Το «The Active Spectator» (Ο ενεργός θεατής) της Λίας Χαράκη σε ερμηνεία του Μάριου Ιωάννου, το οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Τhe Performance Shop 2015 (theperformanceshop.org) και του Pop Up Festival 2017, στην Κύπρο, θέλησα να παρακολουθήσω τον Ιούνιο στο χώρο που βρίσκεται στη γωνία των οδών Μιλτιάδου 20 και Νικίου 18, στο εμπορικό τρίγωνο της πρωτεύουσας.
Το έργο εντάχθηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών 2018 / Άνοιγμα στην Πόλη και η ιδέα του ήταν άκρως ελκυστική, τα δε μηνύματα από τη φιλότεχνη Λευκωσία ιδιαιτέρως επαινετικά για την παράσταση. Η απόφασή μου να το δω με δικαίωσε απολύτως. Η εμπειρία ήταν καταπληκτική, τα συναισθήματα τεράστια, διαφορετικά και καινούργια! Γελάσαμε, μιλήσαμε, ερωτηθήκαμε, απαντήσαμε, γνωριστήκαμε, επικοινωνήσαμε, συγκινηθήκαμε. Κάτι μοναδικό!
Πρόκειται για μία θεατρική συνθήκη που απευθύνεται σε περιορισμένο αριθμό ατόμων (16 άτομα), τα οποία εμπλέκονται με πολύ οργανικό τρόπο στις διαφορετικές πραγματικότητες και εικόνες που προκύπτουν κατά τη διάρκειά της. Ο ηθοποιός Μάριος Ιωάννου, ως οικοδεσπότης, χειρίζεται τις δράσεις και τις αντιδράσεις των θεατών και τις αξιοποιεί ικανότατα ως θεατρικό υλικό. Το έργο επομένως μετατρέπεται σε συνθήκη συν-δημιουργίας ηθοποιού και θεατών.
Η μεταμόρφωση
Η παράσταση είναι δομημένη με βάση το στοιχείο της μεταμόρφωσης το οποίο μέσα σε πολύ λίγο χρόνο γίνεται ο κοινός κώδικας επικοινωνίας της ομάδας. Οι ήρωες που υποδύεται ο Μάριος Ιωάννου εμπνέονται από πραγματικούς χαρακτήρες και έτσι υπάρχει ένας υποβόσκων σχολιασμός προς την κοινωνία, που οδηγεί τον ενεργό θεατή να δει τα πράγματα με νέο τρόπο, προκαλώντας πρώτα τα ίδια του τα όρια.
Ωστόσο, η ιδιαίτερη αυτή παράσταση δεν είναι εσώκλειστη και αυτοαναφερόμενη, δεν είναι μια ιδιωτική υπόθεση, ούτε ένας τρόπος βολικής διαφυγής από τα -πικρά και απογοητευτικά- ανθρώπινα. Είναι ένας τρόπος συμπλοκής και εμπλοκής με την πραγματικότητα.
Ο θεατής δρα και αυτός, όπως ο μαθητής και ο επιστήμονας. Παρατηρεί, επιλέγει, συγκρίνει, ερμηνεύει, συμμετέχει. Έτσι, καθίσταται ενεργός ερμηνευτής του θεάματος που του παρουσιάζεται. Σαν τον δάσκαλο, που μαθαίνει από το μαθητή του και μαζί με το μαθητή του κάτι που δεν γνωρίζει ούτε ο ίδιος.
Τhe Performance Shop
Το κατάστημα παραστάσεων – Τhe Performance Shop, που επινόησε η Λία Χαράκη, φέρνει την τέχνη που έχει ως κεντρικό σημείο το σώμα -και για αυτό δεν είναι χειροπιαστή και άρα άυλη-, στα όρια της καθημερινότητας, γεφυρώνοντας την απόσταση του ανυποψίαστου θεατή με την περφόρμανς. Το όλο εγχείρημα γεννά πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία. Έχει άμεσο αντίκτυπο και αποτέλεσμα κυρίως στη γειτονιά και στους διερχόμενους. Από αυτό προκύπτει ένα είδος μεταμόρφωσης, ειδικά σε ενεργειακό επίπεδο.
Ο θεατής παύει πλέον να είναι ο παθητικός παρατηρητής και παίρνει εκείνος την ευθύνη του έργου που θα πραγματοποιηθεί τη δεδομένη στιγμή. Το σκεπτικό πίσω από το The Performance Shop στηρίζεται στην ιδέα του προσωπικού βιώματος, του ξαφνιάσματος του ανυποψίαστου περαστικού, της δραστηριοποίησης του θεατή που καλείται να πάρει ρόλο ενεργό, της ευκαιρίας να γνωρίσει και ο καλλιτέχνης τον θεατή και όχι μόνο το αντίστροφο. Μέσα από μια ψυχαγωγική συνθήκη ξεπηδούν σημαντικά ερωτήματα, τόσο για τον καλλιτέχνη, όσο και για τον θεατή: πώς σχετίζεται η τέχνη με την καταναλωτική κοινωνία; Ένα έργο τέχνης που δεν έχει χρηστική αξία και είναι μη απτό, άυλο, μπορεί να «αγοραστεί» και να λειτουργήσει ως προϊόν; Αν κάποτε η τέχνη προέκυπτε μέσα από την καθημερινότητα, μπορεί σήμερα να συνδεθεί με αυτήν, μέσα από ένα χώρο της καθημερινής ζωής, όπως ένα κατάστημα;
Ενότητες
Το κατάστημα είναι pop-up και λειτούργησε σε υπό αναβάθμιση εμπορικό δρόμο της Αθήνας για ένα μήνα με ωράριο καταστημάτων, αλλά και με βραδινές παραστάσεις. Οι θεατές -περιστασιακοί ή συνειδητοί- είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθούν, να συμμετέχουν ή ακόμα και να παραγγείλουν μια παράσταση. Οι παραστάσεις χωρίζονταν σε τέσσερις ενότητες: οn display (στη βιτρίνα), συμμετοχικές παραστάσεις (που μπορεί ο περαστικός να διαλέξει από τον κατάλογο του καταστήματος), έργα για μικρό χώρο και περιορισμένο αριθμό θεατών, καθώς και εργαστήρια διαφόρων μεθοδολογιών δημιουργίας των φιλοξενούμενων καλλιτεχνών. Το πρόγραμμα είχε συμπληρωθεί με το έργο της Λίας Χαράκη για τον «ενεργό θεατή», με πρωταγωνιστή τον ηθοποιό Μάριο Ιωάννου.
Μιλτιάδου 20 και Νικίου 18
Φτάσαμε μισή ώρα νωρίτερα στο δρόμο με τα ξεχασμένα σπίτια και τα καταστήματα που γνώρισαν κάποτε μέρες λαμπρότητας. Στη γωνία Μιλτιάδου 20 και Νικίου 18, λίγο πιο πάνω από την οδό Αιόλου, αρκετοί θεατές έχουν ήδη συγκεντρωθεί και παρακολουθούν παράσταση στη βιτρίνα.
Μια νέα γυναίκα, καστανή κι ευλύγιστη, κινείται, τρώει μακαρόνια, κάνει παντομίμα (“Προϊόντα Περιποίησης”, Ελευθερία Πανούση). Μια ζωγραφιά νυχτερινή.
Χιουμοριστική και με μια γερή δόση σαρκασμού και ειρωνείας, η περφόρμανς “Προϊόντα Περιποίησης” εκτυλίσσεται ως μια παράξενη ιδιωτική στιγμή εντός της βιτρίνας. Τετριμμένες προτροπές που συχνά αγγίζουν τα όρια του παραλόγου και του δυστοπικού ακούγονται από μια οθόνη και παροτρύνουν το κοινό να αναστοχαστεί την τρέλα της καθημερινότητας και την τάση των ανθρώπων να υποκύπτουν χωρίς να αντιστέκονται. Η περφόρμανς πρωτοπαρουσιάστηκε το 2018 στο Athens Video Dance Festival.
Ένας παράλογος πόλεμος
Αφού μας υποδέχονται ευγενικά, ανεβαίνουμε τη μεταλλική σκάλα και βρισκόμαστε σε ένα ευρύχωρο πατάρι που μάλλον κάποτε είχε χρησιμοποιηθεί ως εργαστήριο κάποιου τεχνίτη. Χέρια γέρασαν σιγά σιγά μέσα στο τώρα αδειανό δωμάτιο και μαράθηκαν.
Μισό λεπτό σκοτάδι και όταν τα μάτια συνηθίζουν, ένας καταβεβλημένος γέροντας με σιγανή αλλά αποφασιστική φωνή μάς καλεί να τον ακολουθήσουμε σκυμμένοι στο σκοτεινό καταφύγιο. Έξω η απειλή, ο πόλεμος και οι μάχες που μαίνονται. Ελάχιστα τα εφόδια, το καταφύγιο μικρό, αλλά τουλάχιστον είμαστε τυχεροί που βρισκόμαστε εκεί, ενώ ο κόσμος έξω υποφέρει και κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή. O καθένας μας ενδέχεται να είναι το επόμενο θύμα σε έναν παράλογο πόλεμο. Τι πιο επίκαιρο;
Η φάτνη
Κι ενώ με οδηγό τον μυστηριώδη γέροντα προχωράμε ακροποδητί στο σκοτάδι, ξάφνου φώτα και μουσική. Αυτός που γέροντα προηγουμένως νομίζαμε, μεταμορφώνεται εν ριπή οφθαλμού σε μια απαστράπτουσα βασίλισσα της νύχτας που σκορπά την ξεγνοιασιά.
Χειροκροτούμε για την ανατροπή και η τραγουδίστρια με το πλατινέ μαλλί και τη γούνα μάς αφηγείται τη ζωή της, επιλέγει ένα ζευγάρι θεατών, τους βρίσκει κουμπάρο και τους… παντρεύει με συνοπτικές διαδικασίες.
Tα φώτα σβήνουν ξανά και ο ηθοποιός μεταμορφώνεται σε νεοναζί, που προσπαθεί να προσηλυτίσει καινούργια μέλη στο «κίνημά» του. Αρχίζει ένα λογύδριο φανατικού εθνικισμού και πριν προλάβουμε να συνέλθουμε από την έκπληξη, με ένα κλείσιμο του διακόπτη ο ανατριχιαστικός ναζί έχει πάρει το ρόλο μιας στοργικής κι υπερπροστατευτικής νηπιαγωγού, που ετοιμάζει μια χριστουγεννιάτικη παράσταση με θέμα τη φάτνη. Στους θεατές – παιδιά μοιράζει τους ρόλους, που -όπως εξηγεί- είναι όλοι εξίσου σημαντικοί. Αν και κάποιοι απ’ αυτούς διαμαρτυρήθηκαν, εμφανώς δυσαρεστημένοι, καθώς προτιμούσαν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους -ήτοι το μικρό Χριστό, την Παναγία, τον Ιωσήφ ή έστω κάποιον απ’ τους μάγους με τα δώρα.
Με τα πολλά η νηπιαγωγός μας βάζει όλους για ύπνο σε στρωματάκια της γιόγκα και προχωρά στις επόμενες μεταμορφώσεις. Μια ιερόδουλος πεθαίνει μόνη κι αβοήθητη σε ένα ίδρυμα, εκλιπαρώντας τη συμπαράσταση των θεατών, κι αμέσως μετά ένας κατάδικος για φόνο εξομολογείται την ιστορία του.
Ένα έργο πολυσυλλεκτικό, με υπόγεια συνέχεια, σαν κρυφή αλυσίδα, με αφανέρωτες ανταποκρίσεις, δίκτυο πολύπλοκο αλλά αθόρυβο μηχανισμό. Θεατρικοί λόγοι και αντίλογοι, ωριμότητα, πρωτοτυπία, ιδιαίτερη τεχνική και λεπτή ισορροπία.
Η Λία Χαράκη είναι μια δημιουργός που έχει πλήρη επίγνωση της κατεύθυνσης που χαράσσει με τη δουλειά της, άξια τεχνίτρια του λόγου και εργάτρια επίμονη, που δεν έπαψε ποτέ να αναζητά νέους εκφραστικούς τρόπους και να εξελίσσεται γόνιμα καλλιτεχνικά.
Το «The Active Spectator» (Ο ενεργός θεατής) που έφτιαξαν με τον Μάριο Ιωάννου είναι εικόνες ανταπόκρισης ενός κόσμου γλυκού και βασανιστικού, μια ώρα χαράς, βίας, παιδικότητας, ξαφνιάσματος, παιχνιδιού, εκπλήξεων, φαντασίας, μια ώρα που ως θεατής καλείσαι να ξεπεράσεις τα όριά σου και νιώθεις περήφανος γιατί το κατορθώνεις.
Συγχαρητήρια στον Mάριο Iωάννου για την έξοχη ερμηνεία και τον αυτοσχεδιασμό και στην τολμηρή Λία Xαράκη, για τη φωτεινή παράσταση και για το γλυκό χαμόγελό της.
Συντελεστές
Ιδέα/ Σκηνοθεσία: Λία Χαράκη
Ερμηνεία: Μάριος Ιωάννου
Κουστούμι/ αντικείμενα / φωτισμός: Λία Χαράκη και Μάριος Ιωάννου
Φωτογραφίες: Παύλος Βρυωνίδης
Διάρκεια: 60 λεπτά
Γλώσσα παράστασης: Ελληνικά
«The Performance Shop | Ενεργός Θεατής». Πέμπτη 28 Ιουνίου, 21:00, στη διεύθυνση Μιλτιάδου 20 & Νικίου 18, Αθήνα
