Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Αποφάσισα πως η συνέντευξη μαζί του ήταν μονόδρομος. Όχι, δεν είχα οδό διαφυγής αλλά ούτε και επιδίωξα να βρω.
Όχι, δεν έμεινα δίχως πλούσιο υλικό. Απεναντίας. Όχι, παρ’ όλα αυτά δεν νύχτωσε στη σωστή ώρα. Κι αυτό γιατί δεν συναντάς πλέον πολλούς ανθρώπους που να σε αιχμαλωτίζουν, που να έχουν την απλότητα, τη θέρμη, τη φυσικότητα αλλά και την ποιητική γοητεία του Πέτρου.
Απλώς γιατί η άποψή του βασίζεται στη γνώση και στην κατανόηση της ομορφιάς των πραγμάτων. Κάθε λέξη γινότανε προσάναμμα για ατέλειωτη συζήτηση.
Σημείο εκκίνησης και έναυσμα για ανάλυση. Περάσαμε και ξαναπεράσαμε τα καλλιτεχνικά της ζωής μας, τους πολιτισμούς του κόσμου, τους ρόλους του, τους σταθμούς της τέχνης του. Ανεβήκαμε σε σκηνές θεατρικές, ξεφυλλίσαμε βιβλία, ταξιδέψαμε σε μέρη υπαρκτά και ανύπαρκτα. Περιπλανηθήκαμε σε ονόματα, απορίες, νησιά, γυρίσματα, όνειρα, πόλεις και παραστάσεις. Σε μια αίθουσα μεγάλη βρεθήκαμε και τα είπαμε.
Καφέδες, παιχνίδια ζωηρών παιδιών, χριστουγεννιάτικα γλυκά που δεν αγγίξαμε στο τραπέζι, φωνές τουριστών γύρω μας. Οι ευκαιρίες, οι προφάσεις και οι φράσεις πάντως θα μπορούσαν να συνεχιστούν στο διηνεκές.
Ο ηθοποιός Πέτρος Αλατζάς είναι αβρός, καλλιεργημένος και προσηνέστατος. Μιλάει για όλα, απαντάει αβίαστα σε ό, τι τον ρωτάς, με άνεση, με σταθερότητα, με σοβαρότητα, ισοζυγίζοντας σκέψεις, ιδέες και προβληματισμούς. ΄Εχει το χάρισμα να δημιουργεί χημεία αισθημάτων, φιλικότητα και αυθόρμητο χαμόγελο. Ένας νέος άνθρωπος πλήρης από φως, διαφάνεια και ισορροπία.
Θέλεις να τον ακούς συνέχεια, η συζήτηση μαζί του είναι σαν ξεκούραση, σαν όαση, σαν παράθυρο ανοιχτό. Περίεργη εγώ να τον ρωτώ και να τον ξαναρωτώ ακατάπαυστα, ταυτόχρονα να σκέπτομαι έντονα την ποίηση της Κικής Δημουλά, τη βροχή που χρειαζόμουν αλλά δεν… έπιανε, πώς θα βρω έναν εύσχημο τρόπο να τον παρακαλέσω να κόψει το κάπνισμα και ότι πρέπει επειγόντως να προμηθευτώ «κορνίζες για διαρκείας πρόσωπα».
***
Ακολουθεί η συνέντευξη του Πέτρου Αλατζά.
***
Νέα Κίος
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Η καταγωγή μου είναι από ένα προσφυγικό χωριό που βρίσκεται λίγο πριν από το Ναύπλιο, λέγεται Νέα Κίος. Οι γονείς μου γεννήθηκαν στη Νέα Κίο. Ο παππούς από την πλευρά του πατέρα μου είναι από τη Σμύρνη και της μητέρας μου από την Κίο της Μικράς Ασίας. Όταν δημιουργήθηκε η Νέα Κίος και μοιράστηκε γη στους πρόσφυγες από την Κίο, κάποια κομμάτια καλλιεργήσιμης γης περίσσεψαν. Αυτά δόθηκαν σε πρόσφυγες από τη Σμύρνη. Έτσι σμίξανε οι δύο οικογένειες και κατόπιν γεννήθηκα εγώ.
Ανέμελη εποχή
Μεγάλωσα στον Άλιμο και στο Καλαμάκι. Κάποια χρόνια είχα φύγει και έζησα στο κέντρο. Τώρα ζω πάλι στον Άλιμο. Αυτό που θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια είναι πόσο ανέμελα παίζαμε στο ύπαιθρο. Τα χωράφια ήταν όλα ελεύθερα. Πηγαίναμε και γυρνάγαμε από το σχολείο με τα πόδια. Τώρα βλέπουμε ότι δεν τολμούν οι γονείς να μην πάνε τα παιδιά στο σχολείο με το αυτοκίνητο. Aκόμα κι αν είναι τρία – τέσσερα τετράγωνα από το σπίτι. Τα παιδιά δεν περπατάνε πια να πάνε σχολείο. Δεν υπάρχουν πια οι αλάνες και οι γειτονιές. Χαίρομαι που πρόλαβα και την έζησα αυτή την εποχή.
Μεγαλύτερος αδελφός
Έχω έναν μεγαλύτερο αδελφό, παντρεμένο και δύο καταπληκτικά ανίψια.
Η πρώτη παράσταση που θυμάμαι
Η πρώτη παράσταση που είδα στη ζωή μου πρέπει να ήταν και η τελευταία παράσταση του Αλέξη Μινωτή. Ήταν η «Θυσία του Αβραάμ». Την είδα παιδί και τη θυμάμαι, αχνά βέβαια πλέον.
