ερωτικής του ποίησης. Απέκτησαν μία νόθα κόρη μαζί, τη Νάνσυ, που γεννήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1919. Η Νάνσυ υπήρξε το μοναδικό παιδί που απέκτησε ποτέ ο Κάμινγκς.
Η Ιλέιν χώρισε τον Θάυερ και στη συνέχεια παντρεύτηκε τον Κάμινγκς στις 19 Μαρτίου 1924. Ωστόσο, τρεις μήνες αργότερα βρίσκονταν ήδη σε διάσταση και πήραν διαζύγιο εννέα μήνες μετά, καθώς η Ιλέιν άφησε τον ποιητή για χάρη ενός πλούσιου Ιρλανδού τραπεζίτη, με τον οποίο έφυγαν στην Ιρλανδία παίρνοντας μαζί τους και τη Νάνσυ. Σύμφωνα με τους όρους του διαζυγίου ο Κάμινγκς είχε την επιμέλεια της Νάνσυ για τρεις μήνες κάθε χρόνο, αλλά η Ιλέιν αρνιόταν να συμμορφωθεί. Έτσι, ο Κάμινγκς δεν ξαναείδε την κόρη του μέχρι το 1946. Αργότερα η Νάνσυ παντρεύτηκε τον πιανίστα και συνθέτη Τζόζεφ Γουίλαρντ Ρούζβελτ, εγγονό του Προέδρου των ΗΠΑ Θεοδώρου Ρούζβελτ.
Ο Κάμινγκς νυμφεύθηκε τη δεύτερη σύζυγό του, την Αν Μίνερλυ Μπάρτον (Anne Minnerly Barton), την Πρωτομαγιά του 1929. Χώρισαν τρία χρόνια αργότερα.
Το 1932 ο Κάμινγκς συνάντησε τη Μάριον Μόρχαουζ (Marion Morehouse), μοντέλο και φωτογράφο. Δεν είναι γνωστό αν τέλεσαν ποτέ ιδιωτικό γάμο, ωστόσο έζησαν μαζί μέχρι τον θάνατο του ποιητή. Η Μάριον πέθανε στις 18 Μαΐου 1969 και τάφηκε δίπλα στον τάφο του ποιητή.
Η πολιτική
Σύμφωνα με τα όσα γράφει στο «Ειμί», ο Κάμινγκς ενδιαφερόταν ελάχιστα για την πολιτική μέχρι το ταξίδι του στη Σοβιετική Ένωση το 1931, μετά το οποίο μετατοπίσθηκε προς συντηρητικές απόψεις σε πολλά πολιτικά και κοινωνικά θέματα. Παρά τη ριζοσπαστική και μποέμικη κοινωνική του δημόσια εικόνα, υπήρξε οπαδός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.
Το στυλ
Παρά την οικειότητα του Ε.Ε. Κάμινγκς με το ύφος αβάν-γκαρντ (επηρεασμένο από τη συλλογή Calligrammes του Απολλιναίρ, σύμφωνα με μία παρατήρηση της εποχής), μεγάλο μέρος του έργου του είναι αρκετά παραδοσιακό. Πολλά από τα ποιήματά του είναι σονέτα, έστω και αν συχνά έχουν μία αντισυμβατική χροιά. Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιεί τη φόρμα των στίχων των μπλουζ και ακροστοιχίδες. Θεματικά η ποίηση του Κάμινγκς ασχολείται συχνά με τον έρωτα και τη φύση, όπως και με τη σχέση του ανθρώπου ως ατόμου με τις μάζες και με τον κόσμο. Επίσης, τα ποιήματά του περιέχουν συχνά σε αφθονία το στοιχείο της σάτιρας.
