Τη Μεγάλη Παρασκευή για τους Καθολικούς όλου του κόσμου η Οδός του Μαρτυρίου, στην παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ θα ήταν, υπό άλλες συνθήκες, κατάμεστη από πιστούς που σπεύδουν κάθε χρόνο αυτές τις μέρες από διάφορες χώρες να παρακολουθήσουν στους Αγίους Τόπους τις καθιερωμένες τελετές. Ωστόσο, η περίφημη Via Dolorosa ήταν σχεδόν έρημη λόγω των αυστηρών περιοριστικών μέτρων για την ανάσχεση της πανδημίας. Ελάχιστοι άνθρωποι προσκυνούσαν έξω από τις κλειστές θύρες του Ναού της Αναστάσεως, προσπαθώντας να ακούσουν τους λιγοστούς κληρικούς που έψελναν γύρω από τον Πανάγιο Τάφο. Λίγο αργότερα, τρεις Φραγκισκανοί μοναχοί με καφετί άμφια και μπλε χειρουργικές μάσκες διήνυσαν την Οδό του Μαρτυρίου, σταματώντας για να προσευχηθούν στους σταθμούς του θείου δράματος, που υποδεικνύουν οι Γραφές.
Η λέξη “Πάσχα” προέρχεται από την εβραϊκή “pesah” που σημαίνει “διάβαση” και γιορταζόταν σε ανάμνηση της απελευθέρωσης του εβραϊκού λαού από τους Αιγυπτίους και της διάβασης της Ερυθράς θάλασσας.
Το Πάσχα ή καλύτερα η Λαμπρή (αντίστοιχη, κατάλληλη ελληνική λέξη) θεωρείται η μεγαλύτερη χριστιανική γιορτή κατά την οποία γιορτάζουμε την ανάσταση του Σωτήρα και τη διάβαση από το θάνατο στη ζωή.
Το Πάσχα είναι κινητή γιορτή και ξεκίνησε να γιορτάζεται ως κοινή γιορτή με τους Εβραίους, αλλά σιγά σιγά διαφοροποιήθηκε και οι χριστιανοί γιόρταζαν το Πάσχα χωριστά μετά την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο (325 μ.Χ.), οπότε (όπως μάθαμε στο σχολείο) καθιερώθηκε να γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο που ακολουθεί μετά την εαρινή ισημερία (21 Μαρτίου). Αν η πανσέληνος συμπέσει Κυριακή, τότε γιορτάζεται την επόμενη Κυριακή. Κι αυτό για να μη συμπίπτει ποτέ με το εβραϊκό Πάσχα.
Γιατί όμως δεν γιορτάζουν Ορθόδοξοι και Καθολικοί το Πάσχα πάντα την ίδια μέρα;
Ο προσδιορισμός της ημερομηνίας του Πάσχα προκάλεσε πολλές και σφοδρές έριδες μεταξύ των Εκκλησιών. Στην ιστορία μπερδεύεται με την αλλαγή του ημερολογίου και την καθιέρωση του Γρηγοριανού, την πολιτική μισαλλοδοξία, την εμμονή στην παράδοση, δύσκολες αστρονομικές παρατηρήσεις βασισμένες σε αρχαίους πίνακες που κρατούν από τον 4ο αιώνα (και δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα μετά τη συσσώρευση λαθών για αιώνες), έναν παράδοξο αλγόριθμο υπολογισμού κι όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα άλλες χρονιές το Πάσχα Ορθοδόξων και Καθολικών να συμπίπτει κι άλλες να έχει πάνω από ένα μήνα διαφορά.
Γιατί δεν γιορτάζουν Καθολικοί και Ορθόδοξοι το Πάσχα την ίδια μέρα; Γιατί μερικά χρόνια συμπίπτει; Γιατί δεν γιορτάζουμε συγχρόνως τα Χριστούγεννα με το Άγιον Όρος, τη Σερβία, τη Ρωσία, τη Βουλγαρία, τα Ιεροσόλυμα; Το Παλαιό (Ιουλιανό) ή το Νέο (Γρηγοριανό) ημερολόγιο είναι σωστό;
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά:
Ο καθορισμός της ημερομηνίας του Πάσχα, γίνεται βάσει των κανόνων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας της Βιθυνίας του 325 μ.Χ. και αναφέρει τα εξής:
1. Το Πάσχα εορτάζεται την πρώτη Κυριακή, μετά την πρώτη Πανσέληνο, που συμβαίνει μετά την Εαρινή Ισημερία (εάν η πανσέληνος είναι Κυριακή τότε εορτάζεται την επόμενη Κυριακή, για να μην συμπίπτει με το Πάσχα των Εβραίων)
2. Το Πάσχα εορτάζεται από όλους τους χριστιανούς συγχρόνως.
3. Το Πάσχα θα εορτάζεται τη μέρα που θα καθορίζει η Εκκλησία της Αλεξάνδρειας.
Γιατί όμως από την εκκλησία της Αλεξάνδρειας; Γιατί το 325 μ.Χ. η Αλεξάνδρεια ήταν το επιστημονικό κέντρο της εποχής και απευθυνόταν στους εκεί αστρονόμους που υπολόγιζαν Εαρινή Ισημερία και Πανσέληνο, θέματα καθαρά αστρονομικά και καθόλου εύκολα όπως αποδείχθηκε.
