Του Παναγιώτη Μήλα
Λένε ότι το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου «καταπίνει» τους αυθάδεις αλλά και όσους το χρησιμοποιούν μόνο ως ευκαιρία για μια εντυπωσιακή «αρπαχτή».
Γνώστης και λάτρης της Επιδαύρου ο σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας δεν υπήρχε περίπτωση να πέσει σε καμιά τέτοια παγίδα. Δεν υπήρχε περίπτωση να κάνει την οποιαδήποτε έκπτωση. Κατέβηκε λοιπόν στην Επίδαυρο συνοδευόμενος από τους Αχαρνής και την κουστωδία τους. Μαζί του, προστάτης άγγελος, ο παππούς Αριστοφάνης. Σύμβουλος και σύμμαχος, μιας και ο Κακλέας πάντα σέβεται το έργο του και δεν το κάνει… αγνώριστο. Το έδειξε μέχρι τώρα και με τη «Λυσιστράτη», με τους «Ιππής», με τους «Όρνιθες» και με τους «Βατράχους». Όπως λέει και ο ίδιος ο σκηνοθέτης, οι “Αχαρνής” είναι για το πιο «επιθετικά» ειρηνόφιλο έργο του Αριστοφάνη, αυτό που ξεπερνά τον διάλογο με την επικαιρότητα.
Και είναι λογικό να αποφεύγεις τον διάλογο με την επικαιρότητα «αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος»…
Αυτό το εξηγεί καλύτερα με απλά λόγια, ο ποιητής μας, ο Τάσος Λειβαδίτης, αφού με δικό του κείμενο κλείνει η παράσταση του Γιάννη Κακλέα. Γράφει λοιπόν ο Λειβαδίτης:
«Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκαιο. Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα ματώσουν απ’ τις φωνές, το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες –μα ούτε βήμα πίσω. Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων. Κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζει την αδικία. Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή. Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια, αφήνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες, μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα, αύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμου, έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω από τις οβίδες. Δεν έχεις καιρό, δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου, αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος».
Προτίμησε την πράξη ο Δικαιόπολις
Αυτό που λέει ο Λειβαδίτης το υλοποίησε ο Δικαιόπολις. Αντί να κάνει μόνο όνειρα και να αναλίσκεται σε ατέρμονους διαλόγους, ο ήρωας του Αριστοφάνη προτίμησε την πράξη. Ας δούμε πώς…
Στην αρχή, μόνος ο Δικαιόπολις –που τον ενσαρκώνει ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος– εξηγεί ότι περίμενε η Πνύκα να είναι γεμάτη κόσμο για να αρχίσει η συνέλευση του λαού, ενώ αυτή ήταν εντελώς άδεια. Οι Αθηναίοι που κανονικά θα έπρεπε να ήταν εκεί ξεφεύγουν προτιμώντας να είναι στην αγορά και να φλυαρούν. Ο ίδιος όμως με λαχτάρα βρίσκεται εκεί, από πολύ νωρίς το πρωί, θέλοντας να θέσει το θέμα της ειρήνης με τους Σπαρτιάτες.
Βρισκόμαστε ήδη στο δεύτερο ήμισυ του Πελοποννησιακού Πολέμου και ο Δικαιόπολις μηχανεύεται ακόμη και τη σύναψη ιδιωτικού συμφωνητικού ειρήνης σε μια Αθήνα – καμένη γη. Απηυδισμένος από τον πόλεμο και το συνεπακόλουθο γεγονός, ότι είναι αναγκασμένος να μένει κλεισμένος μέσα στα τείχη της πόλης μακριά από τον αγροτικό του δήμο, είναι αποφασισμένος στην Εκκλησία του Δήμου να επιβάλει συζήτηση για τη σύναψη συνθήκης ειρήνης με τη Σπάρτη. Στη συνέλευση ωστόσο παρελαύνουν καλοπληρωμένοι Αθηναίοι πρέσβεις που μόλις έχουν επιστρέψει από την Περσία και υπόσχονται ανύπαρκτη βοήθεια από το μεγάλο βασιλιά και ο Θέωρος, που σέρνει μαζί του έναν πεινασμένο μισθοφορικό στρατό από τη Θράκη, για την ειρήνη δεν λέει ούτε κουβέντα.
Εξάλλου, ο… Αμφίθεος, που πρώτος πρώτος είχε πάρει τον λόγο, υποσχόμενος ότι αν του παρασχεθούν τα αναγκαία εφόδια θα ταξιδέψει στη Σπάρτη και θα συνάψει συνθήκη ειρήνης για την πόλη, είχε εκδιωχθεί σκαιότατα.
Όταν η πολιτική διαφθορά κυριαρχεί, ο Δικαιόπολις αναλαμβάνει πρωτοβουλία για ειρήνη, δικαιοσύνη και αξιοκρατία.
Βλέποντας ότι δεν υπάρχει ελπίδα πραγματοποίησης της επιθυμίας του, καλεί, προτού τελειώσει η συνεδρίαση της εκκλησίας του δήμου τον Αμφίθεο και τον στέλνει στη Σπάρτη, προκειμένου αυτός να συνάψει ιδιωτική συνθήκη ειρήνης μόνο για τον Δικαιόπολη και την οικογένειά του. Ο Αμφίθεος επιστρέφει τη στιγμή που κηρύσσεται το τέλος της συνεδρίασης στην Εκκλησία του δήμου, φέρνοντας στον Δικαιόπολη τρία «δείγματα ειρήνης». Οι Αχαρνής (ο χορός) εξαγριώνονται και είναι έτοιμοι να τον σκοτώσουν, αλλά τον αφήνουν να εκθέσει τα επιχειρήματά του. Ο λόγος του Δικαιόπολη πείθει το ένα μόνο ημιχόριο. Ο άλλος μισός Χορός ακόμα εξαγριωμένος, αλλά σε δυσχερή πλέον θέση, καλεί σε βοήθεια τον στρατηγό Λάμαχο. Η αντιπαράθεση ανάμεσα στον κωμικό ήρωα και τον στρατηγό καταλήγει στην ήττα του δεύτερου και στη μεταστροφή και του δεύτερου ημιχορίου. Η κωμωδία τελειώνει με το Δικαιόπολη να έχει κερδίσει και στον διαγωνισμό οινοποσίας ένα ασκί γεμάτο κρασί. Είναι τότε που ο Λάμαχος έχει τραυματιστεί σε μάχη με τον εχθρό και βογγά από τους πόνους ενώ ο Δικαιόπολις βογγά από την ηδονή που του προσφέρει ο έρωτας και το έπαθλο της νίκης. Η ειρήνη θριαμβεύει και πάλι αφού ο πολιτικός Αριστοφάνης έχει κέφια.
Όσα είδα στην Επίδαυρο
Έχω γράψει ξανά ότι ο Κακλέας είναι φανατικός οπαδός των κόμικ και της τεχνικής τους. Όμως αυτό μόνο του δεν αρκεί. Δεν μπορεί να κάνει κάποιος ένα κόμικ σε σκισμένο χαρτί, με σπασμένα μολύβια, με στεγνά χρώματα, με παγωμένα πινέλα, χωρίς ξύστρες, γόμμες και φυσικά χωρίς δημιουργική έμπνευση.
Αυτό το τελευταίο το έχει ο σκηνοθέτης. Είναι δεδομένο. Έχει όμως και τα κατάλληλα εργαλεία.
– Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης. Το σκηνικό ήταν από μόνο του ένα έργο τέχνης. Χωρίς να επαναλαμβάνεται και χωρίς να δημιουργεί άψυχες εικόνες, ο Παντελιδάκης έφτιαξε ένα εντυπωσιακό… γήπεδο για να δείξουν το ταλέντο τους οι παίκτες της ομάδας του Κακλέα. Μάλιστα στην παράσταση του Σαββάτου, ο σκηνογράφος ανέβηκε στα ορεινά για να χαρεί από απόσταση τη δημιουργία του. Όπως πληροφορήθηκα, το σκηνικό του είναι το ίδιο λαμπερό και λειτουργικό ακόμη και στις πιο μικρές σκηνές στις οποίες θα παρουσιαστεί η παράσταση.
– Κοστούμια: Εύα Νάθενα. Ούτε το Εθνικό Θέατρο δεν κάνει τόσο πλούσια παραγωγή στα κοστούμια. Αρκεί όμως αυτό; Ασφαλώς όχι. Μοντέρνα σχέδια, κλασική γραμμή, δυνατά χρώματα. Προσοχή και στην τελευταία λεπτομέρεια. Στην τελευταία κλωστούλα. Μερικές φορές η εικόνα κέρδισε στην αναμέτρησή της με τον λόγο.
– Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος. Αν μου έλεγαν ότι γεννήθηκε στη θυμέλη του αρχαίου θεάτρου, θα το πίστευα. Κάθε νότα του και κάθε συγχορδία του χάιδευε τα κείμενα του Αριστοφάνη, αγκάλιαζε τις ερμηνείες των ηθοποιών, στήριζε το οικοδόμημα του Κακλέα.
– Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης. Εκτός από το «ηθοποιός σημαίνει φως» ισχύει – εδώ και χρόνια – και το «Μπιρμπίλης σημαίνει φως». Σίγουρα στη δημιουργία του κόσμου όταν είπε ο Θεός το περίφημο «γενηθήτω φως» (Π.Δ. Γένεσις) από εκεί και πέρα άφησε τον Μπιρμπίλη για τη συνέχεια…
– Χορογραφία: Αγγελική Τρομπούκη. Τι να πει κανείς; Μια σταλιά πράμα και κατάφερε να κινήσει γη και ουρανό με έναν τρόπο εμπνευσμένο και μαγικό. Ακόμη και κουρδισμένοι αν ήταν οι ηθοποιοί, μάλλον ακόμη και «προγραμματισμένοι» με ένα τσιπάκι αν ήταν, το αποτέλεσμα δεν θα ήταν τόσο τέλειο, τόσο άψογο, αφού την ψυχή και το μυαλό δεν μπορεί να την αντικαταστήσει κανένα ψυχρό μηχάνημα.
Πάνω σε αυτά τα θεμέλια στηρίχτηκαν οι «Αχαρνής» από το πρώτο μέχρι και το τελευταίο λεπτό. Ήρωες κόμικ με κίνηση πρωταθλητή και ερμηνεία πρωταγωνιστή:
Ο Αχιλλέας Χαρίσκος, ως Βουλευτής.
Ο Θανάσης Ζερβόπουλος, ως Βουλευτής.
Ο Κώστας Γαβαλάς, ως Θέωρος και Άστεγος.
Ο Αλέξης Φουσέκης, ως Τήλεφος και Πρόεδρος της Εκκλησίας του Δήμου.
Ο Βαγγέλης Χατζηνικολάου, Γαμπρός και ο Γιώργος Κοψιδάς, Νύφη, σε ένα ιδιαίτερο επεισόδιο της παράστασης.
Το ίδιο και ο Στέλιος Ιακωβίδης, ξεχωριστός ως Οδόμαντας όπως και ο Λάμπρος Κτεναβός, ως Υπηρέτης του Λαμάχου.
Όλοι τους με κέφι σε κάθε ρόλο. Ταλαντούχοι. Τυχεροί που τους είδαμε.
Καρτουνίστικες φιγούρες
Στη συνέχεια οι δυο μοναδικές καρτουνίστικες φιγούρες: Ο Σωκράτης Πατσίκας και ο Θάνος Μπίρκος, με ευλυγισία, ευκινησία και επιθεωρησιακή τεχνική υποδύθηκαν τις Γουρουνίτσες.
