Η «Άνοιξη» του Μποτιτσέλι έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα αριστουργήματα της περιόδου της Αναγέννησης. Ο εναλλακτικός τίτλος του έργου είναι «Η Αλληγορία της Άνοιξης» και όσον αφορά την ερμηνεία του, πέρα από τα προφανή στοιχεία της φύσης και τα χρώματα που δομούν το ανοιξιάτικο θέμα του, υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ιστορία που μας διηγείται. Οι περισσότερες ερμηνείες κινούνται στη σφαίρα της ελληνικής και της ρωμαϊκής μυθολογίας αναγνωρίζοντας ανάμεσα στις απεικονιζόμενες μορφές την Αφροδίτη, τον Ζέφυρο, τη ρωμαϊκή Flora, τον Ερμή και τις Τρεις Χάριτες.
Ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συμβολισμούς του έργου είναι όλες οι γυναικείες μορφές οι οποίες κυοφορούν, συμβολίζοντας τη γονιμότητα της φύσης στη διάρκεια της άνοιξης. Θεωρείται ότι σε ολόκληρη τη σκηνή του πίνακα έχουν αναγνωριστεί από βοτανολόγους περίπου 500 είδη φυτών, τα 190 εκ των οποίων είναι λουλούδια.
Η Άνοιξη” ή “Primavera”, επίσης γνωστή ως “Η Αλληγορία της Άνοιξης”, είναι ένα έργο τέμπερας μεγάλων διαστάσεων (203×314 cm) του διακεκριμένου καλλιτέχνη της Ιταλικής Αναγέννησης, Σάντρο Μποτιτσέλι και χρονολογείται περίπου το 1478 μ.Χ. Ο πίνακας εκτίθεται σήμερα στην Πινακοθήκη Ουφίτσι στη Φλωρεντία.
Υπάρχουν διχογνωμίες σχετικά με την έμπνευση και την προέλευση του πίνακα. Θεωρείται ότι πρόκειται για παραγγελία στον καλλιτέχνη περίπου το 1478 μ.Χ. του Λορέντσο ντι Πιερφραντσέσκο των Μεδίκων (Lorenzo di Pierfrancesco de ‘Medici), εξάδελφου του Λορέντζο του Μεγαλοπρεπούς (Lorenzo de’ Medici). Το θέμα του πίνακα, λέγεται, ότι το εμπνεύστηκε από την περιγραφή της άνοιξης από το βιβλίο του Ρωμαίου ποιητή Οβίδιου “Ημερολόγιο” (Fasti) αλλά και από τους στίχους του Angelo Ambrogini, ποιητή και φίλου του, ο οποίος ήταν γνωστός με το παρατσούκλι Πολιτσιάνο (Poliziano). Λέγεται ακόμη, ότι αρχικά ο πίνακας δεν είχε όνομα και όταν ο ιστορικός τέχνης της εποχής Τζόρτζο Βαζάρι τον είδε στο Villa di Castello, την επίσημη κατοικία των Medici, του έδωσε το όνομα “La Primavera”. Ο πίνακας το 1853 μεταφέρθηκε από την πινακοθήκη των Μεδίκων στην τότε Ακαδημία των Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας σαν θέμα μελέτης των νέων σπουδαστών. Από το 1919 βρίσκεται στην Πινακοθήκη Ουφίτσι.
Σύνθεση
Με βάση την ευρέως αποδεκτή θεωρία, βρισκόμαστε σε ένα σκιερό άλσος, πιθανόν πορτοκαλεώνα, πλούσιο σε βλάστηση με θάμνους και φρούτα. Κάτω από τον γαλάζιο ουρανό εμφανίζονται εννέα φιγούρες συμμετρικά τοποθετημένες, ενώ το έδαφος είναι λιβάδι με πλούσια συλλογή από λουλούδια.
Διαβάζοντας τον πίνακα από δεξιά προς τα αριστερά βλέπουμε:
Τον θεό Ζέφυρο να φυσά ελαφρά και να κρατά στα χέρια του μια γυναικεία φιγούρα.
Τη νύμφη Χλωρίδα, την οποία κρατά ο Ζέφυρος.
Τη θεά των λουλουδιών και της Άνοιξης Φλόρα. Είναι η ίδια η νύμφη Χλωρίδα, η οποία έχει πλέον ενωθεί με τον άνεμο και έχει ανθίσει.
Στο μέσον η θεϊκή Αφροδίτη στέκεται μπροστά από θάμνο μυρτιάς και επιβλέπει τα γεγονότα.
Ο μικρός θεός Έρωτας πετά πάνω από τη θεά με δεμένα τα μάτια του και σκοπεύει με το τόξο του.
Οι τρεις γυναικείες φιγούρες που λικνίζονται απαλά και φορούν πέπλα με τα χρώματα της οικογενείας των Μεδίκων καθώς και χαρακτηριστικά στολίδια, αντιπροσωπεύουν τις Τρεις Χάριτες.
Ο θεός Ερμής, τελευταίος αριστερά, έχει υψώσει το Κηρύκειο και διώχνει τα σύννεφα που εμφανίζονται, τα οποία θα μπορούσαν να σκοτεινιάσουν τον πίνακα.
Θέμα
Είναι γενικά αποδεκτό ότι πρόκειται για αλληγορία. Επιγραμματικά μπορούμε να σημειώσουμε μερικές θεωρίες οι οποίες έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς από διάφορους κριτικούς και ιστορικούς τέχνης:
Πρόκειται για μία περίτεχνη μυθολογική αλληγορία της άνθησης της γονιμότητας του κόσμου (Σύμπλεγμα Ζέφυρου – Φλόρας).