Για να υπολογίσουμε λοιπόν την ημερομηνία του Πάσχα, πρέπει να γνωρίζουμε πότε έχουμε Ισημερία, και κάθε πότε έχουμε Πανσέληνο, πράγματα πολύ δύσκολα να υπολογιστούν με ακρίβεια.
Το λάθος των 13 ημερών της Εαρινής Ισημερίας
Για να βρούμε την ημερομηνία που έχουμε Εαρινή Ισημερία, πρέπει να γνωρίζουμε τον ακριβή χρόνο περιφοράς της Γης περί τον Ήλιο, δηλαδή τη διάρκεια ενός έτους. Ο Πατέρας της Αστρονομίας Ίππαρχος (2ος π.Χ. αιώνας) υπολόγισε ότι το έτος έχει 365,25 ημέρες, που χρησιμοποιήθηκε από τον Αλεξανδρινό αστρονόμο Σωσιγένη, για να φτιάξει το Ιουλιανό ημερολόγιο (από τον Ιούλιο Καίσαρα), το Παλαιό. Σήμερα με τη βοήθεια της τεχνολογίας οι αστρονόμοι υπολόγισαν ότι το έτος έχει 365,242199… ημέρες. Το έτος του Ίππαρχου ήταν μεγαλύτερο και πρόσθετε τρεις μέρες κάθε 400 χρόνια, με αποτέλεσμα η Εαρινή Ισημερία του 1923 να θεωρείται η 3η Απριλίου, δηλαδή 13 μέρες αργότερα!
Το παλαιό λοιπόν ημερολόγιο χρειαζόταν διόρθωση 13 ημερών, που πραγματοποιήθηκε το 1923 από την κυβέρνηση Γονατά, κατόπιν εισηγήσεως του Αστρονόμου και Ακαδημαϊκού Αιγινήτη. Για να διορθωθεί, η 16η Φεβρουαρίου 1923 ονομάστηκε 1η Μαρτίου, προστέθηκαν δηλαδή 13 «λευκές» μέρες, με αποτέλεσμα ουδείς Έλληνας να γεννηθεί από 16 έως 28 Φεβρουαρίου το 1923! Με 341 χρόνια καθυστέρηση συμβαδίσαμε με την υπόλοιπη Ευρώπη, που ήδη από το 1582 εφάρμοζε το Νέο Ημερολόγιο, το Γρηγοριανό όπως ονομάστηκε από τον ομώνυμο Πάπα που το εισήγαγε.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας δέχτηκε το επόμενο έτος το Γρηγοριανό ημερολόγιο για όλες τις εορτές πλην του Πάσχα, που συνέχισε να το εορτάζει με το Παλαιό. Η διόρθωση του Πάσχα δεν έγινε, γιατί υπήρχαν έντονες αντιδράσεις πολλών κύκλων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, επειδή τη μεταρρύθμιση του ημερολογίου εισηγήθηκε ο Πάπας Γρηγόριος και είναι σαν να αναγνωρίζεται η πρωτοκαθεδρία του. Έτσι τα Χριστούγεννα και οι άλλες γιορτές είναι κοινές με την Καθολική Εκκλησία, πλην των Ορθοδόξων Παλαιοημερολογιτών (Άγιον Όρος, Σερβία, Ρωσία κλπ) που τις γιορτάζουν 13 μέρες αργότερα.
Το λάθος των 5 ημερών της Πανσελήνου
Ένας Σεληνιακός μήνας, δηλαδή από Πανσέληνο σε Πανσέληνο, διαρκεί 29,53059 μέρες. Η Πανσέληνος για τους Ορθοδόξους υπολογίζεται από τον 19ετή κύκλο του Μέτωνα (5ος αι.π.Χ), που αντιστοιχεί σε 235 Πανσελήνους. Σήμερα με τις σύγχρονες μετρήσεις προέκυψε ένα λάθος του Μέτωνα μόνον 2,066 ωρών κάθε 19 έτη. Το σφάλμα συσσωρεύτηκε και τώρα έφτασε τις 5 μέρες περίπου. Η Ορθόδοξη Εκκλησία συνεχίζοντας να υπολογίζει τις Πανσελήνους με τον Μετωνικό Κύκλο, υπολογίζει κάθε Πανσέληνο 5 μέρες αργότερα από την πραγματική!
Επομένως για την Ορθόδοξη Εκκλησία έχουμε ισημερία 13 μέρες αργότερα από την πραγματική και Πανσέληνο 5 μέρες αργότερα από την πραγματική.
Και βέβαια δεν υπάρχουν διπλές και τριπλές Λαμπριές. Η Ανάσταση του Χριστού είναι μία για όλους τους χριστιανούς και σύμφωνα με τον Κανόνα της Νικαίας θα έπρεπε κάθε χρόνο να συνεορτάζεται.
Πάντως εμείς σας δίνουμε μια λίστα με τις ημερομηνίες εορτασμού του Πάσχα, ξεκινώντας αναδρομικά από το 2014 και φτάνοντας έως το 2036, γνωρίζοντας ότι οι αλλαγές σε θέματα εκκλησιών γίνονται πάντα με πολύ αργούς ρυθμούς:
- Πίνακας: Καραβάτζο, Η προδοσία του Χριστού
