Γράφει η θεατρολόγος Μαρία Μαρή
Στο θέατρο «Μεταξουργείο» είδα την παράσταση «Η Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» της Άλκης Ζέη, από τη Γιασεμί Κηλαηδόνη και σε σκηνοθεσία του Φώτη Μακρή.
Η θεατρική απόδοση και διασκευή του ομώνυμου έργου προσφέρει μια διαφορετική διάσταση στην ιστορία και τους χαρακτήρες του βιβλίου.
«Η Αρραβωνιαστικιά» έχει κυκλοφορήσει σε 10 ξένες εκδόσεις και έχει μεταφραστεί σε 7 διαφορετικές γλώσσες.
Με αιφνιδιαστικά καθαρό βλέμμα και κρυστάλλινη διαύγεια, η Ελένη, η γήινη αρραβωνιαστικιά του καπετάνιου Αχιλλέα, που ταξίδεψε ως την Τασκένδη, για να σμίξει μαζί του, ανακαλεί το παρελθόν της.
Σταδιακά συνθέτει το ψηφιδωτό της σημαντικότερης τριακονταετίας 1940 – 1970 της Ελλάδας, ξύνοντας παλιές και νεότερες πληγές, που άφησαν ανεξίτηλα σημάδια σε ψυχές και σώματα.
Τη σκηνοθεσία ανέλαβε επιτυχώς ο Φώτης Μακρής ενώ η Γιασεμί Κηλαηδόνη κατάφερε να αποδώσει το έργο με έναν τρόπο που διατηρεί την αυθεντικότητα του λογοτεχνικού κειμένου της Άλκης Ζέη.
Ως Ελένη, φθάνει στα πέρατα της γης για να ξανασμίξει με τον μυθικό αρραβωνιαστικό της. Μόνο που οι σημερινοί ήρωες δεν έχουν να παλέψουν με δράκους και κακές μάγισσες, αλλά με τις συμπληγάδες της Ιστορίας.
Αυτή ορίζει τη μοίρα τους, ρυθμίζει ακόμα και τις ερωτικές συμπεριφορές, πλάθει πρότυπα ή θαμπώνει τη λάμψη των ανθρώπων, χαράζοντας μονοπάτια στα πρόσωπα και τις καρδιές τους. Παρακολουθούμε δύο ιστορίες, την προσωπική και τη συλλογική. Η συλλογική στην περίπτωση αυτή καθορίζει την προσωπική.
Σ’ ένα μεταίχμιο της ζωής της και της πρόσφατης ιστορίας μας – στη διάρκεια της δικτατορίας – η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, ανασύροντας τις μνήμες της μάς παρουσιάζει την περίοδο 1940 – 1970.
Εύθραυστη κι όμως αγέρωχη, μπροστά σ’ ένα αόριστο κι ωστόσο πάλι καθορισμένο μέλλον, μιλάει χωρίς πικρία, χωρίς μεταμέλεια, με ζεστασιά, κάποτε με χιούμορ, με μια τρυφερή φροντίδα θα ’λεγες να μη γυμνώσει το παρελθόν, τη ζωή της και τη ζωή.
Η ανθρώπινη φωνή της Άλκης Ζέη βρίσκει τον πιο άξιο εκφραστή στο πρόσωπο της Γιασεμί Κηλαηδόνη.
Η σκηνοθεσία του Φώτη Μακρή επικεντρώθηκε στο ψυχολογικό βάθος των χαρακτήρων, που αναβιώνουν όλοι μέσα από τη φωνή της ηθοποιού του και τις εσωτερικές τους συγκρούσεις, καθώς και στις αντιφάσεις που γεννά ο κάθε πόλεμος, παγκόσμιος ή εμφύλιος και οι ανθρώπινες συγκρουσιακές ή όχι σχέσεις.
Είναι εκπληκτικό και τιτάνιο έργο πώς η Γιασεμί Κηλαηδόνη μπόρεσε να αποδώσει όλο το έργο της Ζέη. Με κάποιες προβολές και τη μετακίνηση της ίδιας της συγγραφέως με το τρένο, με τη φωνή της, τον φωτισμό, την ανάλογη κίνηση απέδωσε όλη αυτή την ιστορική διαδρομή, που καθόρισε τη ζωή της ηρωίδας, αρραβωνιασμένη με έναν άνδρα – φάντασμα, στρατευμένο στην υπηρεσία της πατρίδας και της ιστορίας.
