«Ανθρωποφύλακες»: Μια μαρτυρία του Περικλή Κοροβέση για τις σαδιστικές μεθόδους της χούντας

«Είχα σφιχτεί και περίμενα. Κοίταζα τον Κώστα. Ο Κώστας έφτυσε στα χέρια του, πήρε το ξύλο. Άρχισε.

Ο φάλαγγας είναι μια υπερβολικά μεγάλη δύναμη που ενεργεί πάνω σου. Σου δίνει την εντύπωση πως γλιστράς σε μια μεγάλη, επικλινή, γυαλιστερή επιφάνεια και πέφτεις πάνω σ’ έναν σκληρό, γρανιτένιο τοίχο. Αν δεν ήξερες πως σε χτυπάνε στα πόδια, θα σου ήτανε αδύνατον να προσδιορίσεις από που έρχεται. Τις κινήσεις του βασανιστή τις βλέπεις. Τα χτυπήματα είναι ο γρανιτένιος τοίχος. Η επικλινής επιφάνεια είναι τα διαστήματα ανάμεσα στα χτυπήματα. Όταν ο ρυθμός είναι κανονικός, είναι λιγότερο επώδυνος από τον ακανόνιστο ρυθμό. Τη λεπτομέρεια αυτή την ξέρουνε και σε χτυπάνε μια γρήγορα μια αργά. Αρχίζουνε να σε χτυπούν από κάτω προς τα πάνω και αντίστροφα. Ξέρουνε πως η πρώτη σου αντίδραση είναι να μαζέψεις λίγο τα πέλματα. Αυτό τους αφήνει αδιάφορους, γιατί ξέρουνε πως ύστερα από δέκα χτυπήματα το πόδι πρήζεται τόσο πολύ, που γεμίζει το παπούτσι».

*Απόσπασμα από το βιβλίο του Περικλή Κοροβέση, «Ανθρωποφύλακες».

Αικατερίνη Σακελλαροπούλου: Σύμβολο της αντίστασης στη δικτατορία ο Περικλής Κοροβέσης

Τα θερμά της συλλυπητήρια στην οικογένεια του Περικλή Κοροβέση εξέφρασε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, με ανάρτησή της στο Twitter.

Αναφερόμενη στον Περικλή Κοροβέση, η ΠτΔ κάνει λόγο για ένα σύμβολο της αντίστασης στη δικτατορία, ένα μαχητικό υπερασπιστή της δημοκρατίας, ο οποίος έφυγε στις 11 Απριλίου 2020 από κοντά μας.

“Ένα σύμβολο της αντίστασης στη δικτατορία, ένας μαχητικός υπερασπιστής της δημοκρατίας, ο Περικλής Κοροβέσης έφυγε σήμερα από κοντά μας. Τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένειά του”.

Το ντοκιμαντέρ

«Σκέφτομαι τα κορίτσια που αγάπησαν» ο τίτλος του ντοκιμαντέρ του Σπύρου Σκάνδαλου και του Γιώργου Μπουγιούκου, που αποτυπώνει τη φιλοσοφία και τη μοναδική προσωπικότητα του αγαπημένου Περικλή Κοροβέση.

«Γεννήθηκα στην Κεφαλονιά, στο Αργοστόλι. Όταν ήμουν μικρός είδα τα κομμένα κεφάλια ανταρτών. Λοιπόν η αληθινή ζωή δεν είναι οι γοργόνες, είναι τα κομμένα κεφάλια των ανταρτών», αυτά είναι τα πρώτα λόγια του Περικλή Κοροβέση στο ντοκιμαντέρ «Σκέφτομαι τα κορίτσια που αγάπησαν».

Μέσα σε μόλις 18 λεπτά αποτυπώνονται στην κάμερα οι σκέψεις και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπιζε τη ζωή αυτός ο άνθρωπος της αριστεράς και των κινημάτων.