Ο Λεωνίδας Καλφαγιάννης, ως Βοιωτός, δεν περιορίστηκε στην τηλεοπτική του λάμψη. Αντιθέτως ξεπέρασε τις όποιες ευκολίες του και χάρισε ένα δυνατό Βοιωτό.
Ερχόμαστε τώρα στο πλάσμα για το οποίο μίλησα πιο πάνω. Αναφέρομαι στον Αμφίθεο και στο Χέλι. Αναφέρομαι στην χορογράφο Αγγελική Τρομπούκη, η οποία και ως ηθοποιός πήρε το άριστα από το χειροκρότημα του κοινού.
Φινάλε με το «κουαρτέτο»
– Άρης Σερβετάλης, Ευριπίδης. Αυτό το μεγάλο παιδί έχει πάρει ψήγματα σοφία και τεχνικής από όλους τους δασκάλους και συνεργάτες του. Με μοναδική σωματική δύναμη και εμπειρία καταφέρνει να φοράει το πιο άχαρο κοστούμι και σε κάνει να το βλέπεις σαν βασιλικό μανδύα. Η ερμηνευτική δεινότητα σε καθηλώνει. Επιβεβαιώνει εκείνους που λένε πως η σημερινή θεατρική γενιά είναι φτιαγμένη από αστέρια. Ο «Ευριπίδης» του θα μείνει στην ιστορία.
– Φάνης Μουρατίδης, Λάμαχος. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τον στρατηγό ο οποίος παρά τις ασταμάτητες ήττες και παρά τις πληγές στο τέλος κερδίζει και τη συμπάθεια και το κοινό με χαρακτηριστική άνεση. Εργαλείο – πολυμηχάνημα για κάθε σκηνοθέτη. Απόλαυση να τον παρακολουθείς.
– Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Μεγαρίτης. Ο μοναδικός αυτός τρελομυτιληνιός διαθέτει τη σκηνική άνεση και τον ερμηνευτικό αέρα των κωμικών του παλιού ελληνικού ασπρόμαυρου σινεμά. Οι ανάσες του, οι παύσεις του, η κίνησή του, ο λόγος του είναι στολίδι για κάθε παράσταση.
– Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Δικαιόπολις. Εδώ δεν έχω να πω τίποτα. Το γεγονός και μόνο ότι κατάφερε να γεμίσει την Επίδαυρο στην καρδιά της κρίσης είναι αρκετό. Τα capital controls δεν τον νίκησαν. Στο πρόσωπό του βρήκαν τον δάσκαλό τους. Ευτυχώς δεν είχαν επιβληθεί και «controls στα χειροκροτήματα» και ο κόσμος και τις δύο ημέρες στην Επίδαυρο τίμησε αυτόν το ηθοποιό που σέβεται την υπογραφή του και το κοινό.
Ας μην το ξεχνάμε αυτό…
Τολμηρή απόφαση σε δύσκολους καιρούς
Οι «Αχαρνής» του Γιάννη Κακλέα είναι μια θεατρική παραγωγή του Τάσου Παπανδρέου, ο οποίος σε χαλεπούς καιρούς προτίμησε τα δύσκολα και απέφυγε τα εύκολα. Μάλιστα το διήμερο των παραστάσεων στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου (10 και 11 Ιουλίου 2015) η προσέλευση του κόσμου επιβράβευσε την επιλογή του να προχωρήσει και άναψε το πράσινο φως για την πραγματοποίηση και την ολοκλήρωση της περιοδείας.