Αν και οι ποιητικές φόρμες και τα θέματά του παρουσιάζουν εκλεκτική συγγένεια με τη ρομαντική παράδοση, ολόκληρο το έργο του Κάμινγκς παρουσιάζει μία ιδιαίτερη ιδιοσυγκρατική σύνταξη. Πολλά από τα δυνατότερα ποιήματά του δεν περιέχουν καινοτομίες στην ορθογραφία ή τη στίξη, αλλά μόνο συντακτικές.
Εκτός από τις επιδράσεις από σημαντικούς μοντερνιστές, όπως τη Γερτρούδη Στάιν και τον Έζρα Πάουντ, ο Κάμινγκς στα πρώιμα έργα του άντλησε από τους εικονιστικούς πειραματισμούς της Έιμυ Λόουελ. Αργότερα, η παραμονή του στο Παρίσι τον έφερε σε επαφή με το Νταντά και τον υπερρεαλισμό, αντανακλάσεις των οποίων βρίσκονται στο έργο του. Από ένα σημείο και ύστερα, άρχισε να στηρίζεται στον συμβολισμό και στην αλληγορία, εκεί όπου προγενέστερα χρησιμοποιούσε την παρομοίωση και τη μεταφορά. Στα ύστερα έργα του χρησιμοποιεί σπανίως συγκρίσεις με αντικείμενα που δεν αναφέρονταν προηγουμένως μέσα στο ποίημα, επιλέγοντας να χρησιμοποιήσει ένα σύμβολο. Σύμφωνα με μία κριτική, για τον λόγο αυτό η μεταγενέστερη ποίησή του είναι «συχνά πιο φωτεινή, πιο συγκινητική και πιο βαθιά από την προγενέστερη.» Ο Κάμινγκς αρέσκεται επίσης να ενσωματώνει εικόνες από τη φύση και τον θάνατο στην ποίησή του.
Παρότι μέρος της ποιητικής του δημιουργίας είναι σε ελεύθερο στίχο (χωρίς ομοιοκαταληξία ή [[Μέτρο (ποίηση)|μέτρο), πολλά ποιήματά του διαθέτουν μία αναγνωρίσιμη δομή σονέτου 14 στίχων, με ένα περίπλοκο σύστημα ομοιοκαταληξιών. Κάποια έχουν μία οργιαστική «τυπογραφία», με λέξεις, τμήματα λέξεων ή σημεία στίξεως διεσπαρμένα στη σελίδα σε διάφορες θέσεις της, που συχνά δεν «βγάζουν νόημα» μέχρι που να διαβαστούν μεγαλοφώνως, οπότε το νόημα ξεκαθαρίζει, όπως και το αίσθημα του ποιητή. Ο Κάμινγκς, που ήταν και ζωγράφος, καταλάβαινε τη σημασία της οπτικής παρουσιάσεως και χρησιμοποιούσε την τυπογραφία για να «ζωγραφίσει μία εικόνα» σε μερικά του ποιήματα.
Μετά το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του «Τεράστια σάλα», το πρώτο τυπωμένο έργο του Κάμινγκς ήταν η ποιητική συλλογή «Τουλίπες και καμινάδες» (Tulips and Chimneys, 1923). Αυτό το έργο υπήρξε η πρώτη γνωριμία του αναγνωστικού κοινού με τη χαρακτηριστική του εκκεντρική χρήση της γραμματικής και της στίξεως.
Μερικά από τα γνωστότερα ποιήματα του Κάμινγκς περιέχουν λίγη ή και καθόλου παράδοξη τυπογραφία ή στίξη, αλλά πάντα φέρουν το ιδιαίτερο στυλ του, ειδικά στην ασυνήθιστη (χαρακτηριζόμενη και ως ιμπρεσιονιστική) σειρά των λέξεων:
anyone lived in a pretty how town
(with up so floating many bells down)
spring summer autumn winter
he sang his didn’t he danced his did
Women and men (both little and small)
cared for anyone not at all
they sowed their isn’t they reaped their same
sun moon stars rain
(Από το ποίημα “anyone lived in a pretty how town”, 1940)
Η γραφή του συχνά δεν ακολουθεί τους συμβατικούς συνδυαστικούς κανόνες που γεννούν από τις λέξεις τυπικές προτάσεις της αγγλικής (π.χ. “they sowed their isn’t”).
