7.7 C
Athens
Πέμπτη 6 Φεβρουαρίου 2025

Αδαμάντιος Λεμός: Ο πρωτοπόρος και εμψυχωτής του θεάτρου μας, που μαγνήτιζε το κοινό

O Αδαμάντιος Λεμός υπήρξε ένας από τους στυλοβάτες του θεάτρου μας, ηθοποιός, σκηνοθέτης, σκηνογράφος, θιασάρχης και δάσκαλος.

Γεννήθηκε στα Καρδάμυλα Χίου στις 13 Ιανουαρίου του 1916 και σπούδασε στις δραματικές σχολές του Πειραϊκού Συνδέσμου και του Εθνικού Ωδείου με δάσκαλο και σκηνοθέτη τον Μιχ. Κουνελάκη. Τον χειμώνα του 1939 προσελήφθη στον ημικρατικό θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη όπου και μαθήτευσε κοντά στον Κάρολο Κουν που είχε αναλάβει την «Πειραματική Σκηνή» του θιάσου. Ένα χρόνο αργότερα οργάνωσε συνεταιρικό θίασο με νέους ηθοποιούς της γενιάς του και παρουσίασε ένα μεγάλο ρεπερτόριο στο θέατρο «Ζέφυρος» στον Πειραιά. Επιστρέφοντας στον θίασο Κοτοπούλη έπαιξε σε έργα των Ανούιγ, Φλομπέρ, Έσε κ.ά. ενώ το καλοκαίρι του 1941 συγκρότησε για δεύτερη φορά θίασο νέων με τους Μίμη Φωτόπουλο και Γιάννη Αργύρη.

Ηθοποιός μεγάλων θιάσων εργάστηκε επίσης κοντά στην Κατερίνα, ενώ στη διάρκεια της ιταλογερμανικής κατοχής ηγήθηκε, με τη σύζυγό του, Μαίρη Γιατρά Λεμού, στην Αίγυπτο, στρατιωτικού και εν συνεχεία δικού τους θιάσου. Το 1944 οργάνωσε τον πρώτο παγκύπριο θεατρικό οργανισμό, έπειτα δημιούργησε δραματική σχολή, παιδικό θέατρο και ανέπτυξε έντονη θεατρική δράση, κάτι για το οποίο τιμήθηκε το 1992 από το υπουργείο Παιδείας και τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου.

Συγκρότημα Ψυχαγωγίας Ενόπλων Δυνάμεων της Μέσης Ανατολής

Με το Θέατρο Τέχνης έπαιξε σε έργα των Άρθουρ Μίλερ, X. Λίντσεϊ – P. Κράουζ, Τέρενς Ράτιγκαν, ενώ από το καλοκαίρι του 1952 εμφανιζόταν με δικούς του θιάσους. Όπως σημειώνει ο Θόδωρος Έξαρχος στη σειρά «Έλληνες Ηθοποιοί – Αναζητώντας τις ρίζες» («Δωδώνη»), ο Λεμός «θεωρείται ο πρώτος θιασάρχης που ανέδειξε νέους Έλληνες θεατρικούς συγγραφείς, ανεβάζοντας 28 άπαικτα έργα («Χορός πάνω στα στάχυα» του I. Καμπανέλλη, «Επιστροφή από το Μπούχενβαλτ» του Σ. Παπατζή, «Νυφιάτικο τραγούδι» του N. Περγιάλη κ.ά.).

Ήταν επίσης φανατικός υποστηρικτής της ιδέας του ανοιχτού χωρίς σκηνή θεάτρου, ενώ γνωστή είναι η προσφορά του στον ελληνισμό της Αμερικής αλλά και η αντίθεσή του με τη χούντα. Το 1995 υπέγραψε την τελευταία του σκηνοθεσία με το Εθνικό Θέατρο, την «Απαγωγή της Σμαράγδως».

Αναλυτικά η βιογραφία του

Ο Αδαμάντιος Λεμός (Καρδάμυλα Χίου, 13 Ιανουαρίου 1916 – Αθήνα, 12 Ιουνίου 2006) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης και σημαντική φυσιογνωμία του νεοελληνικού θεάτρου. Πέρα από τη συμμετοχή του σε μεγάλους θιάσους στα πρώτα του βήματα («Θίασος Κοτοπούλη», «Θίασος Κατερίνας», «Θυμελικός Θίασος Λίνου Καρζή», «Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν») και τη δημιουργία του «Θιάσου Λεμού» (έτος ιδρύσεως 1944), ο σημαντικός σταθμός της θεατρικής του δραστηριότητας είναι η περίοδος 1947-1950, όπου ξεκινάει την πρώτη μεταπολεμική έρευνα και προβολή των νέων θεατρικών δυνάμεων. Επίσης στην Αμερική δημιουργεί το πρώτο μόνιμο ελληνικό θέατρο την περίοδο 1957-1967.