Πληροφορίες για την παράσταση
Σκηνοθεσία – Απόδοση: Γιάννης Κακλέας
Δραματουργική επεξεργασία: Εύα Σαραγά
Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης
Κοστούμια: Εύα Νάθενα
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Χορογραφία: Αγγελική Τρομπούκη
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Μουσική διδασκαλία: Λία Βίσση
Βοηθός σκηνοθέτη: Νουρμάλα Ήστυ
Φωτογραφίες: Μαριλένα Σταφυλίδου
Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί
Βασίλης Χαραλαμπόπουλος.
Χρήστος Χατζηπαναγιώτης.
Φάνης Μουρατίδης.
Άρης Σερβετάλης.
Λεωνίδας Καλφαγιάννης.
Σωκράτης Πατσίκας.
Θάνος Μπίρκος.
Αγγελική Τρομπούκη.
Λάμπρος Κτεναβός.
Γιώργος Κοψιδάς.
Κώστας Γαβαλάς.
Στέλιος Ιακωβίδης.
Βαγγέλης Χατζηνικολάου.
Αλέξης Φουσέκης.
Αχιλλέας Χαρίσκος.
Θανάσης Ζερβόπουλος.
Στις παραστάσεις της Επιδαύρου και του Ηρωδείου συμμετέχουν οι: Αντώνης Στρούζας, Αλέξανδρος Λασκαράτος, Στράτος Τρογκάνης, Κωνσταντίνος Ρίζος.
* Το πρόγραμμα της περιοδείας που συνεχίζεται
Δευτέρα 27 Ιουλίου, Βέροια
Τρίτη 28 Ιουλίου, Λάρισα
Τετάρτη 29 Ιουλίου, Βόλος
Πέμπτη 30 Ιουλίου, Τρίκαλα
Παρασκευή 31 Ιουλίου, Γιάννενα
Σάββατο 1 Αυγούστου, Κατερίνη
Δευτέρα 3 Αυγούστου, Σαλαμίνα
Τετάρτη 5 Αυγούστου, Ηράκλειο
Πέμπτη 6 Αυγούστου, Ηράκλειο
Παρασκευή 7 Αυγούστου, Χανιά
Σάββατο 8 Αυγούστου, Χανιά
Κυριακή 9 Αυγούστου, Ρέθυμνο
Δευτέρα 10 Αυγούστου, Ρέθυμνο
Κυρική 16 Αυγούστου, Τήνος
Δευτέρα 17 Αυγούστου, Άνδρος
Τετάρτη 19 Αυγούστου, Καλαμάτα
Πέμπτη 20 Αυγούστου, Καλαμάτα
Παρασκευή 21 Αυγούστου, Αρχαία Ολυμπία
Σάββατο 22 Αυγούστου, Μεσολόγγι
Κυριακή 23 Αυγούστου, Νεμέα
Δευτέρα 24 Αυγούστου, Πάτρα
Τρίτη 25 Αυγούστου, Γαλάτσι
Τετάρτη 27 Αυγούστου, Μαραθώνας
Πέμπτη 28 Αυγούστου, Λαύριο
Παρασκευή 28 Αυγούστου, Κορυδαλλός
Σάββατο 29 Αυγούστου, Πειραιάς
Κυριακή 30 Αυγούστου, Πετρούπολη
Δευτέρα 31 Αυγούστου, Παπάγου
Τρίτη 1 Σεπτεμβρίου, Παπάγου
Τετάρτη 2 Σεπτεμβρίου, Ηλιούπολη
Πέμπτη 3 Σεπτεμβρίου, Ηλιούπολη
Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου, Βριλήσσια
Σάββατο 12 Σεπτεμβρίου, Αιγάλεω
Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου, Νίκαια
Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου, Μαρούσι
Πέμπτη 17 Σεπτεμβρίου, Βύρωνας
Παρασκευή 18 Σεπτεμβρίου, Βύρωνας
* Οι φωτογραφίες είναι από το πρόγραμμα της «ΦιλοΘέατον» για τους «Αχαρνής. Η φωτογραφία του σκηνικού από την παράσταση του Σαββάτου 11 Ιουλίου, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.