Μια τεράστια απορία
Ως μαθητής είχα μια τεράστια απορία από τι αποτελείται και πώς κατασκευάζεται ο κόσμος γύρω μας, ο απτός κόσμος, το τραπέζι, η καρέκλα. Ήμουν καλός μαθητής γενικά. Ήμουν σίγουρος ότι η μόνη σχολή που ήθελα να μπω ήταν το Χημικό. Μπήκα λοιπόν στο χημικό τμήμα του πανεπιστημίου. Στην πορεία μου λύθηκαν κάποιες απορίες δομής και κατασκευής που είχα. Μια αναρώτησή μου μετά ήταν στον έμψυχο κόσμο τι γίνεται. ΄Αρχισα να διαβάζω πολλή ψυχολογία. Οδηγήθηκα στη σκέψη πώς το δοκιμάζουν αυτό στην πράξη και η απάντηση ήταν η υποκριτική.
Το «Κοντραμπάσο»
Δεν είχα ούτε καταβολές από το σπίτι ούτε οι παρέες μου παρακολουθούσαν θέατρο. Βλέπαμε κινηματογράφο βέβαια. Δεν είχα κανέναν γνωστό στο θέατρο να μου συστήσει κάτι. Τότε είχε κάνει μια παράσταση η Νικαίτη Κοντούρη με το Θέατρο του Νότου, στον Εξώστη του «Αμόρε», το «Κοντραμπάσο» του Πατρίς Ζίσκιντ με τον Λάζαρο Γεωργακόπουλο. Ήταν τα πρώτα χρόνια του «Αμόρε». Είχα δει αυτό λοιπόν, μου άρεσε το κείμενο και το διάβαζα μόνος μου στο σπίτι.
Στη σχολή του Βασίλη Διαμαντόπουλου
Την επόμενη χρονιά πήγα στη σχολή του Βασίλη Διαμαντόπουλου. Δίδασκε εκεί ο Δημήτρης Καταλειφός. Στην ουσία ήταν ένα εργαστήριο υποκριτικής. Θυμάμαι ότι είχαμε πάει κάποιοι φίλοι φοιτητές, περισσότερο για να δούμε τι γίνεται. Ο ίδιος ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, που περιμέναμε να δούμε την πρώτη μέρα, εκείνη την εποχή ήταν άρρωστος και έτσι ήρθε ο Δημήτρης Καταλειφός. «Ας έρθουν λοιπόν τα νέα παιδιά να μας συστηθούν και να μας πουν πώς και αποφάσισαν να δοκιμάσουν αυτό το καινούργιο πράγμα», μας λέει. Ντρεπόμουν εγώ, ήμουν στην πρώτη σειρά και πηγαίνω τελευταία σειρά και κάθομαι. Κάποια από τα άλλα παιδιά είχαν πάει ξανά σε εργαστήρια και είχαν δουλέψει μονολόγους. Περνάει κανένα δίωρο οπότε έρχεται και η σειρά μου. Ανεβαίνω στη σκηνή, του λέω ποιος είμαι και τι σπούδαζα τότε. Πες μας κάτι για σένα, μου λέει. Αρχίζω και του λέω ένα κομμάτι από το «Κοντραμπάσο» του Ζίσκιντ που μιλάει ο κοντραμπασίστας για την οικογένειά του. Τελειώνω και μου λέει ο Δημήτρης: «Εντάξει για την οικογένειά σου, πες μας τώρα κι ένα θεατρικό κείμενο». «Μα αυτό που σας είπα ήταν το θεατρικό» του απαντάω. Μου λέει ότι του αρέσει πολύ, το θεωρεί πολύ άμεσο, εγώ με τη σειρά μου αφού είπα το μονόλογο τότε καταλαβαίνω τι έκανα και παθαίνω ένα φοβερό σοκ.
Πώς έγινα καπνιστής…
Βγαίνω έξω κι ενώ μέχρι τότε στο Χημικό ήμουν στην Αντικαπνιστική Εταιρεία, ζητάω τσιγάρο κι αρχίζω να καπνίζω. Έτσι έγινα καπνιστής. Αυτό συνέβη δύο – τρεις μήνες πριν αρχίσει τη λειτουργία της η σχολή του «Εμπρός». Οι εξετάσεις ήταν τρεις ημέρες. Πέρασα και από τότε, από το 1992 δηλαδή, είμαι στο θέατρο, ριγμένος με τα… μούτρα σ’ αυτό. Mπήκαμε στη δραματική σχολή του «Εμπρός», την ίδια χρονιά που παιζόταν ο «Αμερικάνικος Βούβαλος» του Ντέιβιντ Μάμετ.
Δημήτρης Καταλειφός, Τάσος Μπαντής, Ράνια Οικονομίδου
Αν δεν βρίσκονταν κάποιοι άνθρωποι τότε μπροστά μου, δεν ξέρω αν θα συνέχιζα και αν θα τολμούσα να γίνω ηθοποιός, δηλαδή ο Δημήτρης Καταλειφός, ο Τάσος Μπαντής και η Ράνια Οικονομίδου. Και η χρονική συγκυρία και η ποιότητά τους και το πώς έμαθα να αντιμετωπίζω το θέατρο, η νοοτροπία τους, πέρα από τις τεχνικές γνώσεις που μου έδωσαν. Αυτό κατά βάση που μου έδωσαν είναι μια στάση απέναντι στο θέατρο που τη μεταφέρω ακόμα. Και το πιο καθοριστικό πως με άλλαξε ως άνθρωπο η συνάντηση μαζί τους.
Μαρία Κυρτζάκη
Εκτός από αυτούς τους τρεις, επίσης ένα σημαντικό πρόσωπο ήταν η Μαρία Kυρτζάκη. Η Μαρία είναι ποιήτρια και ήταν ο άνθρωπος που έκανε πάντα την επιμέλεια των προγραμμάτων για τις παραστάσεις του «Εμπρός». ΄Ηταν η πρώτη φορά που έκανα μάθημα θεατρικής ψυχανάλυσης. Κάτι που γίνεται μόνο στο εξωτερικό. Σε σχέση με το πώς διαβάζεις ένα θεατρικό έργο και πώς το αναλύεις ψυχοθεατρικά. Επειδή όμως είναι και ποιήτρια, όπως είπα, μας άνοιξα παράθυρα και στην ποίηση, καθώς και στη λογοτεχνία γενικότερα πέρα από το θεατρικό κείμενο.