Αυτός ο αρραβώνας υπήρξε η ταυτότητά της. Ήταν πάντα «Η αρραβωνιαστικά του Αχιλλέα». Εννοείται ότι το όνομα Αχιλλέας ήταν ψευδώνυμο, άρα εκείνη η Δάφνη, που την είχαν ονομάσει Ελένη, ήταν η αρραβωνιαστικιά ενός καπετάνιου – ήρωα, ενός «φαντάσματος», έχοντας για πάντα απαρνηθεί το πραγματικό της όνομα.
Μόνο όταν πήγε μετανάστης στο Παρίσι απελευθερώθηκε και έγινε ξανά Δάφνη, ξαναβρήκε τον εαυτό της.
Η Γιασεμί Κηλαηδόνη υποκριτικά ξεπερνά κάθε μέτρο. Περνά από όλα τα ηλικιακά στάδια, τα στάδια ωρίμανσης της ηρωίδας. Ξεκινά από την ανάμειξή της με την Αριστερά και τον άδολο και ρομαντικό έρωτά της για τον «Αχιλλέα».
Παρακολουθεί την εξέλιξη της ιστορίας, τα Δεκεμβριανά και τον Εμφύλιο τότε που ο εχθρός ήταν ο δικός σου αδελφός. Τότε που δεν ήταν αρκετό να κρυφτείς μέσα στο ίδιο σου το σπίτι. Αγωνία στη συνέχεια για τους διαφυγόντες Έλληνες στο Παρίσι. Προσμονή για νέα από τους Έλληνες της Τασκένδης.
Τελικά έπειτα από χρόνια επιτέλους συναντιέται με τον Αχιλλέα για να διαπιστώσει τη φθορά του χρόνου. Ζει τις αποσχίσεις και πληγώνεται από τους συντρόφους της Σοβιετικής Ένωσης. Παράλληλα παρακολουθεί στην Ελλάδα τις εσωτερικές διαμάχες μέσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα, τις διασπάσεις και τις διαγραφές.
Στο πλευρό η κόρη της, η Δαφνούλα, μεγαλώνει βιώνοντας τις ίδιες πίκρες.
Ζει από κοντά τα γεγονότα του ’68 στο Παρίσι και κάνει αυστηρή κριτική γιατί ως αριστερή δεν μπόρεσε να αλλάξει τον κόσμο.
Τότε είναι που η Ελένη γνωρίζει τον έρωτα στο πρόσωπο του ζωγράφου Jean – Paul.
«Ν’ αφήνεις τη Ρώμη την Άνοιξη είναι σα να πεθαίνεις».
Έζησε κάποιες δυνατές στιγμές μαζί του, καθώς κατευθυνόταν προς την Τασκένδη. Εκεί όμως βρήκε μια κατάσταση που πια δεν της αναλογούσε, όπως μοιραία είχε διαμορφωθεί μέσα από όλα τα γεγονότα που είχαν προηγηθεί.
Νιώθει πως είναι εγκλωβισμένη και αναζητά ευκαιρία διαφυγής. Ο Αχιλλέας καθώς γύρισε εν μέσω Χούντας ήταν πια ένας άνδρας με ασπροκίτρινα φρύδια και εκείνη θα παρέμενε η Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα για μια ολόκληρη γενιά αφού που δεν πρόλαβε να ζήσει και τώρα ζούσε μόνο με το παρελθόν.
Από τον σκηνοθέτη Φώτη Μακρή αποδίδονται απόλυτα οι δύσκολες συνθήκες, η ψυχολογική επιβάρυνση της ιστορίας πάνω στους ανθρώπους και ειδικότερα στη γυναίκα.
Όλα αυτά ενισχύθηκαν από τα απλά και λειτουργικά σκηνικά του Μάριου Σπηλιόπουλου, από τους κατάλληλους φωτισμούς της Μελίνας Μάσχα και βέβαια από τη μουσική του Νείλου Καραγιάννη.
Μια μνημειώδης παράσταση που πρέπει να τη δουν όλοι, τώρα μάλιστα που λόγω επιτυχίας δόθηκε νέα παράταση μέχρι και τις 23 Φεβρουαρίου. Μια εξαιρετική ευκαιρία για να την παρακολουθήσουν σχολεία και οργανισμοί. Ένα διαμάντι πολιτισμικό, στη μνήμη της Άλκης Ζέη, που σημάδεψε με τα βιβλία της τα παιδικά και εφηβικά μας χρόνια.
***
«Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» της Άλκης Ζέη από την Γιασεμί Κηλαηδόνη και τον Φώτη Μακρή