Με δεδομένο την εποχή την οποία παραγγέλθηκε ο πίνακας, πρόκειται για αλληγορία της χρυσής εποχής της ανάπτυξης Φλωρεντίας υπό τον Οίκο των Μεδίκων. (Έχουν αναγνωριστεί από ειδικούς σημαντικά πρόσωπα της εποχής, όπως η Caterina Sforza μία από τις τρεις Χάριτες και η Simonetta Vespucci σαν θεά Αφροδίτη).
Σαν θέμα για την εποχή του αντικατοπτρίζει μια ηθική αλήθεια με αποτέλεσμα πολλοί κριτικοί να αντιληφθούν νεοπλατωνικές θεωρήσεις.
Επίσης κριτικοί διακρίνουν μια χριστιανική αλληγορία με κύρια πρόσωπα τις Tρεις Χάριτες που ερμηνεύονται σαν Πίστη, Ελπίδα, Αγάπη. Εικόνα που βγαίνει από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του πίνακα είναι η ανάγνωσή του από τα δεξιά προς τα αριστερά, το οποίο επιβεβαιώνεται από την τοποθέτηση των μορφών. Έτσι, η πρώτη μορφή που εμφανίζεται είναι ο Ζέφυρος, ο ανοιξιάτικος άνεμος που φυσά αναγκάζοντας τα δέντρα να λυγίζουν και προσπαθώντας να αγκαλιάσει τη Χλωρίδα που έχει ερωτευτεί.
Από το στόμα της Χλωρίδας βγαίνουν ανθισμένοι βλαστοί και σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία είναι η θεά της βλάστησης. Δίπλα από τη Χλωρίδα βρίσκεται η Φλώρα, δηλαδή η Χλωρίδα μεταμορφωμένη, η οποία είναι ρωμαϊκή θεότητα των δημητριακών. Όλες οι γυναικείες θεότητες είναι έγκυες. Ωστόσο, η Φλώρα έχει ανθίσει, επειδή ενώθηκε με τον άνεμο. Στο κέντρο του πίνακα και μπροστά από το ιερό της φυτό, τη μυρτιά, βρίσκεται η Αφροδίτη και χαιρετάει ή δείχνει τις Τρεις Χάριτες που χορεύουν δίπλα της φορώντας πέπλα.
Από πάνω της βρίσκεται ο Έρωτας με δεμένα τα μάτια του και σημαδεύει τις τρεις φιγούρες με τα πύρινα βέλη του. Τις Τρεις Χάριτες τις αποτελούν η Αγλαΐα, η Ευφροσύνη και η Θάλεια, οι οποίες συμβολίζουν τη χάρη, την ομορφιά και την ανεμελιά.
Στο τέλος του πίνακα απεικονίζεται ο Ερμής διασκορπίζοντας τα σύννεφα με το κηρύκειό του. Οι θεότητες βρίσκονται σε έναν σκιερό κήπο πλούσιο σε καρποφόρα δέντρα, πιθανώς εσπεριδοειδή, θάμνους και άνθη.
Η εικόνα παραπέμπει στην ερχομό της άνοιξης. Η προσπάθεια του Ζέφυρου να αγκαλιάσει τη Χλωρίδα και η μεταμόρφωσή της εκφράζει την αναγέννηση της φύσης, ενώ ο συγγραφέας απεικονίζει την Αφροδίτη, τον Έρωτα και τις Τρεις Χάριτες για να δηλώσει τον έρωτα και τον Ερμή που απομακρύνει τα σύννεφα για να δείξει την καλυτέρευση του καιρού και τη μετατροπή των ημερών από κρύες και συννεφιασμένες, σε ηλιόλουστες.
Μία διαφορετική ερμηνεία είναι η απεικόνιση των τριών μηνών της άνοιξης. Ο Μάρτιος, που είναι ο μήνας της άνθισης και των ανέμων, αποδίδεται με την απεικόνιση του Ζέφυρου, της Χλωρίδας και της Φλώρας, ο Απρίλιος, που είναι ο μήνας του έρωτα, αποδίδεται με την απεικόνιση της Αφροδίτης, των Τριών Χαρίτων και του θεού Έρωτα. Τέλος, ο Ερμής συμβολίζει τον Μάιο, επειδή προέρχεται από το Μαία, δηλαδή το όνομα της μητέρας του.
Επίσης, τον κόσμο του πίνακα μπορούμε να τον ονομάσουμε ως “Το Βασίλειο της Αφροδίτης”, καθώς όλες οι θεότητες συνδέονται με κάποιο τρόπο με τη Άνοιξη και η Αφροδίτη θεωρείται η θεά της.
Τα συναισθήματα που προκαλούνται από την εικόνα είναι όμοια με εκείνα που δημιουργούνται στον καθένα μας όταν πλησιάζει ο ερχομός της Άνοιξης, δηλαδή ενθουσιασμός, ανυπομονησία και εσωτερική γαλήνη, καθώς τα έντονα χρώματα, η προσοχή στη λεπτομέρεια και τα ολάνθιστα λουλούδια μάς προσφέρουν μια πιστή απεικόνισή της.
Παράλληλα, ζωντανεύουν την εικόνα και δίνουν την αίσθηση ότι είσαι και εσύ είσαι μέρος του πίνακα, ενώ μπορούν να σε ταξιδέψουν στην αρχαιότητα που είναι η εποχή από την οποία επηρεάστηκε ο ζωγράφος και αναφέρεται, αφού το θέμα του υποδηλώνει τη στροφή της τέχνης στον αρχαίο κόσμο στο τέλος του Κουατροτσέντο.
.){kind=link}