«Χαρτοπόλεμος» – Θέατρο πραγματικότητας και η πραγματικότητα που σε σημαδεύει…

Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου

Το δώρο του από ψηλά μάς έστειλε και φέτος το γλυκό, αγαπημένο κι αξέχαστο παιδί του ελληνικού θεάτρου, ο Βαγγέλης Ρωμνιός. Ο «Χαρτοπόλεμος», που απλόχερα ρίχνει η ταλαντούχα πένα του, η παράσταση που αγκαλιάστηκε όσο λίγες τα τελευταία χρόνια και την ξεχώρισε αυθόρμητα το κοινό, είναι μια παράσταση «γροθιά στο στομάχι» για τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Κωμωδία και δράμα, αγωνιώδες θρίλερ και καθημερινότητα συμπλέκονται και συνθέτουν το μωσαϊκό του έργου, αλλά και την ταυτότητα της Ελλάδας των τελευταίων χρόνων.

Σε ένα κακόγουστο μικροαστικό σαλονάκι οι ήρωες πάσχουν από τα πάντα. Υποφέρουν από τα πάντα. Στην αρχή μοιάζει με ανέκδοτο. Δεν είναι, όμως. Επί σκηνής εμφανίζονται όλες οι συμφορές της ελληνικής κοινωνίας.

“‘Ενα εργόχειρο χρόνων”

Αν προσπαθήσεις να εντάξεις τον “Χαρτοπόλεμο” σε κάποιο θεατρικό είδος, βρίσκεσαι μπροστά σε μια γεμάτη ευαισθησία απορία. Δεν μπορείς αβασάνιστα να πεις ότι το έργο ανήκει στο δράμα ή στην κωμωδία. Αν είναι μαύρη κωμωδία ή τραγικωμωδία. Όπως σημειώνεται και στην έκδοση του βιβλίου, «οι έννοιες αυτές ούτως ή άλλως στη σύγχρονη θεατρική γραφή συχνότερα συμπλέκονται και συλλειτουργούν, παρά διαχωρίζονται». «Οικογενειακό δράμα με στοιχεία θρίλερ; Ίσως, αλλά και πάλι όχι ακριβώς». Αυτό δεν σημαίνει ότι το έργο πετυχαίνει να είναι τα πάντα. Για τους άμεσα δημιουργικά εμπλεκόμενους δεν ήταν απλά ένα έργο. «Ήταν ένα εργόχειρο χρόνων στο οποίο καταθέσαμε δουλειά και ελπίδες, με τη ρήτρα ο καθένας να δώσει ό,τι καλύτερο είχε να προσφέρει και να υπερβεί αν χρειαστεί τα δημιουργικά του όρια – και μάλιστα πριν από την πρεμιέρα», αναφέρεται στην έκδοση.

Τρία αδέλφια

Για μας τους θεατές ο “Χαρτοπόλεμος” είναι ένα αστροπελέκι ή ένας καταπέλτης. Ένα παιδί με προοπτικές, ένας χαμηλόμισθος εργαζόμενος, ένας άεργος, μια μπερδεμένη νεαρή. Τρία αδέλφια που θαρρείς ότι ξέφυγαν από τον Τσέχωφ, μια κοπέλα και ένας ανύποπτος πλασιέ, που αποτελεί τον αναγκαίο καταλύτη για να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και να φτάσει η ιστορία στη δραματική κορύφωσή της.
Ποιοι είμαστε πραγματικά; Τι είναι αυτό που μας καθορίζει; Η ανάμνηση κάποιας απουσίας; Μερικές ανεκπλήρωτες επιθυμίες; Πιθανόν οι πρώτες εικόνες που θυμόμαστε από τότε που ήμασταν παιδιά, διαμορφώνουν την ταυτότητα ενός ενήλικα. Ένα έργο σύγχρονο, απολύτως αληθινό και απολύτως ανελέητο.