Lilo Baur
Μετά το «Εμπρός» θεωρώ πολύ μεγάλη στιγμή τη συνάντησή μου με τη Lilo Baur. Συναντάς άλλους κόσμους, άλλες νοοτροπίες. Συνειδητοποιείς πόσο χαρά και ζωή είναι η πρόβα και η διαδικασία για την προετοιμασία μιας παράστασης. Η Lilo Baur, σκηνοθέτις και ηθοποιός, είναι ιδρυτικό μέλος του Theatre de Complicite και επί χρόνια στενή συνεργάτης του Πίτερ Μπρουκ.
Εστέρ Αντρέ Γκονζάλες
Με ανάλογο τρόπο δούλεψα με την Εστέρ Αντρέ Γκονζάλες. Τη Γαλλομεξικάνα σπουδαία σκηνοθέτιδα, η οποία ζει στην Ελλάδα τώρα πια και υπήρξε για μεγάλο διάστημα ηθοποιός της Αριάν Μνουνσκίν. Ήμουν βοηθός σκηνοθέτης στην παράσταση «Φρίντα – Φρίντα». Είχε γράψει το κείμενο η ίδια. Είναι και συγγραφέας, ένας εκπληκτικός άνθρωπος. Μαγικές συναντήσεις.
Μιχαήλ Μαρμαρινός
Μια άλλη σημαντική συνάντηση ήταν αυτή με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό. Ταξιδέψαμε πολύ στο εξωτερικό με το έργο του Δημήτρη Δημητριάδη «Πεθαίνω σαν χώρα». Τον Μιχαήλ τον γνώριζα πολλά χρόνια πριν αλλά ήταν καθοριστική η συνάντησή μου μαζί του σ’ αυτή την παράσταση.
Τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004
Μια άλλη σημαντική στιγμή στην καλλιτεχνική μου πορεία ήταν η συμμετοχή μου στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Με τον Θωμά Μοσχόπουλο στη σκηνοθεσία και την Ελένη Γκασούκα στις χορογραφίες. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που ήμουν βασικό μέλος σε αυτό το τιμ με αυτούς τους δύο ανθρώπους. Η όλη διαδικασία ήταν συγκλονιστική.
To «Νησί»
Στο «Νησί» πέρασα δύο κάστινγκ όταν έψαχναν άντρες ηθοποιούς. Στο πρώτο ήταν η Βικτόρια Χίσλοπ και η Μιρέλλα Παπαοικονόμου. Στο δεύτερο δεν ήταν η Βικτόρια, ήταν η Μιρέλλα και ο Θοδωρής Παπαδουλάκης. Στο τέλος μου είπαν «προορίζεσαι για τον τάδε ρόλο». Ακολούθησε ένα τρίτο κάστινγκ όταν έψαχναν να βρουν την κοπέλα που θα κάνει τη γυναίκα μου, την «Καλλιόπη».
Ο ρόλος του Σταύρου Σολωμονίδη
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί ο συγκεκριμένος ρόλος που κάνω εγώ, ο «Σταύρος Σολομωνίδης» δηλαδή, ήταν δύο ρόλοι. Ήταν ο Σταύρος και ο Σολομωνίδης. Αυτό που βλέπετε τώρα στις οθόνες σας είναι το τέταρτο ντραφτ του σεναρίου. Ουσιαστικά γράφτηκαν δύο. Ξεκινήσαμε πρόβες με το τρίτο, ζυμωνότανε όλο το πράγμα και από τη Μιρέλλα Παπαοικονόμου γιατί το βιβλίο από μόνο του δεν αντέχει για είκοσι έξι επεισόδια. Για τόσα πολλά επεισόδια χρειαζόταν επεξεργασία. Προστέθηκαν πολλές ιστορίες, αναπτύχθηκαν άλλες που ήταν μέσα στο βιβλίο, όπως η δικιά μου, και για να γίνει αυτό χρησιμοποιήθηκαν αληθινές ιστορίες με έρευνα που έγινε στην περιοχή της Κρήτης. Ήταν ο Μανώλης ο Φουντουλάκης μια βασική πηγή ως άνθρωπος που επιβίωσε από την ασθένεια. Ο ίδιος ο Μανώλης Φουντουλάκης δεν ήταν στη Σπιναλόγκα. Νοσηλεύτηκε όμως στην “Αγία Βαρβάρα”, όπου γνώρισε τους Σπιναλογκίτες. Καταπληκτικός άνθρωπος που δυστυχώς δεν είναι πια μαζί μας.
Σπιναλόγκα
Χρειάστηκε ενάμισης χρόνο και μελέτη με ανθρώπους που έζησαν στη Σπιναλόγκα όταν λειτουργούσε και είναι ακόμη εν ζωή. Οπότε μέσα στην αλλαγή από το τρίτο στο τέταρτο ντραφτ ο Θοδωρής, η Μιρέλλα, η Βικτόρια μιλώντας μαζί μας, ψάχνοντας ιστορίες κ.λπ. διαμόρφωσαν αυτό το ρόλο, το Σταύρο τον Σολομωνίδη, από μείξη δύο υπαρκτών χαρακτήρων και με εξέλιξη, και εν συνεχεία τον ζυμώσαμε μαζί. Ακόμη κι όταν είχαμε ξεκινήσει κάποια γυρίσματα και κάναμε πρόβες, συζητάγαμε διαρκώς… Έγινε μια πολύ ωραία ομαδική δουλειά πάνω στο στήσιμο και στην εξέλιξη του σεναρίου και αυτού το ρόλου…
Έρευνα και αναζήτηση
Ο Σταύρος Σολωμονίδης είναι δημοσιογράφος, τυπογράφος, εκδότης. Βέβαια εκείνη την εποχή υπήρχαν πολλοί σημαντικοί άνθρωποι στη Σπιναλόγκα. Στην προετοιμασία πάντως μας είχαν δώσει πολύ υλικό. Μας είχαν δώσει DVD, μας είχαν δώσει CD για να μάθουμε την προφορά των Κρητικών, τις συνήθειές τους… Κατεβαίνοντας κι εμείς στην Κρήτη, μιλούσαμε με τους ντόπιους και ψάχναμε ο καθένας, ανάλογα με τον ρόλο του, διάφορους ανθρώπους για να μας βοηθήσουν. Εγώ είχα πάει στα Χανιά και αναζήτησα παλιούς τυπογράφους, μηχανές, πιεστήρια για να δω πώς γινόταν όλη η διαδικασία της εφημερίδας.
Εξάσκηση
Μαζί με τον Αντώνη τον Χαλκιά, το σκηνογράφο μας, βρήκαμε γραφομηχανές του 1920 και του 1924. Μάλιστα είχα πάρει μία στο σπίτι μου για να κάνω εξάσκηση ώστε να μπορώ στα πλάνα να δακτυλογραφώ. Μάλιστα η μηχανή αυτή ήταν του 1924 και είχε στο πληκτρολόγιό της ένα σύμβολο που είναι πολύ γνωστό σήμερα στους υπολογιστές ως @ (παπάκι)… Δεν γνώριζα ότι ως σήμα ήταν γνωστό από τότε.
Τα παιδιά που γεννήθηκαν εκεί
Από τα εκατό παιδιά που γεννήθηκαν στη Σπιναλόγκα μόνο δύο – τρία ήταν άρρωστα. Δεν μεταδιδόταν εύκολα η νόσος του Χάνσεν από τη μάνα στο παιδί. Και γι’ αυτό, όπως είπε και ο γιατρός Λαπάκης μέσα στο επεισόδιο, φεύγανε για το Λοιμωδών στην Αθήνα και για τα βρεφοκομεία της Αθήνας και μετά ακολουθούσαν τη νόμιμη πορεία της υιοθεσίας, σε αντίθεση με αυτά που γίνονταν με πλούσιες οικογένειες της Κρήτης όχι και τόσο νόμιμα. Απλώς οι γονείς, οι οποίοι παρέμεναν στο νησί, δεν τα ξανάβλεπαν ποτέ. Δεν ξέρανε πού είχαν πάει, τι είχαν γίνει, δεν είχαν πλέον καμία επαφή. Και βέβαια μέχρι να διαπιστωθεί αν είναι υγιές το παιδί ή έχει κληρονομήσει τη νόσο έμενε μαζί τους. Αλλά όταν έβγαινε η γνωμάτευση ότι είναι υγιές, τότε το παιδί έπρεπε να φύγει. Γι’ αυτό και η γυναίκα μου στη σειρά, η Καλλιόπη, δεν έπρεπε να θηλάσει γιατί αν είναι υγιές πώς παίρνεις το ρίσκο να το θηλάσεις…
Το σινεμά και η ματιά του σκηνοθέτη
* Πιστεύω ότι το σινεμά είναι πολύ πιο προσωπική υπόθεση του σκηνοθέτη. Πέρα από τη λήψη είναι και το μοντάζ, αλλά και διάφορα εργαλεία που έχει στα χέρια του. Μάλιστα στο «Νησί» είναι πολύ σημαντική η ματιά του Θοδωρή (σ.σ. του σκηνοθέτη Παπαδουλάκη) και το έβλεπα και στα πλάνα και στις γωνίες λήψης. Όταν έκανα σκηνή με την τηλεοπτική μου σύζυγο, την Καλλιόπη, που την υποδύεται η Μαργαρίτα Πανουσοπούλου, μπορεί και να έβγαινα κρατώντας της το χέρι αλλά ξαφνικά η κάμερα πήγαινε στο άγγιγμα των… ποδιών καταγράφοντας μια ανθρώπινη στιγμή, μια σημαντική λεπτομέρεια. Και βλέπω και τώρα στα μονταρισμένα επεισόδια, τη ματιά του σκηνοθέτη και πώς δένει τις σκηνές και περνάει τις παράλληλες ιστορίες.
Η προβολή του απλού
* Μου αρέσει πολύ στο σινεμά η δυνατότητα να προβληθεί το απλό ακριβώς επειδή υπάρχει το κοντινό και ξαφνικά το βλέμμα σου στην οθόνη γίνεται τεράστιο και μπορεί να πει χιλιάδες ατάκες που δεν χρειάζεται να κοπούν… Επίσης στο σινεμά θέλει μεγάλη ακρίβεια και πειθαρχία η κάμερα. Θέλει πειθαρχία, επαναληπτικότητα και ακρίβεια μαζί με τη λιτότητα. Τα παραπάνω βέβαια τα θεωρώ βασικά και για το θέατρο. Γιατί ναι μεν είναι ζωντανό, είναι κρατημένο στη στιγμή. Το κοινό είναι ζωντανό μεν στην πλατεία αλλά πάντα με άλλη σύνθεση.