Σήμερα, ημέρα που ο Περικλής άφησε αυτό τον κόσμο, οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ γράφουν:

«Σήμερα πέθανε ο ωραιότερος άνθρωπος του κόσμου. Το 2017 κάναμε αυτήν την ταινία για τον Περικλή Κοροβέση. Ταξιδέψαμε βορειοδυτικά με έναν από το πάνθεον των ηρώων της εφηβείας μας. Ο Κοροβέσης μας οδήγησε σε μια άνοιξη αγορίστικη, γλυκιά και αυθάδη. Τώρα τον αποχαιρετούμε καθώς απομακρύνεται προς την αιώνια άνοιξη».

Συντελεστές της ταινίας

Σκηνοθεσία: Giorgos Bougioukos, Spyros Skandalos
Φωτογραφία: Thomas Tsiftelis
Executive Producer: Giannis Sotiropoulos
Color: Mihalis Gkatzogias
Μίξη Ήχου: Stelios Koupetoris
Μουσική: Andreas Papagiannakopoulos, Χάρης Παπαεμμανουήλ, Giorgos Mizi, Σπύρος Μήτσουλης
Οδηγός: Χρήστος Καψάλης (Wu Zamanfou)
Συμπαραγωγή: Real Eyes Productions, Artcut film and video production services.
Με την υποστήριξη: Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων

Εδώ και πάρα πολύ καιρό, το ενδιαφέρον μας για την Ελλάδα ήταν πολύ μικρό. Μέχρι που ο Αρτούρο Ούι κατέλαβε την εξουσία στην Αθήνα, την 21η Απριλίου 1967, και τα πράγματα άλλαξαν. Η παρισινή ιντελιγκέντσια είχε ξεχάσει αυτή τη χώρα, εντούτοις καυτό σημείο του κόσμου, και έστρεφε το ενδιαφέρον της σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Για την Ελλάδα είμαστε κακώς πληροφορημένοι. Ιδού λοιπόν κάποια έργα που θα μας επιτρέψουν να καταλάβουμε καλύτερα τη μοίρα αυτής της μικρής χώρας: Κατ’ αρχάς είναι οι Ανθρωποφύλακες του Περικλή Κοροβέση, μια μαρτυρία για τα βασανιστήρια που υπέστη. Ένας νέος άνθρωπος κρατείται στη Γενική Ασφάλεια Αθηνών, στην οδό Μπουμπουλίνας, απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο.
Από την εποχή του βιβλίου του Αλέγκ “Η Ανάκριση” και την “Ομολογία” του Λόντον ποτέ δεν έτυχε να διαβάσουμε κάτι τόσο συγκλονιστικό όσο οι Ανθρωποφύλακες. Αλλά πρέπει να το παραλληλίσουμε περισσότερο με την “Ανάκριση”, γιατί και στις δύο περιπτώσεις οι άνθρωποι είναι οι ίδιοι.
Παρεμπιπτόντως, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για τη δολοφονία του Λαμπράκη, που έγινε παγκοσμίως γνωστή από το φιλμ Ζ. Ένας αστυνομικός λέει στον Κοροβέση, όταν αυτός ξαναβρίσκει τις αισθήσεις του: “Δεν θυμάσαι ότι σε πάτησε ένα αυτοκίνητο”. Οι “Ανθρωποφύλακες” είναι κάτι περισσότερο και καλύτερο από τις σαδιστικές μεθόδους. Μαρτυρούν έναν θρίαμβο που κατήγαγε ένας άνθρωπος απέναντι στα κτήνη και κατόρθωσε να ανασυγκροτήσει την προσωπικότητά του. Αλλά υπάρχουν κι άλλες συγκλονιστικές στιγμές, λεπτομέρειες για την ιεραρχία των βασανιστών που καταγράφηκαν ζωντανά από τον Κοροβέση.
“Εγώ είμαι ένα τίποτα”, εξομολογείται ένας βασανιστής. “Δεν είμαι παρά ένας φτωχός υπάλληλος, που έχει γυναίκα και παιδιά. Και τι μισθό παίρνω απ’ αυτή τη δύσκολη δουλειά; Έναν μισθό της πείνας. Δουλεύω είκοσι χρόνια και δεν έχω πουκάμισο ν’ αλλάξω. Είμαι κι εγώ ένας προλετάριος που τον εκμεταλλεύονται. Κάνω εγώ όλη τη σκληρή δουλειά. Και ποιος παίρνει τις προαγωγές; Ο Καραπαναγιώτης”.
Ο συγγραφέας των Ανθρωποφυλάκων απελευθερώθηκε -ο ολοκληρωτισμός έχει κι αυτός τα ατυχήματά του-, έγραψε αυτή την κατάθεση και ας δεχτεί τις ευχαριστίες μας. (Ανθρωποφύλακες – Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Πολυγραφότατος και πολιτικά δραστήριος μέχρι την τελευταία στιγμή, πέθανε σε νοσοκομείο της Αθήνας, όχι όμως από κορονοϊό, όπως διευκρινίζεται και από την «Εφημερίδα των Συντακτών», συνεργάτης της οποίας υπήρξε από την πρώτη στιγμή έκδοσης της εφημερίδας.