Ένας σύγχρονος “Βυσσινόκηπος”

Είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του ανθρώπου σε κάθε εποχή να θέλει να μείνουν όλα όπως τα έμαθε και τα συνήθισε, δεδομένα κι οριστικά. Κι εκείνα να αλλάζουν γύρω του και να τον παρασύρουν σ’ ένα μέλλον για το οποίο θα είναι πάντα απροετοίμαστος κι ανέτοιμος.

Σε ένα υποθηκευμένο σπίτι, έναν σύγχρονο «Βυσσινόκηπο», πέντε ήρωες, όλοι εκπρόσωποι της αντιηρωικής γενιάς των τριαντάρηδων στην Αθήνα της κρίσης, κρίνονται, αλληλοαγαπιούνται και αλληλοκατασπαράσσονται. Κατά τη διάρκεια ενός εικοσιτρατραώρου και μόνο, παιδικά και ενήλικα τραύματα χρόνων βγαίνουν στην επιφάνεια. Η προσπάθεια για επιβίωση -οικονομική αλλά και συναισθηματική- οδηγεί στα άκρα με αιχμή του δόρατος μια αναπάντεχη κατάληξη. Ένα σύγχρονο θρίλερ που ίσως αυτή τη στιγμή να εξελίσσεται στη διπλανή μας πόρτα. Ένας «Χαρτοπόλεμος» που σκορπίζει στον αέρα τις στάχτες μιας ολόκληρης κοινωνίας. Μια θεατρική ερμηνεία για όλα εκείνα που γεννούν, δεσμεύουν και απελευθερώνουν αντιφάσεις και αντίρροπες δυνάμεις. Το έργο του Βαγγέλη Ρωμνιού μας δείχνει μια οικογένεια που δεν μένει ανεπηρέαστη όταν πλήττεται και κλονίζεται το ευρύτερο σύστημα. Γιατί απλούστατα η οικογένεια δεν αναπαράγεται εκτός ιστορίας. Οι συσπειρώσεις και οι αντισυσπειρώσεις που γέννησε η κρίση, υπογραμμίζουν το χαρακτήρα της οικογένειας.
Τελικά τι μπορεί ο καθένας από εμάς να παραχωρήσει, για να διατηρήσει τον προσωπικό του “Βυσσινόκηπο; Τι είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε, για να τον προφυλάξουμε;

Το «σιδερένιο κλουβί»

Εκπροσωπώντας μια γενιά που πασχίζει να επιβιώσει σε αντίξοες συνθήκες πάνω στα χαλάσματα της προηγούμενης, αδυνατώντας να διαμορφώσει τη δική της ιδεολογία και εκτίμηση των γεγονότων του παρελθόντος ανεπηρέαστη από προπαγάνδα και συναισθηματικές εξάρσεις, η γενιά των τριαντάρηδων του «Χαρτοπόλεμου» ξεσπάει.
Ας μη χαλάσω όμως την αποκάλυψη του θεατή που δεν έχει δει ακόμη την παράσταση, αποκαλύπτοντας το εκρηκτικό φινάλε της. Ας σταθούμε στη φιλοσοφική διάσταση που τη διαπερνά. Τι είναι τελικά η μνήμη; Ατομική αλλά και συλλογική. Κίνητρο για δράση, εφαλτήριο και σημείο εκκίνησης ή «σιδερένιο κλουβί» που κρατάει αλυσοδεμένους σε ένα εξωραϊσμένο και εξιδανικευμένο παρελθόν άτομα και κοινωνίες;

Τα όνειρα της γενιάς του Βαγγέλη Ρωμνιού, που τόσο πρόωρα και άδικα έφυγε από κοντά μας, συντρίβονται στα βράχια της οικονομικής κρίσης και της γείωσης που έφερε η συνειδητοποίηση της πολυπλοκότητας των πραγμάτων.
Η οικονομική ύφεση, η αύξουσα μεταναστευτική τάση, η γενικευμένη ανομία και η πολιτική αβεβαιότητα συνθέτουν το μωσαϊκό μιας εποχής που παρουσιάζεται ως η εποχή που καταστέλλει κάθε ιδεολογία.

Η παράσταση

Η συνεχής αντιπαράθεση συναισθημάτων μαζί με τον έντονο ρυθμό της παράστασης σε αφήνουν με το στόμα ανοιχτό και κομμένη την ανάσα. Γέλιο, απογοήτευση, απόγνωση, θλίψη, ελπίδα, όλα τα συναισθήματα βρίσκουν τη θέση τους.
Παρακολουθώντας τον «Χαρτοπόλεμο» στο θέατρο «Μικρό Γκλόρια», ένα λειτουργικό χώρο που σε κάνει να “ζεις” την ιστορία σε όλη της την ένταση, διαπιστώσαμε για ακόμη μια φορά πως η πίστη σε ένα σκοπό και η αφοσίωση στην τέχνη σου μπορούν να κάνουν θαύματα.

Η Βασιλική Σύρμα επιμελήθηκε τα τέλεια κοστούμια για τους συγκεκριμένους ήρωες και τη συγκεκριμένη παράσταση. Η μουσική-Video εγκατάσταση του Γιωργή Τσουρή, τα σκηνικά της Κωνσταντίνας Μαρδίκη και οι φωτισμοί της Σεμίνας Παπαλεξανδροπούλου ήταν από τα πιο επιτυχημένα και άμεσα έχουμε δει τα τελευταία χρόνια σε νεοελληνικό έργο.

Τη θαυμάσια δραματουργία, την επεξεργασία του κειμένου και την καίρια μουσική για την παράσταση έκανε ο εξαίρετος Γιωργής Τσουρής. Την αριστοτεχνική σκηνοθεσία υπογράφει ο μαέστρος του ρεαλισμού Γιώργος Παλούμπης.

Ο κάθε ρόλος στο έργο βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού. Οι ήρωες δεν είναι αυτό που δείχνουν και όλοι ταράσσονται από εσωτερικές συγκρούσεις. Οι ηθοποιοί που είδαμε συνθέτουν άνεση, εγρήγορση, μέτρο, σαγήνη και χιούμορ.

Την παράσταση την πέτυχα (χωρίς να κάνω επιλογή) με τη διανομή στην οποία συμμετέχουν ο Πέτρος Σπυρόπουλος και η Άννα Κολιοφώτη και όχι οι Γιωργής Τσουρής και οι Βάλια Παπακωνσταντίνου, που δεν αμφιβάλω πως θα είναι το ίδιο καλοί.

Όλοι οι ηθοποιοί έδειξαν την άμεμπτη τεχνική τους. Η ερμηνεία της συμπαθέστατης και ταλαντούχας Άννας Κολιοφώτη ήταν πολύ ξεχωριστή και ζωντανή. Ο έξοχος ηθοποιός Πέτρος Σπυρόπουλος υπήρξε άρτια ρεαλιστικός και υπέροχα ώριμος. Με σαφήνεια τόνισε το ρόλο του ο αξιόλογος Θάνος Αλεξίου. Εκπληκτική, μεταδίδοντας τις κρυμμένες προθέσεις του συγγραφέα, η ερμηνεία του Παύλου Πιέρρου. Σφύζον πρόσωπο, με ορμή, κομψότητα και ένταση, ο Φοίβος Ριμένας έδωσε πολύ δυνατές στιγμές στην παράσταση.

Θέατρο πραγματικότητας, θέατρο χωρίς κανένα ρετούς, σε μια παράσταση που σε σημαδεύει και σε συγκινεί με την αλήθεια της. Κατά την έξοδό σου από το θέατρο, συνειδητοποιείς την απτή πραγματικότητα σε όλο της το μεγαλείο, αντικρίζοντας τους αστέγους να κοιμούνται στις γύρω στοές και διαπιστώνεις πως το ιστορικό κέντρο της Αθήνας μπορεί να αποτελεί και τη συνέχεια του “Χαρτοπόλεμου”.

• Το έργο του Βαγγέλη Ρωμνιού “Χαρτοπόλεμος” παρουσιάστηκε αρχικά στο θέατρο Ιλίσια Βολανάκης στην Αθήνα τη θεατρική περίοδο 2016-2017 σε δραματουργία και επεξεργασία κειμένου του Γιωργή Τσουρή και σκηνοθεσία του Γιώργου Παλούμπη. Η παράσταση επαναλήφθηκε τις περιόδους 2017-2018 και 2018-2019 και 2020 στο θέατρο Γκλόρια Μικρό στην Αθήνα.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Κείμενο: Βαγγέλης Ρωμνιός
Δραματουργία – Επεξεργασία κειμένου: Γιωργής Τσουρής
Σκηνοθεσία: Γιώργος Παλούμπης
Μουσική-Video εγκατάσταση: Γιωργής Τσουρής
Σκηνικά: Κωνσταντίνα Μαρδίκη
Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί: Σεμίνα Παπαλεξανδροπούλου
Βοηθός σκηνοθέτης: Γιωργής Τσουρής
Σχεδιασμός μακιγιάζ: Άρτεμις Βαλτάτζη
Φωτογραφίες: Γεωργία Παναγοπούλου-Ανδρέας Παπακωνσταντίνου
Video: Μιχάλης Κλουκίνας
Οργάνωση Παραγωγής: MA NON TROPPO* – Γιωργής Τσουρής

Ηθοποιοί: Γιωργής Τσουρής / Πέτρος Σπυρόπουλος, Βάλια Παπακωνσταντίνου / Άννα Κολιοφώτη, Θάνος Αλεξίου, Παύλος Πιέρρος και Φοίβος Ριμένας

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Διάστημα Παραστάσεων: έως 1 Μαρτίου
Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Παρασκευή, Σάββατο στις 21:30 και Κυριακή στις 19:00.
Διάρκεια: 85 λεπτά
Χώρος: Θέατρο Γκλόρια Μικρό.
Διεύθυνση: Ιπποκράτους 7, Αθήνα
Εισιτήριο: Κανονικό 14 ευρώ, Μειωμένο 12 ευρώ, Aνέργων 10 ευρώ, Ατέλεια 5 ευρώ
Τηλέφωνο ταμείου: 2103642334 | Καθημερινά 10:30-13:00 & 18:00-22:30

* Η Εταιρεία Θεάτρου MA NON TROPPO ιδρύθηκε το 2012 από τον Γιωργή Τσουρή και τη Βάλια Παπακωνσταντίνου και δραστηριοποιείται θεατρικά στην Αθήνα. Το 2014 παρουσίασε στο Από Μηχανής Θέατρο την παράσταση «Τα Λουλούδια στην κυρία» σε σκηνοθεσία Γιώργου Παλούμπη, ενώ το 2017 με τον ίδιο σκηνοθέτη, επανήλθε με την παράσταση «Χαρτοπόλεμος», αρχικά στο Θέατρο Ιλίσια Βολανάκης και μετέπειτα στο Θέατρο Γκλόρια Μικρό για δύο σεζόν. Το καλοκαίρι του ’17 παρουσίασε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών την παράσταση «Ο Αλαβροστοισειώτης» σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζόπουλου, ενώ την άνοιξη του 2019 ανέβασε το έργο “170 τετραγωνικά (ΜOONWALK)” στο Από Μηχανής Θέατρο σε σκηνοθεσία και πάλι Γιώργου Παλούμπη, το οποίο επαναλαμβάνεται φέτος στο Θέατρο Ιλίσια Βολανάκης.