Επιπροσθέτως, κάποια από τα ποιήματα του Κάμινγκς περιέχουν σε μέρος ή στο σύνολό τους, σκόπιμες ανορθογραφίες, ενώ αρκετά ενσωματώνουν φωνητικές γραφές που αποσκοπούν στο να αναπαραστήσουν συγκεκριμένες διαλέκτους. Ο Κάμινγκς επινοούσε επίσης σύνθετες λέξεις, όπως στο ποίημα “in Just”. Ο κριτικός λογοτεχνίας R.P. Blackmur έχει σχολιάσει ότι η γλώσσα του είναι «συχνά ακατανόητη επειδή αγνοεί την ιστορική συσσώρευση σημασίας των λέξεων, την οποία αντικαθιστά με ιδιωτικούς προσωπικούς του συνειρμούς».
Πολλά ποιήματα του Κάμινγκς είναι σατιρικά και θίγουν κοινωνικά ζητήματα, αλλά έχουν μία ίση ή και ισχυρότερη ροπή προς τον ρομαντισμό: πάλι και πάλι τα ποιήματά του εξυμνούν τον έρωτα και την αναγέννηση στη φύση.
Ο Κάμινγκς δεν δίστασε να συγγράψει και παιδικά βιβλία. Αξιοσημείωτο παράδειγμα της πολύπλευρης ικανότητάς του είναι μία εισαγωγή που έγραψε για μία συλλογή του κόμικς στριπ «Krazy Kat».
Ο Κάμινγκς δημοσίευσε συνολικά 4 θεατρικά έργα. Το τρίπρακτο HIM ανεβάστηκε για πρώτη φορά το 1928 στη Νέα Υόρκη. Τα δύο βασικά πρόσωπα του έργου είναι ο Him («Εκείνος»), ένας θεατρικός συγγραφέας, και η Me («Εγώ»), η φιλενάδα του. Ο Κάμινγκς είπε για το αντισυμβατικό αυτό έργο:
Χαλαρώστε και δώστε στο έργο μια ευκαιρία να διαδηλώσει το περιεχόμενό του. Σταματήστε να αναρωτιέστε «με τι έχει να κάνει» — όπως πολλά παράξενα αλλά και οικεία πράγματα, της ζωής συμπεριλαμβανομένης, αυτό το έργο δεν «έχει να κάνει», απλώς «είναι». . . Μην προσπαθείτε να το απολαύσετε, αφήστε αυτό να προσπαθήσει να απολαύσει εσάς. ΜΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΤΕ ΝΑ ΤΟ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΤΕ, ΑΦΗΣΤΕ ΑΥΤΟ ΝΑ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΙ ΕΣΑΣ.
Το Anthropos, or the Future of Art (Άνθρωπος, ή το μέλλον της Τέχνης) είναι ένα σύντομο μονόπρακτο. Το έργο αποτελείται από έναν διάλογο ανάμεσα στον «Άνθρωπο», το βασικό πρόσωπο, και τρεις «υπανθρώπους» (“infrahumans”), κατώτερα πλάσματα.
Το «Tom, A Ballet» είναι ένα μπαλέτο βασισμένο στο μυθιστόρημα «Η Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά». Περιγράφεται σε μία σύνοψη και περιγραφές των 4 «επεισοδίων» του, που δημοσιεύθηκαν το 1935. Δεν έχει ποτέ ανεβεί στη σκηνή.
Το «Santa Claus: A Morality» (= Αη-Βασίλης: Μία ηθική) είναι πιθανώς το πιο επιτυχημένο θεατρικό έργο του Κάμινγκς. Είναι μία αλληγορική χριστουγεννιάτικη φαντασία σε μία πράξη και 5 σκηνές. Το έργο εμπνεύσθηκε ο συγγραφέας από τη μοναχοκόρη του Νάνσυ, την οποία συνάντησε το 1946 μετά από δεκαετίες. Προδημοσιεύτηκε στο περιοδικό του Χάρβαρντ, «The Wake». Στο έργο πρωταγωνιστούν ο Αη-Βασίλης, η υποθετική οικογένειά του (η Γυναίκα και το Παιδί), ο Θάνατος και ο Όχλος. Στην αρχή του έργου η οικογένεια του Αη-Βασίλη έχει αποσυντεθεί εξαιτίας της δίψας της για γνώση (Επιστήμη). Ωστόσο, μετά από μία σειρά συμβάντων, η πίστη του Αη-Βασίλη στη δύναμη της αγάπης και η απόρριψη από αυτόν του υλισμού τον οδηγεί στην επανένωση με τη Γυναίκα και το Παιδί.
Εκδότες του Cummings και άλλοι έχουν μιμηθεί την αντισυμβατική ορθογραφία των ποιημάτων του γράφοντας το ονοματεπώνυμό του με πεζά τα αρχικά γράμματα και χωρίς τελείες, αλλά η κανονική ορθογραφία υποστηρίζεται από τους φιλολόγους και προτιμάται από τους Αμερικανούς εκδότες του σήμερα. Ο ίδιος ο ποιητής χρησιμοποιούσε αμφότερες τις γραφές, αλλά συχνότερα υπέγραφε με κεφαλαία τα αρχικά γράμματα. Στις 27/2/1951 ο Κάμινγκς γράφει στον μεταφραστή του στη γαλλική D. Jon Grossman ότι προτιμούσε τη χρήση κεφαλαίων αρχικών για τη γαλλική έκδοση των έργων του. Ο Friedman πιστεύει ότι στις σπάνιες περιπτώσεις που ο Κάμινγκς υπέγραφε με τα αρχικά γράμματα πεζά, πιθανώς το έπραττε ως σημάδι ταπεινότητας και όχι ως ένδειξη ότι αυτή ήταν η προτιμώμενη από αυτόν γραφή για γενική χρήση από όλους.
Πρώτος από όλους, το 1943, ο χορευτής και χορογράφος Ζαν ‘Έρντμαν παρουσίασε το χορόδραμα “The Transformations of Medusa, Forever and Sunsmell” σε παραγγελθείσα μουσική του Τζων Κέιτζ και απαγγελλόμενο κείμενο από το ομότιτλο ποίημα του Ε.Ε. Κάμινγκς, με χρηματοδότηση της Λέσχης Τεχνών του Σικάγου. Ο ίδιος χορογράφος χορογράφησε και τα “Twenty Poems” (1960), για οκτώ χορευτές και έναν ηθοποιό, σε μουσική που παράγγειλε στον Teiji Ito, έργο που ανέβασε στο Γκρήνουιτς Βίλατζ.
Το 1961 ο Πιερ Μπουλέζ συνέθεσε το “Cummings ist der dichter” από ποιήματα του E.E. Cummings.
Ο Άριμπερτ Ράιμαν μελοποίησε Κάμινγκς στο “Impression IV” (1961), σύνθεση για υψίφωνο και πιάνο.
Η Μπιόρκ μελοποίησε το ποίημα του Κάμινγκς “I wade out into their song sun in my mouth” για το άλμπουμ της του 2001 «Vespertine». Αλλά και στο επόμενο άλμπουμ της, το Medúlla (2004), συμπεριέλαβε το ποίημα του Κάμινγκς “It may not always Be so, ” υπό τον τίτλο “Sonnets/Unrealities XI”.
Το τραγούδι του αγγλικού συγκροτήματος Bloc Party “Ion Square”, στο άλμπουμ Intimacy (2008), περιέχει στίχους από το ποίημα «I carry your heart with me».