 

Υποκριτική

Ο ίδιος δήλωνε ότι είχε δύο επιρροές: από τη μια την “παλιά σχολή”, όπου η θεατρική λειτουργία βασιζόταν στο ένστικτο, τη φαντασία, τον αυτοσχεδιασμό και την κυρίαρχη παρουσία του ηθοποιού πάνω στη σκηνή, και από την άλλη, την πολυπλοκότητα των διαφόρων ρευμάτων και επιστημονικών θεωριών.

Διδασκαλία θεάτρου

Ο Αδαμάντιος Λεμός δίδαξε θέατρο στη «Δραματική Σχολή του Δημοτικού Ωδείου Λαρίσης», σε τοπικές διδασκαλίες ερασιτεχνικών σχημάτων, αλλά και παλιότερα, στην Αίγυπτο, στην Κύπρο και στην Αμερική, όπου έπλασε και ανέδειξε ηθοποιούς. Στο Θεατρικό Εργαστήρι Δήμου Ηλιούπολης (1979 – 1989), πραγματοποιήθηκε τιμητική βράβευσή του με το πρώτο βραβείο και μαζί το χρυσό μετάλλιο της πόλεως των Αθηνών ανάμεσα σε είκοσι επιλεγμένα θεατρικά συγκροτήματα στους «Πανελλήνιους Αγώνες Ερασιτεχνικής Θεατρικής Δημιουργίας», που οργάνωσε ο Δήμος Αθηναίων.

Ο Άλκης Θρύλος τον χαρακτηρίζει “πρωτοπόρο” και “εμψυχωτή”, που “μαγνητίζει το περιβάλλον του”. Τα πρώτα χρόνια της καριέρας του, έστησε ένα θέατρο με νέους συναδέλφους του, σε μια προσφυγική φτωχογειτονιά, στη Δραπετσώνα (καλοκαίρι 1940). Το ίδιο πείραμα το επαναλαμβάνει μέσα στην Κατοχή (καλοκαίρι 1941), στο θέατρο «Νανά» στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης. Το ίδιο πάλι στην Αίγυπτο τον καιρό του πολέμου, καλύπτοντας τις θεατρικές ανάγκες του ελληνισμού της Αιγύπτου. Στην Κύπρο βάζει τις ρίζες ανάπτυξης και εδραίωσης του πρώτου επαγγελματικού Κυπριακού Θεάτρου.

Συνεχώς ανακαλύπτει χώρους, που τους μετατρέπει σε θέατρα και προτείνει ανανεωτικές θεατρικές φόρμες, όπως παραστάσεις σε μορφή λαϊκού πανηγυριού. Το ξεκίνημα έγινε με το «Αρχαίο θέατρο Άργους» το 1955, με κορύφωμα την έρευνα για την ανακάλυψη και προβολή των νέων θεατρικών δυνάμεων στα «Διονύσια Καλλιθέας» (1947-1950) και τη δημιουργία του «Οργανισμού Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής» (1957-1967).

Σκηνοθέτης

Η λέξη σκηνοθέτης, σκηνοθεσία, ήταν για πάρα πολλά χρόνια άγνωστη στην Ελλάδα. Μετά τον ερχομό του θεατρικού αναμορφωτή Κωνσταντίνου Χρηστομάνου από την Ευρώπη το 1901, συναντάται αραιά και πού μεταφρασμένη η ξενικής προέλευσης λέξη “Regisseur”: περίπτωση Θωμά Οικονόμου και Φώτου Πολίτη και αργότερα οι Ροντήρης, Μουζενίδης, Καραντινός και μετά Σαραντίδης, Κουν στο ελεύθερο θέατρο, μέχρι το 1940, που παρουσιάστηκε γενικά ο όρος σκηνοθέτης.

Προηγουμένως, την ιδιότητα αυτή, τη διανομή ρόλων, τη διδασκαλία, το στήσιμο της παράστασης και τις άλλες λεπτομέρειες την επωμιζόταν ο θιασάρχης, χωρίς αρχικά να χρησιμοποιείται ο όρος σκηνοθεσία. Η γενίκευση του όρου άρχισε τα τελευταία 50 χρόνια, όταν η ιδιότητα αυτή έγινε θεσμός.