Ο Περικλής Κοροβέσης για αλλού ξεκίνησε (πίστευε ότι θα γίνει ηθοποιός) -με εξαιρετικές σπουδές στο Παρίσι, πλάι σε προσωπικότητες, όπως ο Δημήτρης Ροντήρης, ο Ρολάν Μπαρτ και ο Κορνήλιος Καστοριάδης-, πλην όμως η Ιστορία είχε άλλα σχέδια για εκείνον…

Η φυλακή και τα βασανιστήρια που υπέστη από την 7χρονη δικτατορία τον σημάδεψαν, και εκείνος έδωσε την προσωπική του απάντηση γράφοντας το βιβλίο «Ανθρωποφύλακες», ένα βιβλίο που, με όλους τους αναγκαίους, συνωμοτικούς κανόνες της εποχής, πέρασε τα κλειστά σύνορα της χώρας και εκδόθηκε στο εξωτερικό. Είκοσι πέντε πολυγραφημένα αντίτυπα στη Γενεύη ήταν αρκετά να αφυπνίσουν ολόκληρη την Ευρώπη για το τι πραγματικά συμβαίνει στη χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία.

Το ταπεινό φυλλαδιάκι επρόκειτο να γίνει γνωστό μέσα σε λίγες εβδομάδες, σε όλο τον κόσμο. Οι «Ανθρωποφύλακες» άρχισαν να μεταφράζονται από τη μια γλώσσα στην άλλη και να κυκλοφορούν σε πολλές χώρες, προκαλώντας το ενδιαφέρον και τον θαυμασμό σημαντικών διανοουμένων και υπερασπιστών των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Έφτασαν και στην Ελλάδα μαζί με τον παράνομο αντιστασιακό Τύπο.

Ακολούθησε η κατάθεση του Περικλή Κοροβέση στο Συμβούλιο της Ευρώπης, το οποίο ήταν ο πρώτος διεθνής θεσμός στον οποίο αποκαλύφθηκε το απάνθρωπο πρόσωπο της δικτατορίας της 21ης Απριλίου. Η χούντα, βέβαιη για την καταδίκη της, έσπευσε να αποχωρήσει από το Συμβούλιο, παραδεχόμενη εμμέσως τις καταθέσεις του Κοροβέση και των άλλων θυμάτων της που κατόρθωσαν να φτάσουν στο βήμα του Στρασβούργου.

Όπως έλεγε από την πτώση της χούντας μέχρι και σήμερα, «εγώ έτυχε να το καταγράψω. Το μεγαλύτερο κομπλιμέντο που μου έχει γίνει είναι ότι πολλοί που έπαθαν τα ίδια, μου είπαν ότι θα μπορούσαν να το έχουν γράψει κι εκείνοι».

«Δεν είμαι ήρωας», έλεγε ο Περικλής Κοροβέσης, στις αρχές του τρέχοντος έτους, στην εκδήλωση για την ένατη επετειακή έκδοση με αφορμή τα 50 χρόνια από την κυκλοφορία των «Ανθρωποφυλάκων». (Για το συγκλονιστικό βιβλίο είχαν μιλήσει επίσης οι ιστορικοί Γ. Γιανουλόπουλος και Δ. Κουσουρής, ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» Δ. Ψαρράς -από άρθρο του οποίου αντλήσαμε κάποια από τα ιστορικά στοιχεία- και ο Κ. Μανταίος από το Σύνδεσμο Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών).

Άλλωστε, ο Περικλής Κοροβέσης μέχρι και την τελευταία στιγμή ήταν «παρών» στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα, «παρών» με την πένα του -το τελευταίο κείμενό του στην «Εφημερίδα Των Συντακτών» δημοσιεύθηκε στις 7 Μαρτίου, υπό τον τίτλο, «Άνθρωποι χωρίς υπόσταση».

Γεννημένος στις 20 Ιουλίου 1941 στο Αργοστόλι Κεφαλληνίας. Σπούδασε Θέατρο με τον Δημήτρη Ροντήρη, σημειολογία με τον Ρολάν Μπαρτ και παρακολούθησε μαθήματα των Πιερ Βιντάλ-Νακέ, Μαρσέλ Ντετιέν, Κορνήλιου Καστοριάδη και άλλων στο Παρίσι. Από μικρή ηλικία μετείχε στο μαχητικό δημοκρατικό κίνημα της Αριστεράς.

Εκτός από τους «Ανθρωποφύλακες» (1969) έκτοτε έχει δημοσιεύσει και άλλα βιβλία, όπως «Αριστερή Ανακύκλωση», «Παράπλευρες καθημερινές απώλειες», «Γυναίκες ευσεβείς του πάθους», «Η πολιτική βία είναι πάντοτε φασιστική», «Στο κέντρο του περιθωρίου» κ.ά. Εκτός από πεζά, έχει συγγράψει και θεατρικά (π.χ. Tango Bar), αλλά και παιδικά έργα.

«Παρών» και στον Τύπο, με τη μαχητική του αρθρογραφία, μέσα από τις στήλες των εφημερίδων, «Ελευθεροτυπία», «Η Εποχή», «Εφημερίδα των Συντακτών», και περιοδικών, όπως «Δίφωνο», «Γαλέρα» κ.ά.

Το 1998 εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος στο Δήμο Αθηναίων, με το συνδυασμό του Λέοντα Αυδή (ΚΚΕ) και, εν συνεχεία, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ. το 2007, στην Α΄ Περιφέρεια Αθηνών.

Σε μια συνέντευξή του ο Περικλής Κοροβέσης δήλωνε: «Δεν ξέρω αν είμαι αριστερός ή αναρχικός, αυτό που θέλω είναι να μην πεθάνω μ@λ@κ@ς».

Ιστορικό βιβλίο

Οι Ανθρωποφύλακες, το ιστορικό βιβλίο του Περικλή Κοροβέση, είναι μια συγκλονιστική μαρτυρία, ενός ανθρώπου που υπέφερε από τα βασανιστήρια της χούντας – μια αδυσώπητη καταγγελία ενάντια στην καταπίεση, τον φασισμό, τη βία της εξουσίας. Ένα ντοκουμέντο επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε. Έχουμε μπει πια σε μια σκοτεινή εποχή και ίσως τα χειρότερα να μην τα έχουμε δει ακόμα. Η τάξη του κόσμου έχει διασαλευτεί. Οι προτάσεις σωτηρίας που εμφανίζονται, με τη μορφή του Εθνικισμού και του Φυλετισμού, είναι ακόμα ένα βήμα προς το βάραθρο. Και δεν είναι μόνο η οικολογική καταστροφή του Πλανήτη και το κατά πόσο θ’ αντέξει ακόμη αυτή η Γη. Ούτε η φτώχεια και η αθλιότητα που έχουν κατακτήσει σχεδόν τα 4/5 του παγκόσμιου πληθυσμού. Πάνω απ’ όλα αυτά, εγώ, με την ταπεινή μου γνώμη, θεωρώ την πιο μεγάλη απειλή της ζωής στον πλανήτη μας την αδιαφορία.

Απόσπασμα

Με συνεφέρανε με νερά. Ο Γκραβαρίτης, πάνω απ’ το κεφάλι μου, με ρωτάει αν είμαι εντάξει. Τι να πω;
“Εντάξει”.
Ακόμη δεμένος στον πάγκο. Είχα γίνει ένα με τον πάγκο. Μια μύγα που πιάστηκε στα σαρκοβόρα φυτά. Αυτές τις στιγμές δεν υπάρχεις. Ο Γκραβαρίτης με ρωτάει αν μ’ άρεσε. Το ένα μου πόδι έχει σπάσει, λέει, δεν θα γλιτώσω τη γάγγραινα αν συνεχίσω έτσι. Να σώσω τουλάχιστον το άλλο, που είναι γερό ακόμη.
“Τί με κοιτάς, ρε πούστη; Θα μιλήσεις, ρε πούστη;”.
Ξανά. Επενεργούσε πάνω μου μια ακατάληπτη δύναμη. Δεν είναι πόνος. Ο πόνος είναι κάτι που ορίζεται. Αυτό είναι ένα αίσθημα εκμηδενισμού. Προσπαθούσα να καταλάβω σε ποιο σημείο χτυπάει. Ήταν αδύνατο. Από πού έρχεται αυτό το πράγμα; Τον έβλεπα τον Γκραβαρίτη, έβλεπα το λοστάρι, που ανεβοκατέβαινε στα πέλματα, αλλά πέλματα δεν υπήρχανε. Περιμένεις, περιμένεις, και κάποιο ένστικτο σου λέει: “Φτάνει πια, αρκετά. Ξέφυγε, μπορείς να ξεφύγεις. Αρκετά πια!” Αυτό το αίσθημα είναι πολύ έντονο. Κυριαρχεί πάνω από τον φάλαγγα. Αισθάνεσαι σε μια στιγμή πως είναι πολύ φυσικό. Έτσι πρέπει να γίνει. Θέλεις να ξεφύγεις. Το βλέπεις πως δεν θα μπορέσεις να αντισταθείς. Τότε φοβάσαι ακόμη περισσότερο. Έπειτα έρχεται μια ντροπή. Αυτά τα αισθήματα διαδέχονται το ένα το άλλο. Αλλά δεν γίνονται μέσα σε μια τάξη. Βρίσκεσαι στο κέντρο της δίνης. Είναι εκπληκτικό! Μπορεί κανείς να σκέφτεται κι εκείνη την ώρα. Μπορείς να θυμηθείς κάτι, να βάλεις το μυαλό σου να θυμηθεί πώς λέγεται ο τρίτος δρόμος μετά το σπίτι σου. Μπορείς να θυμάσαι πόσα τηλεφωνικά νούμερα ξέρεις απ’ έξω. Η νέα σου εμπειρία σ’ απομακρύνει. Το πελέκημα συνεχίζεται. Παρ’ το απόφαση, δεν υπάρχει έλεος. Είναι αυτοί κι εμείς. Εμείς; Ποιοι εμείς; Δεν ξέρεις. Ξέρεις ένα πράγμα, σίγουρο, καθαρό. Όχι, μ’ αυτούς δεν υπάρχει γέφυρα. Ανήκουμε σ’ άλλον πολιτισμό.

Οι “Ανθρωποφύλακες” του Περικλή Κοροβέση στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης