Για μένα η πιο σημαντική πράξη στην τραγωδία είναι η έκτη:
η ανάσταση των νεκρών από τα πεδία της μάχης επί της σκηνής,
το ίσιωμα των περουκών και των φαντεζί ενδυμάτων,
η αφαίρεση των μαχαιριών από τα στήθη,
το ξεκρέμασμα των θηλιών απ’ τους λαιμούς,
η στοίχιση ανάμεσα στους ζωντανούς,
με πρόσωπο προς το κοινό.
Οι υποκλίσεις, ατομικές και ομαδικές:
η λευκή παλάμη πάνω στην πληγή της καρδιάς,
η ρεβεράντζα της αυτόχειρος,
τα νεύματα της κομμένης κεφαλής.
Οι υποκλίσεις ανά ζεύγη:
η εξαλλοσύνη απλώνει χέρι στην πραότητα,
το θύμα μακάρια κοιτάει στα μάτια το δήμιο,
ο επαναστάτης συγκαταβατικά βαδίζει δίπλα στον τύραννο.
Το ποδοπάτημα της αιωνιότητας με τη μύτη της χρυσής γόβας.
Ο διασκορπισμός της ηθικής με τον πλατύ γύρο του καπέλου.
Η αθεράπευτη ετοιμότητα να ξεκινάς την επόμενη μέρα πάλι απ’ την αρχή.
Η είσοδος στη σειρά αυτών που έχουν πεθάνει πολύ πριν,
στην τρίτη πράξη, στην τέταρτη και ανάμεσα στις πράξεις.
Η σαν από θαύμα επιστροφή των χωρίς ίχνη χαμένων.
Η σκέψη ότι υπομονετικά περίμεναν στο παρασκήνιο
χωρίς να βγάζουν τα κοστούμια τους,
χωρίς να ξεπλένουν το μακιγιάζ τους,
με συγκινεί περισσότερο από τους μακροσκελείς μονολόγους της τραγωδίας.
Αλλά ό,τι πραγματικά με ανυψώνει είναι το κατέβασμα της αυλαίας
κι όσα φαίνονται πριν ακόμα αυτή ακουμπήσει στο πάτωμα:
εδώ ένα χέρι σπεύδει να πιάσει το λουλούδι,
εκεί ένα άλλο σηκώνει το πεσμένο ξίφος.
Και τότε μόνο ένα τρίτο, αόρατο,
εκτελεί το καθήκον του:
μου κόβει την ανάσα.
Η ζωή εδώ και τώρα
Βισουάβα Σιμπόρσκα
μετάφραση: Μπεάτα Ζουλκιέβιτς
Εκδόσεις Καστανιώτη
Η Βισουάβα Σιμπόρσκα (Wislawa Szymborska) γεννήθηκε το 1923 στο Κούρνικ της Πολωνίας (περιοχή της επαρχίας Πόζναν) κι από εκεί μετακινήθηκε στα οκτώ της χρόνια στην Κρακοβία, τόπο μόνιμης διαμονής της έκτοτε, ως το θάνατό της, την 1η Φεβρουαρίου του 2012, σε ηλικία 88 ετών. Σπούδασε φιλολογία και κοινωνιολογία στο φημισμένο πανεπιστήμιο της πόλης και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην ποίηση το 1945. Μέχρι το 1996, που της απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, είχε εκδώσει μόλις εννέα ποιητικές συλλογές και τέσσερα βιβλία με δοκίμια, ενώ μετέφρασε έμμετρη γαλλική ποίηση και για ένα διάστημα (1967-1972) σχολίαζε τακτικά άσημους μάλλον ξένους και Πολωνούς λογοτέχνες. Τιμήθηκε με το Φιλολογικό Βραβείο της Κρακοβίας (1995), το Πολωνικό Κρατικό Βραβείο για την Τέχνη (1963), το Βραβείο Γκαίτε (1991) και το Βραβείο Χέρντερ (1995) και υπήρξε διδάκτορας της Τέχνης, τιμής ένεκεν, στο Πανεπιστήμιο του Πόζναν. Ανήκει μαζί με τους Ζμπίγκνιεβ Χέρμπερτ και Ταντέους Ρουζέβιτς στην κορυφή της πυραμίδας των μεταπολεμικών εκπροσώπων της λεγόμενης “Πολωνικής σχολής της ποίησης”, παρότι η αναγνώρισή της στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα στον αγγλοσαξονικό χώρο, έγινε πολύ αργότερα απ’ αυτούς.
Η Σιμπόρσκα από νωρίς διαγράφει το ποιητικό της κλίμα, γράφοντας ότι “δανείζεται λέξεις που βαραίνουν από πάθος και μετά προσπαθεί να τις κάνει να δείχνουν ελαφρές”. Η κλασικότροπη κομψότητα στον χειρισμό και την ανάπτυξη του ποιητικού της υλικού συνδυάζεται με μιαν ανάλαφρη προσέγγιση των πραγμάτων και έναν απατηλά εύθυμο σκεπτικισμό, όπου υφέρπει η επώδυνη συνείδηση της ανθρώπινης συνθήκης και περιπέτειας στον κόσμο, αλλά και η ζωντανή, εις πείσμα της θνητής μας μοίρας και της ιστορίας (όπου επαναλαμβάνεται συνήθως η τραγωδία), ελπίδα. Γιατί, για τη Σιμπόρσκα, ο κόσμος, παρά την ανασφάλεια, τον φόβο και το μίσος που εκτρέφει και καλλιεργεί η ανθρώπινη φύση μας, δεν παύει να προκαλεί και να εκπλήσσει, κι η φύση μαζί με την τέχνη παραμένουν πάντοτε οι καλύτεροι μεσίτες γι’ αυτό το όραμα (όπως κατέληξε στην εκδήλωση για την απονομή του Νόμπελ: “Οι ποιητές, φαίνεται, θα έχουν πάντοτε πολλή δουλειά”).
Κάποια από τα ποιήματα της Σιμπόρσκα, γραμμένα σε ανύποπτο χρόνο, αποκτούν μια δραματική επικαιρότητα σήμερα που ολόκληρη η ανθρωπότητα βιώνει το άγχος της τρομοκρατίας με μοναδική ένταση, και είναι δείγματα της βαθιάς ηθικής συνείδησης και εγρήγορσης που διατρέχει τελικά όλο το ποιητικό της έργο.
Βραβεία:
Goethepreis [Stadt Frankfurt am Main] 1991
Herder-Preis 1995
Νόμπελ Λογοτεχνίας 1996
“Γάτα σε άδειο διαμέρισμα”, το πιο δημοφιλές ποίημα της Νομπελίστριας Βισουάβα Σιμπόρσκα