Σε αυτή την κατηγορία ανήκει ο Αδαμάντιος Λεμός, με τα έργα που σκηνοθέτησε στα 60 χρόνια της θεατρικής του παρουσίας ως ηθοποιού και θιασάρχη και τελευταία, ως σκηνοθέτη (Εθνικό Θέατρο, ΔΗΠΕΘΕ Β. Αιγαίου) κτλ.

Σκηνογραφία

Αμέτρητες είναι οι σκηνογραφίες του Αδαμάντιου Λεμού, όχι μονάχα σε σχέδια και μακέτες, αλλά και σε κατασκευές, σε όποια πόλη και οποιαδήποτε χρονική περίοδο ο Λεμός έστηνε θέατρο, όταν τύχαινε να μην υπάρχει κάποιος ονομαστός σκηνογράφος ή οικονομική επάρκεια. Μερικά δείγματα της δουλειάς του γίνονται ορατά σε φωτογραφικές απεικονίσεις έργων και παραστάσεων όλων των κατηγοριών. Συνεργάτης του σε πολλές παραστάσεις, από το 1948 ήταν η πρώτη Ελληνίδα σκηνογράφος Μαρία Ράμφου.

 

Στη Μέση Ανατολή

Συγγραφέας

Ο Αδαμάντιος Λεμός ασχολείται και με τη λογοτεχνία. Το μεγάλο σε όγκο βιβλίο του (“Η ουτοπία του Θέσπη”, Εκδόσεις Φιλιππότη, 1989), εκτός από τη λογοτεχνική του γραφή, είναι σημαντικό και ως θεατρικό ιστόρημα με άγνωστα αποκαλυπτικά ντοκουμέντα.

Το δεύτερο βιβλίο του Λεμού, με τίτλο «Η θεία μου η Κυριακού τον παλιό εκείνο τον καιρό…», διασώζει ήθη, έθιμα, συμπεριφορές και γλωσσικό υλικό ενταγμένο μέσα στη δομή, στη ροή και στη μουσική της ελληνικής λαογραφίας.

Μαίρη Γιατρά Λεμού

Η Μαίρη Γιατρά Λεμού (1915 – 17 Νοεμβρίου 1989) ήταν Ελληνίδα ηθοποιός και συγγραφέας.

Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Σπούδασε θέατρο στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και πιάνο στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών. Υπήρξε δραματική ηθοποιός θεάτρου με ιδιαίτερη πνευματική καλλιέργεια και δοκιμάστηκε ερμηνευτικά σε ένα πλούσιο ρεπερτόριο που παρουσίασε επί σειρά ετών.

Εθνικό Θέατρο

Πρωτοεμφανίστηκε στο Εθνικό Θέατρο με τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη. Τα έτη 1936-1937 συμμετείχε στο Καλλιτεχνικό Θέατρο του Τζ. Καρούσου, όπου έπαιξε πολλούς σημαντικούς ρόλους. Συνεργάστηκε με τον Κάρολο Κουν στις πρώτες θεατρικές παραστάσεις στο Βυσσινόκηπο του Τσέχοφ καθώς και με τον Θυμελικό Θίασο του Λίνου Καρζή τα χρόνια 1938-1939. Την άνοιξη του 1940 συμμετείχε στο συνεταιρικό θίασο νέων στο θέατρο Ζέφυρος. Το καλοκαίρι του 1941 συνεργάστηκε ξανά σε άλλο συνεταιρικό θίασο νέων μαζί με τον Μίμη Φωτόπουλο στο θέατρο “Νανά” της Λεωφόρου Βουλιαγμένης.

 

Κατοχή

Στο διάστημα της Γερμανικής Κατοχής 1942-1944 υπήρξε βασικό στέλεχος του κρατικού συγκροτήματος Ψυχαγωγίας Ενόπλων Δυνάμεων της Μέσης Ανατολής, συμμετέχοντας σε παραστάσεις στην Αίγυπτο, στη Συρία, στην Παλαιστίνη και στην Ιορδανία. Από το 1944 εμφανίστηκε με τον δικό της θίασο στην Αίγυπτο έχοντας έδρα την Αλεξάνδρεια.

Αμερική

Το 1945, ανέλαβε με τον σύζυγό της την καλλιτεχνική διεύθυνση του πρώτου Παγκύπριου Επαγγελματικού Θεάτρου «Ο Προμηθέας», όπου και πρωταγωνίστησε σε πολλά έργα, μέχρι το τέλος του 1946. Τα επόμενα χρόνια, 1947-1956, συνεργάστηκε στενά με τον ηθοποιό, σκηνοθέτη και σύζυγό της, Αδαμάντιο Λεμό στο δικό του θίασο (Θίασος Λεμού): στην δεκαετία 1957-1967 δημιούργησαν μαζί στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ τον μόνιμο Οργανισμό Ελληνικού Θεάτρου στην Αμερική.