Ο Αμερικανός συνθέτης Eric Whitacre συνέθεσε έναν κύκλο έργων για χορωδία με τίτλο «The City and the Sea», που αποτελείται από 5 μελοποιημένα ποιήματα του Κάμινγκς.
Πολυάριθμοι άλλοι συνθέτες έχουν μελοποιήσει Κάμινγκς, μεταξύ των οποίων και οι παρακάτω:
Dominic Argento, Gary Backlund, William Bergsma, Λέοναρντ Μπερνστάιν, Allen Blank, Marc Blitzstein, Romeo Cascarino, Aaron Copland, Serge de Gastyne, David Diamond, John Duke, Brian Fennelly, Margaret Garwood, John Gruen, Daron Hagen, Richard Hundley, Barbara Kolb, Robert Manno, Salvatore Martirano, John Musto, Paul Nordoff, Tobias Picker, Vincent Persichetti, Ned Rorem, Peter Schikele, Elie Siegmeister, Hugo Weisgall, Dan Welcher και Τζέιμς Γιαννάτος.
***
αν σ’ αρέσουν τα ποιήματά μου άφησέ τα
να περπατήσουν στο δειλινό, λίγο πίσω από σένα
τότε οι άνθρωποι θα πουν
«Σ’ αυτό τον δρόμο είδα μια πριγκίπισσα να διαβαίνει
καθώς πήγαινε να συναντήσει τον εραστή της (είχε
αρχίσει να βραδιάζει) με ψηλούς και ανίδεους υπηρέτες»
[1918-19]
2
Τα δάχτυλά σου φτιάχνουν μπουμπούκια
από το καθετί.
τα μαλλιά σου πάνω απ’ όλα οι ώρες αγαπάνε:
απαλότητα που
τραγουδά, λέγοντας
(μια μέρα κι αν διαρκεί ο έρωτας)
μη φοβάσαι, θα πιάσουμε τον μάη.
τα λευκότατα πόδια σου κοφτά ξεστρατίζουν.
Διαρκώς
τα υγρά σου μάτια με τα φιλιά παίζουν,
που η μυστικοπάθειά τους πολλά
λέει∙ τραγουδώντας
(μια μέρα κι αν διαρκεί ο έρωτας)
για ποια κοπέλα λουλούδια φέρνεις;
Να είμαι τα χείλη σου είναι πράγμα γλυκό
και μικρό.
Θάνατε, Εσένα θ’ αποκαλέσω πλούσιο πέρα από κάθε προσδοκία
αυτό αν αρπάξεις
αλλιώς απόντα.
(μια μέρα κι αν διαρκεί ο έρωτας
και τίποτα αν η ζωή δεν σημαίνει, δεν θα πάψει να μοιράζει τα φιλιά του).
[1922]
29
τα γενέθλιά σου έρχονται να μου πουν αυτό
–κάθε τυχερότερη από τις τυχερές ημέρες
που σ’ έχω αγαπήσει, θα σε αγαπώ, σε αγαπώ, ήταν
και θα είναι και τα γενέθλιά μου είναι
[1958]
32
ποιος είσαι εσύ, μικρός εγώ
(πέντε ή έξι χρονών)
που κρυφοκοιτάς από κάποιο
φεγγίτη∙ το χρυσό
του νοεμβρίου ηλιοβασίλεμα
(και νιώθεις: πως αν η μέρα
πρέπει να γίνει νύχτα
αυτό είναι μια ωραία διαδρομή)
[1963]
33
απ’ όλα τα πράγματα κάτω
από το πιο ξανθό από τα ξανθότερα αστέρια μας
το πιο μυστηριώδες
(ιλιένα, αγάπη μου) είναι αυτό
–πώς κάποιος τόσο εύθυμος
είναι δυνατόν να πεθάνει
[1963]
μετάφραση: Χάρης Βλαβιανός
Από την ενότητα: 33 ΠΟΙΗΜΑΤΑ, της συλλογής
«e.e.cummings: 33x3x33 ΠΟΙΗΜΑΤΑ * ΔΟΚΙΜΙΑ* ΘΡΑΥΣΜΑΤΑ»,
Εκδόσεις Νεφέλη 2004
Ανθρωπάκι βιαστικό
(Little man in a hurry, 1935)
ανθρωπάκι
(μες τη βιάση
μες την
σοβαρή αγωνία )
κόψε πάψε ξέχνα ησύχασε
στάσου
(παιδάκι
που ’χει παλέψει
που ’χει αποτύχει
που ’χει κλάψει)
γείρε όμορφα στο χώμα
κοιμήσου
μεγάλη βροχή
μεγάλο χιόνι
μέγα ήλιε
μεγάλη σελήνη
(ελθέ εντός
μας)
μετάφραση: Αθανασία Δανελάτου
Αν σ’ αρέσουν τα ποιήματά μου άστα
(Ιf you like my poems let them, 1918-1919)
Αν σ’ αρέσουν τα ποιήματά μου άστα
στράτα στο δειλινό, λίγο ξοπίσω σου
έτσι οι άνθρωποι θα πουν
«σ’ αυτό το δρόμο είδα μια πριγκίπισσα απερχόμενη
στο διάβα για του εραστή της τη συνάντηση (ήταν
κατά το σούρουπο) συνοδεία υψηλών κι ανίδεων ακολούθων»
μετάφραση: Αθανασια Δανελάτου
Κουβαλώ την καρδιά σου μαζί μου
Κουβαλώ την καρδιά σου μαζί μου (την κουβαλώ στην
καρδιά μου) δεν είμαι ούτε στιγμή χωρίς αυτήν (όπου
πηγαίνω εκεί πας, καλή μου· και ό, τι
καμώνεται από μονάχα εμένα είναι δικό σου κάμωμα, ακριβή μου)
φοβάμαι
μοίρα καμιά (γιατί εσύ είσαι η μοίρα μου, γλυκιά μου) θέλω
κόσμο κανένα (γιατί ωραία είσαι κόσμε μου, αληθινή μου)
και είσαι εσύ ό, τι ένα φεγγάρι εννόησε ποτέ
και ό, τι ένας ήλιος ποτέ θα τραγουδήσει εσύ είσαι
να το βαθύτερο όλων μυστικό που ουδείς γνωρίζει
(να η ρίζα από τη ρίζα και ο ανθός απ’ τον ανθό
κι ο ουρανός από τον ουρανό του δέντρου που λέγεται ζωή· που φύεται
ψηλότερο απ’ όσο μπορεί να ελπίζει η ψυχή ή το μυαλό να κρύψει)
και να το θαύμα εκείνο που κρατάει τα άστρα χωριστά
κουβαλώ την καρδιά σου (την κουβαλώ στην καρδιά μου)
Τρία ποιήματα
(“Ποιήματα”, μετάφραση: Γιάννης Λειβαδάς, Ηριδανός 2007)
1.
όταν ο θεός αποφάσισε να επινοήσει
τα πάντα πήρε μια
ανάσα μεγαλύτερη από τέντα τσίρκου
και τα πάντα ξεκίνησαν
όταν ο άνθρωπος αποφάσισε να
καταστρέψει τον εαυτό του ξεχώρισε
το ήταν του θα και βρίσκοντας μόνο το γιατί
το συνέτριψε στο επειδή μέσα
8.
καθώς η ελευθερία είναι ένα πρωινό γεύμα
ή η αλήθεια μπορεί με το λάθος και το σωστό να ζήσει
ή οι φωλιές των αγροποντικών είναι από βουνά φτιαγμένες
– για διάστημα μακρύ και ακριβώς τόσο πολύ
θα ‘ναι πληρωμένο το νοίκι του δήθεν
και η ιδιοφυΐα θα ικανοποιεί το τσούρμο των καλλιτεχνών
και το νερό κυρίως την φλόγα θα ενθαρρύνει
καθώς πορείες των καπέλων βγαίνουν στις ροδακινιές
ή οι ελπίδες καλύτερα χορεύουν στα μαλλιά των φαλακρών
και κάθε δάχτυλο χεριού είναι ποδιού δάχτυλο
και κάθε θάρρος είναι φόβος
– για διάστημα μακρύ και ακριβώς τόσο πολύ
το ακάθαρτο θα θεωρεί αγνό το κάθε τι
και από το τσίμπημα των παιδιών θα ουρλιάζουν οι σφήκες
ή καθώς όσοι βλέπουν είναι τυφλοί
και ο κοκκινολαίμης δεν καλωσορίζει την άνοιξη
μήτε ο ανόητος λαός αποδεικνύει πως η γη είναι στρογγυλή
μήτε οι έτσι πεθαίνουν σαν έρθουν οι αλλιώς
και το σύνηθες σπανίζει και επιπλέουν οι μυλόπετρες
– για διάστημα μακρύ και ακριβώς τόσο πολύ
το αύριο δεν θα ‘ναι και πολύ αργά
σκουλήκια είναι οι κόσμοι μα η χαρά είναι φωνή
άλλος τραβάει για κάτω κι άλλος προς τα πάνω
τα στήθη θα παραμείνουν στήθη και οι μηροί μηροί
τα έργα δεν μπορούν να ονειρευτούν τι μπορούν τα όνειρα να κάνουν
– ο χρόνος είναι δέντρο ( ένα φύλλο αυτή η ζωή )
μα η αγάπη είναι ουρανός κι εγώ είμαι για σένα
για διάστημα μακρύ και ακριβώς τόσο πολύ.
25.
κάπου που δεν ταξίδεψα ποτέ, πρόθυμα πέρα
από κάθε βίωμα, τα μάτια σου έχουν τη σιωπή τους:
μέσα στην πιο λεπτή χειρονομία σου υπάρχουν πράγματα που με περικλείουν,
ή που δεν μπορώ να αγγίξω γιατί βρίσκονται πολύ κοντά
το παραμικρό σου βλέμμα εύκολα θα με απεγκλωβίσει
ας έχω όπως τα δάχτυλα τον εαυτό μου κλείσει,
ανοίγεις πάντα πέταλο πέταλο τον εαυτό μου όπως η Άνοιξη ανοίγει
(αγγίζοντας επιδέξια, μυστηριακά) το πρώτο ρόδο της
ή αν θελήσεις να με κλείσεις, εγώ και
η ζωή μου θα σφαλιστούν πολύ όμορφα, ξαφνικά,
όπως όταν η καρδιά αυτού του λουλουδιού φαντάζεται
το χιόνι προσεκτικά παντού να πέφτει·
τίποτα απ’ ό, τι μπορούμε να κατανοήσουμε στον κόσμο αυτό δεν αξίζει όσο
η δύναμη της στιβαρής σου ευπάθειας: που η φύση της
μου επιβάλλει το χρώμα των χωρών της,
απονέμοντας θάνατο και για πάντα με κάθε ανάσα
(δεν ξέρω τι είναι αυτό σε σένα που κλείνει
και ανοίγει· μονάχα κάτι μέσα μου καταλαβαίνει
πως απ’ όλα τα ρόδα πιο βαθιά είναι των ματιών σου η φωνή)
κανείς, ούτε καν η βροχή, δεν έχει τόσο μικρά χέρια
***
το ένα δεν είναι μισό δύο. Είναι τα δύο μισό του ένα:
κι αν ξανά ολοκληρωθούν αυτά τα μισά, δε θα τύχει
θάνατος κι όποια ποσότητα· μα από
όλα τ’ αριθμητά πλείστα το αληθινά περσότερο
πειράζει αυτούς που αγνοούν την αυστηρή θαυμάσια
αυτή την κάθε αλήθεια –να φυλάγεσαι απ’ αυτούς τους άκαρδους
(όταν το νυστέρι του δοθεί, ανατέμνουν το φιλί˙
ή, ξεπουλάνε τη λογική και ξονειρεύουν τ όνειρο)
το ένα είναι το τραγούδι που δαιμονικά κι άγγελοι τραγουδάνε
όλα τα δολοφόνα ψέματα που λέγονται από τους θνητούς κάνουνε δύο.
Οι ψεύτες ας μαραίνονται, ξεπληρώνοντας τη ζωή που τους δανείστηκε˙
εμείς (με κάποιο δώρο που το λεν γέννηση με τον πεθαμό) πρέπει ν αναπτύξουμε
βαθιά στο σκοτεινό ελάχιστο τους εαυτούς μας να θυμούνται
πως η αγάπη μόνο ιππεύει τη χρονιά του.
Όλα χασ’ τα, τ’ όλο βρες
***
θα ‘σαι πάνω απ’ όλα τα πράγματα χαρούμενος και νέος.
Γιατί αν είσαι νέος όποια ζωή κι αν φοράς
θα γίνει εσύ˙ και αν είσαι χαρούμενος
του οτιδήποτε η ζωή εσύ θα γίνει.
Τα κοριτσάγορα τίποτα πιο πολύ απ’ τα αγοροκόριτσα ας μην έχουν ανάγκη:
μπορώ μονάχα αυτήν ολότελα ν’ αγαπάω
που τ’ όποιο της μυστήριο κάνει κάθε άντρας
τη σάρκα να ντυθεί το διάστημα κι ο νους του να ξεντύνεται το χρόνο
να σκεφτείς ποτές σου, ας τα απαγορεύσει ο θεός
και (στην ευσπλαχνία του) τον αληθινό σου εραστή ας φεισθεί:
γιατί έτσι η γνώση ψεύδεται, ο εμβρυακός τάφος
που τον λένε πρόοδο, κι η άρνηση είναι πεθαμένη όχι καταδίκη.
Καλύτερα να μάθαινα από ένα πουλί ένα τραγουδώ
παρά δέκα χιλιάδες άστρα να διδάξω εγώ να μη χορεύουν.
***
πάνω μέσα στη σιωπή την πράσινη
σιωπή με την άσπρη γη εντός της
εσύ θα (φίλα με) πας
έξω μες στο πρωί το νέο
πρωί με το ζεστό κόσμο εντός του
(φίλα με) εσύ θα πας
πιο πέρα μες στο ηλιόφως τ’ ωραίο
ηλιόφως με τη σταθερή μέρα εντός του
εσύ θα πας (φίλα με
κάτω μέσα στη μνήμη σου και
μια μνήμη και μνήμη
εγώ) φίλα με (θα πάω)
***
η αγάπη είναι μια πηγή όπου
τρελοί πίνουν αυτοί που ανέβηκαν
πιο απόκρημνη απ’ ό, τι οι ελπίδες είναι φόβοι
μόνο ποτέ ονοματισμένα
βουνά πιο πολύ αν απ’ ό, τι κάθε
γνωστή ολότητα εξαφανίζεται
οι εραστές είναι ανέμυαλοι αυτοί
ψηλότερα απ’ ό, τι οι φόβοι είναι ελπίδες
εραστές είναι αυτοί που γονατίζουν
εραστές είναι τούτοι που τα χείλη τους
θρυμματίζουν ανεφάνταστο ουρανό
βαθύτερα απ’ ό, τι τα ουράνια και η κόλαση
μτφ.: Σωκράτης Σκαρτσής
* Oι πίνακες είναι έργα του Κάμινγκς και το μοντέλο η τελευταία του σύντροφος, Μάριον Μόρχαουζ (Marion Morehouse)