Το ιερό εισιτήριο του θεατή
* Ως επαγγελματίας ηθοποιός κάθε βράδυ, είτε είσαι κουρασμένος, είτε είσαι τσακωμένος, είτε σου έχει συμβεί κάτι πολύ σημαντικό προσωπικά, πρέπει πάντα να είσαι εκεί συνεπής για το ιερό εισιτήριο που έχει πληρώσει ο κάθε θεατής. Είναι ιερό και είναι η μοναδική φορά που έρχεται να σε δει. Οπότε δεν μπορείς να κάνεις την παραμικρή έκπτωση. Τώρα αν από τη μια μέρα στην άλλη συμβεί κάτι μαγικό και πας ένα επίπεδο πιο πάνω, βεβαίως. Πιο κάτω δεν πρέπει να πας…
Η επαφή με το κοινό
* Υπάρχουν σκηνοθεσίες που σου επιβάλλουν να έχεις την επαφή με το κοινό για κάποιο λόγο. Υπάρχουν σκηνοθέτες που σου ζητούν να έχεις επαφή με τα μάτια με το κοινό, άσχετα αν του απευθύνεις ή όχι τον λόγο. Ανάλογα με την παράσταση και τη σκηνοθεσία.
Σαν συνενοχή
* Το πιο σημαντικό είναι όταν καταλαβαίνεις ότι έχεις πάρει το κοινό μαζί σου. Όχι μόνον για μένα, αλλά και για όσους είμαστε επάνω στη σκηνή. Αυτό το καταλαβαίνεις από μια ησυχία, από μία περίεργη αίσθηση που δεν μπορώ να περιγράψω. Καταλαβαίνεις ότι είναι μαζί σου. Ότι κρέμονται από τα χείλη σου. Και έτσι νιώθεις τη δικαίωση. Αυτό είναι και το μεγάλο δώρο… Δεν μιλάω για κάποιο αστείο που πολλές φορές περιμένεις την αντίδραση του κοινού. Αλλά αυτές τις στιγμές της σιωπής το καταλαβαίνεις καλύτερα. Είναι στιγμές μαγικές. Ακόμη και αν δεν τους βλέπεις, τους αισθάνεσαι… Κάτι μεταδίδεται. Σαν συνενοχή…
Η επεξεργασία του υλικού
* Όλοι φέρουμε το υλικό το οποίο αναμοχλεύει ένας επαγγελματίας ηθοποιός για να παίξει. Δηλαδή εν δυνάμει όλοι μπορούμε να γίνουμε ηθοποιοί και να μας ανατεθεί οποιοσδήποτε ρόλο. Τι χωρίζει εμένα που είμαι επάνω στη σκηνή με εκείνον που είναι κάτω απ’ αυτήν; Είναι η επεξεργασία και η αφοσίωση. Το υλικό το πρωτογενές το έχουμε όλοι μας. Το ζήτημα όμως είναι αυτό το υλικό πώς το επεξεργάζεσαι. Για όλα χρειάζεται μια οργάνωση, μια πειθαρχία. Ακόμη και σωματικά πρέπει να είσαι προετοιμασμένος. Υπήρξαν πολλοί ηθοποιοί ταλέντα που δεν μπόρεσαν να συνεχίσουν γιατί δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν σωστά αυτό το κομμάτι της δουλειάς μας.
Η ηθοποιία είναι στάση ζωής
* Υπάρχουν κάποιοι με λίγο ταλέντο αλλά δουλεύοντας πολύ σκληρά κατάφεραν να σταθούν και να γίνουν ισάξιοι με άλλους κορυφαίους. Η Γαλλίδα ηθοποιός Εμμανουέλ Μπεάρ λέει ότι χρειάζεσαι για να πετύχεις 20% ταλέντο και 80% δουλειά. Βέβαια ο κόσμος εντυπωσιάζεται από τη δουλειά μας και κυρίως από το αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς. Όμως πίσω κρύβεται δουλειά χρόνων, υπομονή, αφοσίωση. Πιστεύω ότι η ηθοποιία είναι στάση ζωής. Παρατηρείς τον εαυτό σου, έρχεσαι σε επαφή με τα συναισθήματά σου, παρατηρείς τον κόσμο γύρω σου, ανθρώπους, βιώματα, αισθήσεις, τους πόνους, τις χαρές και όλα αυτά πρέπει να τα σμιλέψεις με κάθε σκηνοθέτη και καλείσαι να μπορείς να τα επαναλάβεις και να τα αναπαράγεις κάθε μέρα σε κάθε πλάνο, σε κάθε επανάληψη. Αυτό που ζητάει το επάγγελμά μας είναι μια τρομερή οργάνωση, πειθαρχία, παρατήρηση, άσκηση στη διαρκή ανανέωση. Εξαρτάται γενικά τι σου πάει εσένα, τι ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία σου. Επίσης παίζει μεγάλο ρόλο η χημεία μεταξύ των συνεργατών. Θέλει πολλή επιμονή και διαρκή άσκηση, εμένα επίσης με εμπνέει πολύ η ζωγραφική και η μουσική.
Παζλ τεχνών
* Το θέατρο είναι ένα παζλ τεχνών αλλά νομίζω ότι κάθε τέχνη έχει την ομορφιά της και τη δική της δύναμη. Απλώς το θέατρο από τη φύση του χρησιμοποιεί αναγκαστικά πολλές τέχνες. Το σώμα του ηθοποιού στον χώρο, το σχήμα, η σημειολογία, μιλάει, χειρονομεί, ο φωτισμός, η διεύθυνση φωτογραφίας. Μπορείς να κάνεις μια βουβή σκηνή στο θέατρο και να θυμίζει έργο ζωγραφικής. Παίζεις με το χρώμα, παίζεις με το φως, παίζεις με τον ήχο. Η γλώσσα μας είναι η γλώσσα της μουσικής. Ακόμη και μουσική επιμέλεια να μην έχει το έργο ο ίδιος ο λόγος είναι μουσική…
Η φωτογραφία ως εναλλακτικό παιχνίδι
* Έχω κάνει δύο χρόνια σπουδές φωτογραφίας και φωτογραφίζω επαγγελματικά -βέβαια όταν έχω χρόνο- παραστάσεις χορού και θεάτρου. Θα ήθελα κάποια στιγμή να συγκεντρώσω μια σειρά φωτογραφιών σε θεματικές ενότητες ώστε να μπορέσω να κάνω μια έκθεση. Η φωτογραφία επειδή κι αυτή παίζει με το φως και επειδή ποτέ δεν μπορούσα να ζωγραφίσω, είναι ένα ωραίο και εναλλακτικό παιχνίδι και σε ένα κομμάτι μπορεί και να καλύπτει την αδυναμία μου στη ζωγραφική. Είναι κάτι ήσυχο και έχω ο ίδιος όλη την ευθύνη. Με ισορροπεί μετά το θέατρο και το γύρισμα.
Ο πολιτισμός, μια αγωνία
* Το θέατρο είναι μια μεγάλη αγωνία και γίνεται ακόμη μεγαλύτερη αυτή τη χρονιά, αφού επηρεάζεται από τα γενικά οικονομικά κριτήρια που υπάρχουν σε όλα τα επαγγέλματα. Δυστυχώς στη χώρα μας ο πολιτισμός είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Και ειδικά θέατρο, χορός… Να μη μιλήσουμε για ποίηση. Το πρώτο κονδύλι που θα κοπεί είναι από τον πολιτισμό. Δυστυχώς τον πολιτισμό μας τον πουλάμε περισσότερο σαν μουσείο παρά σαν δημιουργία. Ευτυχώς όμως υπάρχουν άνθρωποι, όπως π.χ. ο Θεόδωρος Τερζόπουλος, που κυκλοφορούν και πάνε παραστάσεις στο εξωτερικό. Έχουμε κι άλλους ανθρώπους που βγαίνουν παραέξω, όμως είναι οι εξαιρέσεις, δεν είναι το σύνηθες. Και είναι δύσκολο. Βέβαια εξαρτάται από το τι είδους θέατρο κάνεις. Δεν είναι όλοι στην ίδια θέση. Διότι υπάρχουν και θέατρα –απολύτως σεβαστά και θεμιτά– που όμως απευθύνονται σε μια μεγαλύτερη γκάμα κοινού και με κάποιους τρόπους πιο ψυχαγωγικούς και όχι τόσο θεματολογικά ή οικολογικά που προκαλούν έναν προβληματισμό. Υπάρχουν επίσης εναλλακτικές ομάδες. Εκεί επίσης τα πράγματα γίνονται δυσκολότερα από τα λεγόμενα πιο εμπορικά θέατρα. Γίνονται δυσκολότερα γιατί οι παραστάσεις διαρκούν για λίγο καιρό. Ο κόσμος δεν προλαβαίνει να το μάθει και να πάει. Να προγραμματίσει πού θα αφήσει το παιδί, πόσο κουρασμένος θα γυρίσει… Είναι δύσκολο για τον κόσμο να πάρει την απόφαση να πάει σε πέντε θέατρα τον χρόνο.
Προετοιμασία χωρίς έκπτωση
* Οι θεατρόφιλοι ίσως είναι κάποιες λίγες χιλιάδες. Οι παραστάσεις είναι κάπου 300 τόσες τον χρόνο. Κάνεις πρόβες 3-4 μήνες για μια παράσταση που θα παίζεται ενάμιση μήνα. Στη δική μου σκηνοθεσία κάναμε πρόβες δύο μήνες για μια παράσταση που ανέβηκε τέσσερις φόρες. Τόσες όσες είχαν προγραμματιστεί. Βέβαια δεν μπορείς να κάνεις έκπτωση στην προετοιμασία. (Σ.σ. Η παράσταση «Ονειρικά τοπία» ήταν η δεύτερη σκηνοθεσία του Πέτρου Αλατζά και παρουσιάστηκε τον Νοέμβριο του 2010 στην Ελληνοαμερικανική Ένωση).
Παρατήρηση συμπεριφορών
* Δεν νομίζω ότι ένας καλλιτέχνης μπορεί να βγει έξω από την εποχή του. Ειδικά ο ηθοποιός παρατηρεί συμπεριφορές, στάσεις σώματος, ρυθμούς λόγου, ιδιομορφίες λεκτικές, χιλιάδες πράγματα που μπορεί κάποια στιγμή να χρειαστούν…
Να γλεντήσουμε τα λάθη μας
* Από τα λάθη μαθαίνεις πάρα πολλά. Έχεις πολλά περισσότερα να μάθεις σαν ηθοποιός. Αλλά και σαν σκηνοθέτης λέω στους ηθοποιούς μου: Αποενοχοποιηθείτε. Πάμε να κάνουμε λάθη. Να γλεντήσουμε τα λάθη μας. Όχι να είμαστε καλοί και να μην κάνουμε λάθος. Πάμε να το χαρούμε και ας κάνουμε λάθη. Από τα λάθη θα κερδίσουμε πολλά και θα αποκλείσουμε επιλογές που μας είναι άγνωστες.
Πολλά μικρά πράγματα
* Μια αγκαλιά, ένα άγγιγμα στο χέρι, ένα τρυφερό βλέμμα, πολλά μικρά πράγματα μπορούν να με συγκινήσουν. Είναι πάλι αυτό μέσα στο πρόβλημα της απλότητας και της αμεσότητας, υπάρχουν πολλές καθημερινές λεπτομέρειες τόσο ανθρώπινες, αν συγκινείσαι από ένα ευχαριστώ που θα σου πει κάποιος ή από έναν πολύ ευγενικό τρόπο που θα σου μιλήσει ο περιπτεράς, πολλά μικρά πράγματα. Μπορεί να μη με συγκινήσει στο θέατρο να δω έναν ηθοποιό να σπαράζει στο κλάμα, μπορεί να με συγκινήσει περισσότερο δω ότι θέλει και δεν πρέπει. Δεν ξέρω, αυτό είναι μια τεράστια ερώτηση…
Γελάω με τις γκάφες μου
* Ειδικά μου αρέσει πάρα πολύ και το γέλιο και το χιούμορ. Γελάω με το έξυπνο και το ευφάνταστο χιούμορ. Όχι με την πλάκα. Αλλά μου αρέσει και χαμογελάω επίσης πολύ εύκολα με πράγματα της καθημερινότητας. Με τα ανίψια μου γελάω πολύ που από μικρά με αιφνιδιάζανε πάντα. Γελάω με τις γκάφες μου πολύ. Γενικά το χιούμορ το έχουμε ανάγκη. Μας προσφέρει πολλή υγεία και πάντα προσπαθώ –αυτός είναι στόχος ή στάση ζωής– να μην παίρνω ποτέ τον εαυτό μου στα σοβαρά. Νομίζω και ειδικά στον χώρο μας κάποιοι άνθρωποι παραπαίρνουν στα σοβαρά τον εαυτό τους και αυτό φαίνεται και στην τέχνη τους και στη ζωή τους. Και αυτό για μένα είναι σοβαροφάνεια, δεν είναι σοβαρότητα. Γιατί αν δεν πάρεις τόσο σοβαρά τον εαυτό σου τότε έχεις χώρο να πάρεις σοβαρά τον άλλον. Και το θέατρο και η ζωή και οι σχέσεις και ο χαρακτήρας, που λέει και ο Σταντάλ (ένας από τους μεγαλύτερους Γάλλους λογοτέχνες) χτίζεται με τους άλλους, όχι μόνο με σένα.
Δεν έχει σημασία ο ρόλος
* Δεν με ενδιαφέρει πια τι ρόλους θα παίξω. Και ίσως αυτός να είναι και ένας από τους λόγους που άρχισα τη σκηνοθεσία. Με ενδιαφέρει περισσότερο με ποιους και πότε παρά τι… Το λέω αυτό γιατί έχει τύχει να διαβάσω στο παρελθόν, να μελετήσω έναν ρόλο και να πω: Α, τι ωραία να παίξω αυτόν τον ρόλο, αλλά ο συγκεκριμένος ρόλος με τους συγκεκριμένους ανθρώπους, τους συνεργάτες, αλλού ήτανε να πάει και αλλού πήγε… Τελικά δεν έχει τόση σημασία ποιον ρόλο θα κάνεις αλλά με ποιους, πότε και πού γιατί μπορεί να μην είναι ο Άμλετ αλλά να είναι κάτι που θα σε συγκινήσει πάρα πολύ, που θα μιλήσει στους θεατές.
Να είναι ωραία η διαδικασία
* Υπάρχουν τεράστιοι ρόλοι στο κλασικό ρεπερτόριο, απίστευτα αριστουργήματα αλλά, όπως είπα, με ενδιαφέρει περισσότερο με ποιους θα παίξω. Γιατί πιστεύω ότι αν η διαδικασία είναι ωραία και δημιουργική και στο αποτέλεσμα φαίνεται γιατί είναι σημαντικό το πόσο καλά αισθάνεται ο ένας με τον άλλον. Αυτό μπορεί να απογειώσει μια παράσταση και ο θεατής να μην μπορεί να το αποκωδικοποιήσει. Ψάχνω λοιπόν περισσότερο να ευχαριστηθώ τη διαδικασία με κάποιους ρόλους κι ας μην είναι κάποιος αναγνωρίσιμος. Ας είναι κάτι άλλο, ή άγνωστο ή πρωτοεμφανιζόμενο…
Θυμώνω για όσα υφίστανται οι λαοί
* Καταλαβαίνω τι συμβαίνει αλλά δεν τρομάζω. Θυμώνω όμως πολύ γιατί φθάσαμε ως εδώ. Για κάποιους χειρισμούς που μας οδήγησαν έως εδώ. Γιατί όλοι ξέρουμε για κάποια παιχνίδια που παίχτηκαν από λίγους. Θυμώνω για τη δυστυχία που υφίστανται τόσοι λαοί και τόσος κόσμος. Δεν με τρομάζει όμως, απλώς μας δυσκολεύει τη ζωή. Δηλαδή είναι σπάνιο πια να βρεθούν άνθρωποι οι οποίοι θα μπορούσαν να κάνουν μια επένδυση, μια παραγωγή σε κάποιο έργο. Τώρα είναι πιο λίγοι αλλά και πιο δύσκολο να το αποφασίσουν. Κάτι όμως που να με τρομάζει πολύ δεν υπάρχει.
Θέλουν να μας έχουν φοβισμένους
* Βλέπω ότι υπάρχει ένα ποσοστό υποκρισίας στον χώρο μας. Οι σχέσεις δεν είναι καθαρές, αν δύο ηθοποιοί μιας παράστασης δεν είναι κολλητοί φίλοι δεν θα πουν ανοιχτά τη γνώμη τους. Είναι φοβισμένοι. Σκεπτόμαστε ακόμη και να διεκδικήσουμε τα δικαιώματά μας. Σου λέει αν αυτός το πει στον τάδε και δεν με πάρει ξανά στη δουλειά του; Μην πω αυτό, μη ζητήσω εκείνο γιατί θα μπω στη λίστα… Γενικά έτσι όπως είναι βιοποριστικά ή καριερίστικα τα πράγματα στον χώρο μας, εμάς τους καλλιτέχνες, τους ηθοποιούς, μας κάνουν φοβισμένους ανθρώπους και άρα κλειστούς και ανειλικρινείς κάποιες φορές. Υπάρχει δυστυχώς κάποια σκιά στις σχέσεις μας. Πάντα σε πρώτο επίπεδο -με κάποιες εξαιρέσεις φυσικά- υπάρχει κάποια επιφύλαξη, μια καχυποψία, μια άμυνα. Και αυτό το βλέπεις ακόμη και όταν ξεκινάνε οι πρόβες αν δεν έχεις ξαναπαίξει με κάποιους. Όταν δεν γνωριζόμαστε, πρέπει να περάσει ένα διάστημα για να αφεθεί ο ένας στον άλλον. Αυτό μου αφήνει κάποια στιγμή μια πίκρα και ίσως με έχει κουράσει και λίγο. Παλεύεται βέβαια, αν και είναι κάτι που τώρα το συναντάς ολοένα και πιο συχνά…
Γοητευτικές επιλογές
* Πρέπει να μάθω πολλά για τη σκηνοθεσία: Σεμινάρια έξω, να δω πράγματα, να συναντήσω ανθρώπους, έχει δρόμο ακόμη. Σίγουρα με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Μακάρι τα επόμενα χρόνια να μην έχω την ανασφάλεια τη βιοποριστική, να είναι ήσυχα και στρωτά τα πράγματα ως προς αυτό και μακάρι να είμαι με τους κατάλληλους ανθρώπους και να υπάρχουν οι κατάλληλες επιλογές. Μακάρι να έχω επιλογές γοητευτικές μπροστά μου και να μην αναγκαστώ να κάνω και άλλα πράγματα που να με αποσπούν από αυτό.
Ένας μικρός κήπος στον Άλιμο
* Ένα πράγμα που μου αρέσει πολύ, είναι το χόμπι μου, ένας μικρός κήπος που έχω στο σπίτι μου στον Άλιμο. Όταν έχω χρόνο μου αρέσει να ασχολούμαι με την κηπουρική. Ψάχνω και διαβάζω τι και πότε πρέπει να κάνω κάτι. Όπως για παράδειγμα τα ανοιξιάτικα άνθη. Μου αρέσει γενικά να ασχολούμαι με το χώμα, τα λουλούδια και τα φυτά. Επίσης μου αρέσει το ξύλο. Να φτιάχνω πράγματα με τα χέρια μου αλλά μόνο με ξύλο. Όχι με άλλα υλικά. Φτιάχνω πράγματα και για τον κήπο και για το σπίτι με ξύλο. Αυτό όταν μπορώ και έχω χρόνο. Προσπαθώ να μαθαίνω καθετί καινούριο γύρω από αυτή μου την ενασχόληση.
Με έχουν εκπλήξει άνθρωποι
Τώρα που δεν έχω πολλά γυρίσματα ακόμη για το «Νησί», διαθέτω χρόνο για να διαβάσω βιβλία για τη σκηνοθεσία. Εν τω μεταξύ μέσα σε αυτό το χώρο, παρά τις πιέσεις που είπαμε, έχω γνωρίσει πολλούς ανθρώπους – διαμάντια και αισθάνομαι χαρά και τιμή που τους συνάντησα. Πολλοί απ’ αυτούς μάλιστα με έχουν βοηθήσει. Αυτές οι σχέσεις σε κάθε τους διαβάθμιση μάς κάνουν καλύτερους. Εγώ παράλληλα είμαι πολύ δεκτικός στο να ακούω γνώμες, ακόμη και αρνητικές. Σημασία έχει να κινούνται από καλή προαίρεση. Οι ουσιαστικές σχέσεις μάς πάνε παρακάτω. Αισθάνομαι τυχερός γιατί έχω γνωρίσει πολλούς φίλους και μέσα από τη δουλειά και από άλλους χώρους. Μου αρέσει να μιλάω και να έχω φιλίες εκτός χώρου. Μου προσφέρουν υγεία αυτές οι γνωριμίες. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους γράφουμε, παίζουμε. Πρέπει λοιπόν να ξέρουμε τις αγωνίες τους, τον τρόπο ζωής τους και τα προβλήματά τους. Πραγματικά με έχουν εκπλήξει άνθρωποι. Μίλησα με έναν αγρότη που το χειμώνα είναι οικοδόμος. Συζητήσαμε περί ζωής και συγκλονίστηκα. Τώρα στην Κρήτη γνώρισα έναν βοσκό πάνω σε ένα βουνό. Έναν άνθρωπο που δεν έχει διαβάσει και έχει μια δική του επαφή με τη ζωή και τη φύση. Ήταν μια μοναδική εμπειρία… Τέτοιες γνωριμίες κάναμε αυτή τη χρονιά στην Κρήτη. Και στην Ελούντα και στον Άγιο Νικόλαο αλλά και στο Ηράκλειο. Μας καλούσαν στα σπίτια τους, στα πανηγύρια τους, στα χωριά τους, στα μαγαζιά τους. Κάποιοι από αυτούς ήταν και παλιοί ηθοποιοί που τώρα γύρισαν στο νησί τους και ασχολούνται ερασιτεχνικά με το θέατρο. Γνωρίσαμε εξαιρετικούς ανθρώπους. Ένα τεράστιο κεφάλαιο στη ζωή μας…
Ήρθε μια χελώνα
Δεν είμαι εξοικειωμένος με το να έχω στο σπίτι ζώο. Τα αγαπάω όμως. Το ωράριο της δουλειάς μου δεν μου επιτρέπει να αναλάβω την ευθύνη ενός ζώου που να μένει στο σπίτι. Αισθάνομαι μεγάλη ευθύνη και δεν θα ήθελα να έχω τέτοια δέσμευση. Αυτό που ήρθε μόνο του και μένει στον κήπο είναι μια… χελωνίτσα. Την ώρα που φεύγω, κοιμάται. Της βάζω φαγητό. Δεν ζητάει κάτι άλλο. Δεν με δεσμεύει… Αλλιώς δεν θα μπορούσα να ανταποκριθώ…
* Το cat is art ευχαριστεί το καφέ ALIARMAN, Σωφρονίου 2, Γκάζι, για τη φιλοξενία.
* Τη φωτογράφιση έκανε ο Αντώνης Ψαρράς.