Συγγραφή

Η Μαίρη Γιατρά Λεμού ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και την ποίηση και έγραψε ένα βιβλίο (Ζωή όνειρο και Θέατρο, Χρονικό 1940-1943, Αθήνα 1977) και μια ποιητική συλλογή (Απόηχοι, Αθήνα 1981). Δίδαξε θέατρο στην Κύπρο (1945-1946), στη Δραματική Σχολή του Δημοτικού Ωδείου Λαρίσης (1947-1950) και στη Νέα Υόρκη (1957-1967).

Ο Θίασος Λεμού

Ο Θίασος Λεμού δημιουργήθηκε το 1944. Ονομάστηκε έτσι από τον ηθοποιό Αδαμάντιο Λεμό.

Ίδρυση και δραστηριότητες

Στις 14 Ιουνίου του 1944 ο Αδαμάντιος Λεμός και η Μαίρη Γιατρά Λεμού ιδρύουν τον «Θίασο Λεμού». Ο Αδαμάντιος Λεμός ήταν ακόμα στις ένοπλες δυνάμεις της Μ. Ανατολής και δεν μπορούσε ο θίασος να έχει το δικό του όνομα, έτσι το όνομα του θιάσου αρχικά ονομάστηκε «Θίασος Μαίρης Λεμού», η οποία έχει παραιτηθεί ήδη από το Συγκρότημα Ψυχαγωγίας Ενόπλων Δυνάμεων.

Την ίδια ημέρα πραγματοποιείται έναρξη των παραστάσεών του στο θερινό θέατρο Λούνα Παρκ της Αλεξάνδρειας και συνεχίζει με περιοδεία στις εξής πόλεις: Κάιρο, Ισμαηλία, Μανσούρα, Ζαγαζίκ, Καφρ ελ Ζαγιάτ, Σουέζ, Πορτ Σάιντ.

Στις 22 Αυγούστου 1945 φθάνουν στην Κύπρο προσκαλεσμένοι από το ΑΚΕΛ για να οργανώσουν το πρώτο παγκύπριο επαγγελματικό θέατρο, “Ο Προμηθέας”, όπου δίδαξαν και παρουσίασαν συνολικά 14 θεατρικά έργα. Παράλληλα ίδρυσαν Δραματική Σχολή και Παιδικό θέατρο.

Ο Λεμός γυρίζοντας στην Ελλάδα από την Αίγυπτο το καλοκαίρι του 1947 σχηματίζει προσωπικό θίασο, το Θίασο Λεμού, και αρχίζει τις παραστάσεις του στο Θέατρο Παλλάδιο της Καλλιθέας, με σκοπό την ανακάλυψη και προβολή των νέων μεταπολεμικών θεατρικών δυνάμεων.

Τελειώνοντας την πρώτη δοκιμαστική πρωτοποριακή του φάση στο «Παλλάδιο» με σχετική επιτυχία, ο Αδαμάντιος Λεμός επισημαίνει ένα οικόπεδο πάνω στην κεντρική λεωφόρο Θησέως στην Καλλιθέα, του οποίου ο ιδιοκτήτης δέχτηκε τη μετατροπή του σε κανονικό θέατρο με το σχετικό εξοπλισμό του, με δαπάνες του Λεμού. Η συμφωνία προέβλεπε η απόσβεση του ποσού να γίνεται σταδιακά έναντι ποσοστού 20% πάνω στις ακαθάριστες εισπράξεις.

Ο θίασος θα μείνει τα επόμενα χρόνια στο Θέατρο Διονύσια και θα παρουσιάσει έργα του ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου. Το 1950, παρουσιάζεται για πρώτη φορά ο Ιάκωβος Καμπανέλλης με το έργο “Χορός πάνω στα στάχυα”. Το 1951 ο Λεμός περιοδεύει με τον θίασο του στην Ελλάδα και για τα δύο επόμενα χρόνια στο εξωτερικό: στην Αίγυπτο και στο Σουδάν (Χαρτούμ).

Τον Νοέμβριο του 1953, ο Θίασος Λεμού εγκαθίσταται στο Θέατρο του Πειραϊκού Συνδέσμου, με πρεμιέρα στις 18 Νοεμβρίου. Τη θερινή περίοδο του 1955, παρουσιάζει το κωμειδύλλιο “Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας” σε μορφή λαϊκού πανηγυριού στο Αρχαίο Θέατρο Άργους με τη συμμετοχή της «Εταιρείας Ελληνικών Λαϊκών Χορών και Τραγουδιών» της Δόρας Στράτου.

Ηθοποιοί του θιάσου

Μαίρη Γιατρά Λεμού
Αδαμάντιος Λεμός
Γιώργος Πολίτης
Κώστας Μάγης
Αλέκος Καλογιάννης
Γιάννης Νικολαΐδης
Κική Πέρση
Λάμπης Πασχαλίδης
Φωφώ Πασχαλίδου
Κώστας Κωσταντίνου
Μ. Τσέρνοβιτς (Στερνός)
Καίτη Βουτσάκη
Γιώργος Ιορδανίδης
Μαίρη Καρμίνα
Ρίτα Θέρση
Σταύρος Ντίνου
Εμμανουήλ Εμμανουήλ
Νίκος Ευθυμίου
Αλέξης Δαμιανός
Σταύρος Ξενίδης
Εύα Ευαγγελίδου
Ελένη Στραγαλά
Βίκτωρ Παγουλάτος
Μαρούλα Ρώτα
Ρένα Μάργαρη, Ρίκα Γαλάνη, Τζούλια Μπούκα, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Αρτέμης Μάτσας, Μαργαρίτα Γεράλδου, Κώστας Δημητρίου, Φλώρος Στράτος, Γιώργος Καμπανέλλης, Γιώργος Κουντούρης, Γιώργος Θεοδοσιάδης, Γιώργος Λουκάκης, Σπύρος Κωνσταντόπουλος, Θανάσης Κεδράκας, Σπύρος Καλογήρου, Τάσος Πολιτόπουλος, Λάμπρος Κοτσήρης, Σπύρος Παπαφραντζής, Γιάννα Ολυμπίου, Σαπφώ Νοταρά, Εκάλη Σώκου, Λόλα Φιλιππίδου, Θοδωρής Τριανταφυλλίδης, Ίντα Χρηστινάκη, Καίτη Χρονοπούλου, Ζαζά Μπριλάντη.

Μάρτυρας του θεάτρου

Ο Αδαμάντιος Λεμός ήταν μία από τις πιο ρωμαλέες δυνάμεις του νεοελληνικού θεάτρου που βγήκε μέσ’ από τις φλόγες του πολέμου. Υπηρέτησε 60 χρόνια το θέατρο. Μαζί με τη Μαίρη Γιατρά Λεμού υπήρξαν θεατρικοί δημιουργοί. Ηθοποιός, θιασάρχης, σκηνοθέτης, εμψυχωτής, θεατροδάσκαλος, σκηνογράφος, ενδυματολόγος και ό,τι άλλο χρειαζόταν, αρκεί να δοθεί μια εικόνα ζωής πάνω στη σκηνή.

Φυσικά ούτε ο Αδαμάντιος Λεμός ξέφυγε από την τύχη όλων των μεγάλων προσωπικοτήτων στην Ελλάδα μας.

Πέθανε πικραμένος και πιο φτωχός από όσο γεννήθηκε, έχοντας διαμοιράσει τα ιμάτια της ψυχής και της ζωής του στον όπου Γης Ελληνισμό, μέσω της θεατρικής πράξης του ηθοποιού, του σκηνοθέτη, του συγγραφέα, του θιασάρχη, του σκηνογράφου, του εμπνευσμένου δασκάλου. Πλάι του συνμάρτυρες των αγώνων του, η ηθοποιός και σύζυγός του Μαίρη Γιατρά – Λεμού και η κόρη του Μυρτώ.

Η θυσιαστική προσφορά του Αδαμάντιου Λεμού στην τέχνη του θεάτρου, η ασυμβίβαστη απέναντι στον πλούτο και την εξουσία πορεία του, ο μέχρι τελευταίας πνοής της ζωής του θηριώδης αγώνας για τη θεατρική παιδεία, η κάτω από τις πιο εχθρικές συνθήκες παρουσία της θεατρικής τέχνης, η συνολική προσφορά του στο όραμα μιας κοινωνίας αξιών, προσδίδουν στον Αδαμάντιο Λεμό όλα εκείνα τα στοιχεία της Αγιοσύνης των ανθρώπων που έδωσαν ολοκληρωτικά και με απόλυτο τρόπο τη ζωή τους στο όραμα μιας αγαπητικής κοινωνίας. Της κοινωνίας που ύμνησε μέσω της “Αντιγόνης” ο μεγάλος Σοφοκλής.

 

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -