Στο παρελθόν το body shaming παρέμενε σε ένα μικρό κύκλο ανθρώπων και γινόταν υπό τη μορφή ανάλαφρου κουτσομπολιού, χωρίς να επηρεάζει την ψυχική υγεία του θύματος. Τώρα γίνεται δημόσια, στους «τοίχους» του Facebook και στα σχόλια του Instagram και του Τwitter. Το Διαδίκτυο σου δίνει απλόχερα τη δύναμη (όχι, όμως, το δικαίωμα) να εκθέσεις και να εξευτελίσεις κάποιον μπροστά σε κοινό. Συνήθως, οι άνθρωποι που επικρίνουν δημόσια είναι αυτοί που πολύ συχνά στην πραγματική τους ζωή δεν μπορούν να εκφράσουν άνετα την άποψή τους, οπότε η οθόνη τούς δίνει την πεποίθηση πως έχουν την “απαραίτητη” προστασία και δε χρειάζεται να απολογηθούν για το αρνητικό σχόλιό τους.
Πολλοί άνθρωποι πέφτουν συχνά θύματα ενός φαινομένου που παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις και στα Αγγλικά περιγράφεται ως «body shaming». Πρόκειται για την πρακτική της διατύπωσης επικριτικών, συχνά εξευτελιστικών, σχολίων για την εξωτερική εμφάνιση κάποιου, τις αναλογίες, το βάρος του. Θα μου πείτε, πάντα δεν κορόιδευαν οι άνθρωποι τις φυσικές ατέλειες; Αυτός δεν ήταν πάντα ένας απλοϊκός τρόπος εκτόνωσης, ένας ανώριμος τρόπος αξιολόγησης των ανθρώπων; Φυσικά. Μόνο που υπάρχουν κάποιες σημαντικές διαφορές.
Δυστυχώς, άνθρωποι με υψηλό δείκτη σωματικής μάζας είναι πιθανό να δεχθούν πολύ πιο συχνά κάποια λεκτική «επίθεση» αναφορικά με τα κιλά τους, ωστόσο και ο ευρύτατα διαδεδομένος όρος «skinny b****» -που παραπέμπει στο κλασικό «πετσί και κόκαλο έγινες», που τόσο συχνά λέει η Ελληνίδα μάνα- δεν είναι διόλου αθώος. Με άλλα λόγια, μαζί με το fat shaming υπάρχει και το skinny shaming.
Την ίδια σκληρή κριτική και τον ίδιο ρατσισμό που βιώνει ένα υπέρβαρο κορίτσι, μπορεί να νιώσει και ένα κορίτσι με τον σωματότυπο της Nicole Richie. Η τελευταία μάλιστα, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα skinny shaming, αφού ο petite σωματότυπός της εμφανίστηκε αμέτρητες φορές στα «μανταλάκια» σε συνδυασμό με βαρύγδουπες λεζάντες που έκαναν λόγο για σοβαρές διατροφικές διαταραχές, για να αποστομώσει τους πάντες λίγους μήνες αργότερα με πιστοποιητικό γιατρού αφού ένιωσε ουσιαστικά «υποχρεωμένη» να διαψεύσει τις φήμες ότι έπασχε από ανορεξία.
Το ζήτημα είναι πως η ίδια η ζωή, είναι γεμάτη από καταστάσεις και πράγματα που μας κάνουν να νιώθουμε αρκετά άβολα. Είναι τουλάχιστον σημαντικό, λοιπόν, να βρούμε έναν τρόπο να απαλλαγούμε από το φορτίο του body shaming, τόσο του fat όσο του skinny.
Ακριβώς γι’ αυτό, σας δίνουμε μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές προσβλητικές φράσεις ή σκέψεις, που καλά θα κάνουμε να τις σκεφτούμε διπλά πριν τις μοιραστούμε με κάποιον.
«Οι αληθινές γυναίκες έχουν καμπύλες»
… ή ακόμη χειρότερα «οι άντρες προτιμούν γυναίκες με καμπύλες». Ποιος νοιάζεται και τι εννοούμε με τη λέξη «καμπύλες»; Ακόμη και αν υποθέσουμε πως κάποιος πρέπει όντως να νοιάζεται για το τι αρέσει στους άντρες και τι όχι, το συγκεκριμένο μήνυμα, ενώ θεωρητικά προβάλλει ένα υποστηρικτικό, θετικό μήνυμα για τα πιο «ζουμερά» κορίτσια, ταυτόχρονα έχει μια αρνητική έννοια για όλες εμάς που δεν γεννηθήκαμε με το σώμα της Monica Bellucci.
«Είσαι τόσο τυχερή που είσαι λεπτή»
Σε έναν κόσμο στον οποίο θέση έχουν μόνο τα καλλίγραμμα σώματα, προφανώς το παραπάνω σχόλιο μοιάζει με φιλοφρόνηση, ωστόσο, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα από κομπλιμέντο να εξελιχθεί και σε… τεράστια γκάφα. Καλώς ή κακώς, υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι προσπαθούν να πάρουν βάρος και δεν μπορούν, οι οποίοι αντιμετωπίζουν κάποια διατροφική διαταραχή ή ασθένεια, που δεν τους επιτρέπει να έχουν τις… καμπύλες που ονειρεύονται. Αυτό το δίπολο δημιουργεί μία σύγκρουση, η οποία ασκεί τρομερές πιέσεις σε πολλές γυναίκες, αφού σε όποια κατηγορία και αν ανήκουν, αισθάνονται πως πρέπει να είναι σε κάποια άλλη. Με άλλα λόγια, οι αδύνατες θέλουν να αποκτήσουν καμπύλες και οι γυναίκες με καμπύλες εύχονται να ήταν λίγο πιο αδύνατες.
«Νιώθω τόσο χοντρή»
Μπορεί να πιστεύεις πως εφόσον αναφέρεσαι στον εαυτό σου, δεν υπάρχει καμία υποψία shaming πίσω από τα λόγια ή τις σκέψεις σου, ωστόσο, αυτό που έχει σημασία, είναι πώς δίνεις στη συγκεκριμένη λέξη μια αρνητική χροιά. Τα πράγματα βέβαια γίνονται ακόμη χειρότερα, όταν αυτό το σχόλιο ακούγεται σε μία παρέα με άτομα που αισθάνονται μειονεκτικά εξαιτίας του βάρους τους. Αν τελειώνοντας το γεύμα σου, θέλεις να εκφράσεις με κάποιον τρόπο πόσο γεμάτη νιώθεις, μπορείς να χρησιμοποιήσεις τη λέξη «χορτάτη» που είναι πολύ πιο εύστοχη. Όπως και να έχει, μπορεί το body positive «κύμα» να έχει κατακτήσει τον πλανήτη, φτάνοντας με πολύ αργά αλλά σταθερά βήματα και στη χώρα μας, παρόλα αυτά η λέξη «χοντρός» εξακολουθεί να χρησιμοποιείται προσβλητικά από μεγάλη μερίδα του κόσμου.
«Αυτό το ρούχο δεν ταιριάζει στο σώμα σου»
Ναι, έχουμε γράψει ξανά πως μερικά από τα πιο δημοφιλή καταστήματα ρούχων, απευθύνονται σε ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό, ενώ ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζουν τα ρούχα στους καταλόγους τους, δεν έχουν καμία σχέση με αυτό που αντικρίζουμε όταν κοιτάμε απογοητευμένες το είδωλό μας στον καθρέφτη των fitting rooms. Οπότε, δεν είναι κακό να πεις σε μία φίλη σου πως αυτό που φοράει δεν την κολακεύει, ειδικά αν βλέπεις πως και εκείνη έχει αμφιβολίες για το αν θα το αγοράσει ή όχι. Το θέμα είναι να μην της δημιουργήσεις τη διαστρεβλωμένη και εντελώς «τοξική» αντίληψη, πως «κανονικά» θα έπρεπε να χωράει ή να της ταιριάζει το συγκεκριμένο ρούχο.
Το τι επιλέγει να φορέσει ή να φάει κάποιος, είναι ένα θέμα που όλους εμάς τους υπόλοιπους, δεν μας αφορά. Αυτό σημαίνει πως δεν χρειάζεται να πιέζεις τη φίλη σου να παραγγείλει επιδόρπιο, να βελτιώσει τη διατροφή της, να κόψει τα γλυκά, ακόμη και αν είναι πασιφανές πως πρέπει να χάσει ή αντίστοιχα να πάρει βάρος. Το ίδιο περίπου ισχύει και με τα ρούχα που επιλέγει να φορά. Ας κρατήσουμε τις στυλιστικές συμβουλές για τον εαυτό μας -εφόσον κανείς δεν ζήτησε τη γνώμη μας- και ας αφήσουμε την καθεμιά να εκφράζεται όπως αισθάνεται.
Το φιλμ της Billie Eilish
Ένα φιλμ μικρού μήκους για το body-shaming έδωσε στη δημοσιότητα μέσα από τους επίσημους λογαριασμούς της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η Billie Eilish. To φιλμ, που διαρκεί λίγο περισσότερο από τρία λεπτά και σαράντα δευτερόλεπτα και έχει τίτλο “Not My Responsibility”, είχε δημιουργηθεί, σύμφωνα με όσα μεταδίδει το Dazzed, για την περιοδεία “Where Do We Go?” η οποία ακυρώθηκε λόγω κορονοϊού. Στο “Where Do We Go?”, το οποίο έγραψε η ίδια η Eilish, η τραγουδίστρια εμφανίζεται στο σκοτάδι φορώντας ένα μαύρο φούτερ. Καθώς απαγγέλλει το κείμενο, το οποίο ξεκινάει με την ερώτηση «Με γνωρίζεις;» η Eilish βγάζει το φούτερ και σταδιακά βυθίζεται στο νερό. «Με γνωρίζετε; Με γνωρίζετε πραγματικά; Έχετε απόψεις. Για τις απόψεις μου. Για τη μουσική μου. Για τα ρούχα μου. Για το σώμα μου. Μερικοί άνθρωποι μισούν αυτά που φοράω. Μερικοί άνθρωποι τα επαινούν. Μερικοί άνθρωποι τα χρησιμοποιούν για να ντροπιάσουν άλλους. Μερικοί άνθρωποι το χρησιμοποιούν για να ντροπιάσουν εμένα», ακούγεται η Billie Eilish να λέει. «Αλλά νιώθω ότι παρακολουθείτε. Πάντα. Και τίποτα που κάνω δεν είναι αόρατο», αναφέρει σε άλλο σημείο προσθέτοντας: «Θα θέλατε να είμαι μικρότερη; Περισσότερο αδύναμη; Πιο ήπια; Πιο ψηλή; Θα θέλατε να είμαι ήσυχη; Σας προκαλούν οι ώμοι μου; Το στήθος μου; Το στομάχι μου; Τα ισχία μου; Το σώμα με το οποίο γεννήθηκα δεν είναι αυτό που θα θέλατε;». «Κάνουμε υποθέσεις για τα άτομα με κριτήριο το σώμα τους. Αποφασίζουμε ποιοι είναι. Αποφασίζουμε τι αξίζουν», καταλήγει στο κλιπ. «Αν φοράω περισσότερα, αν φοράω λιγότερα, ποιος αποφασίζει πώς με καθορίζει αυτό; Τι σημαίνει; Η αξία μου βασίζεται μόνο στο τι αντιλαμβάνεστε; Ή μήπως η γνώμη σας για μένα δεν αποτελεί δική μου ευθύνη;»
Το βίντεο, που είχε προβληθεί για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος σε συναυλία στο Μαϊάμι πριν από μερικούς μήνες, «ανέβηκε» στο YouTube και μετράει εκατομμύρια προβολές.
Θύματα και επώνυμοι
Θύματα του body shaming είναι συχνά και επώνυμοι. Η Κιμ Καρντάσιαν, η Μπιγιονσέ και η Τζέσικα Σίμπσον «χτυπήθηκαν» βάναυσα για τα κιλά που πήραν στην εγκυμοσύνη. Η Τάιρα Μπανκς, η Τζένιφερ Λόπεζ, η Τζένιφερ Λόρενς, ακόμη και η Τζίτζι Χαντίντ, το μοντέλο της Victoria’s Secret, επικρίνονται για τις καμπύλες τους. Η Έμα Στόουν, η Τέιλορ Σουίφτ, η Αντζελίνα Τζολί έχουν δεχτεί επιθέσεις για την υποτιθέμενη ανορεξία τους. Καμία γυναίκα δεν ξεφεύγει από τα πυρά των body shamers, που στη μεγάλη πλειονότητά τους είναι επίσης γυναίκες!
Εσχάτως και οι άντρες υφίστανται body shaming. Ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο και ο Βιν Ντίζελ έχουν επίσης υπάρξει θύματα. Η εποχή, έτσι κι αλλιώς, δίνει προτεραιότητα στα φυσικά χαρακτηριστικά και όχι στην προσωπικότητα. Κανείς δεν νοιάζεται αν κάποιος/-α σταρ είναι μορφωμένος ή έξυπνος, αυτό που κυρίως απασχολεί είναι αν είναι όμορφος, αδύνατος, νέος. Και αυτό είναι κάτι που μεταφέρεται και στην κοινωνία. «Έχω θεραπευόμενες που μου λένε “δεν θα βγω απόψε γιατί δεν είμαι όμορφη/χτενισμένη/βαμμένη”. Ποτέ το χάσμα μεταξύ της ανάγκης για διασκέδαση και της ανάγκης για επίδειξη δεν ήταν μεγαλύτερο. Δεν βγαίνουμε για να διασκεδάσουμε, αλλά για να μας δουν και να φωτογραφηθούμε. Παλιά οι πελάτες μου μου έλεγαν πως γνώρισαν κάποιον και μου περιέγραφαν πώς συστήθηκε, πώς φέρθηκε, το άρωμα, τη φωνή του. Σήμερα μου δείχνουν μια φωτογραφία. Η εικόνα έχει μπει στις σχέσεις μας. Με βασικότερο κριτήριο αυτήν επιλέγουμε», λέει μια ψυχολόγος.
Η πιο επικίνδυνη επίπτωση, όμως, είναι η κατακόρυφη αύξηση των διατροφικών διαταραχών. Τα στοιχεία είναι συγκλονιστικά. Ένα στα τέσσερα επτάχρονα κορίτσια έχουν προσπαθήσει να χάσουν βάρος. Ο αριθμός των παιδιών και εφήβων που έχουν νοσηλευτεί για διατροφικές διαταραχές στη Μεγάλη Βρετανία τριπλασιάστηκε μέσα σε τρία χρόνια (2008-2011). Παράλληλα, 1,6 εκατομμύρια ενήλικοι υποφέρουν από διατροφικές διαταραχές, επίσης στη Μεγάλη Βρετανία. Έως και το 50% των νεαρών κοριτσιών στις ΗΠΑ φοβούνται ότι θα παχύνουν και έχουν κάνει κάποια δίαιτα. Κορίτσια πέντε ετών ανησυχούν για την εμφάνιση και το βάρος τους. Μεγάλο ποσοστό αγοριών 8-12 ετών προσπαθούν να χάσουν βάρος. Ο πολιτισμός μας, «ο πολιτισμός της ντροπής», αρρωσταίνει εμάς και τα παιδιά μας.
Η λύση; Διόλου απλή στην εποχή όπου μόνη αξία είναι η εικόνα. Ας ξεκινήσουμε από τον εαυτό μας. Ας αγαπήσουμε κάθε σημείο του σώματός μας με την ιστορία που κουβαλάει. Έτσι θα αγαπήσουμε και τους άλλους. Το σώμα, η εικόνα είναι ένα όχημα. Σημασία έχει πού θέλουμε να πάμε και το δρόμο που θα διαλέξουμε και όχι το ίδιο το όχημα.
- Φωτογραφία: Άγαλμα που δημιούργησε η γλύπτρια Miriam Lenk με τίτλο “Yolanda”. Δείχνει μια καλοθρεμμένη γυναίκα που στέκεται με αυτοπεποίθηση. Η καλλιτέχνιδα εξηγεί ότι η Yolanda «καταλαμβάνει τον διαθέσιμο χώρο και δεν ενδιαφέρεται για αντιρρήσεις» (Λίμνη Constance, Γερμανία).
