Του Παναγιώτη Μήλα (*)
Πέμπτη ημέρα μετά τις φονικές πυρκαγιές στο Μάτι: Παρασκευή 27 Ιουλίου 2018. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη.
Είμαι μέσα στο Θέατρο από τις 8 μ.μ. Το έργο αρχίζει στις 9.15 μ.μ. και τελειώνει στις 10.45 μ.μ. Ούτε κατάλαβα “πώς πέρασεν η ώρα”. Αρχίζει ο χαιρετισμός και στις 10.52 μ.μ. ο σκηνοθέτης Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος μπαίνει στο χώρο της ορχήστρας, σηκώνει τα χέρια, ζητάει να γίνει ησυχία και με σπασμένη φωνή αφιερώνει την παράσταση σε μια πολύ ευαίσθητη γυναίκα, σε μια ψυχούλα, στην ηθοποιό Χρύσα Σπηλιώτη που εκείνη τη στιγμή ήταν ακόμη μεταξύ των αγνοουμένων της μεγάλης τραγωδίας. Το κοινό αποχαιρετά τη Χρύσα με ένα θερμό χειροκρότημα.
Περίπου 6 – 7 χιλιάδες ήταν οι θεατές την Παρασκευή. Νωρίτερα η καταρρακτώδης βροχή απέτρεψε πολλούς από το να κάνουν αυτό το ταξίδι. Η συναισθηματική φόρτιση όλων αυτών των ημερών δεν με άφησε να παρακολουθήσω πολλά.
Όμως πριν αρχίσει η παράσταση μπόρεσα να απολαύσω το εξαιρετικό σκηνικό της Μαγδαληνής Αυγερινού, που με εντυπωσίασε με την απλότητά του κι έμοιαζε με αρχαίο χωριό.
***
Μετά την παράσταση ακολούθησα το στενό σκοτεινό δρομάκι που οδηγεί στα παρασκήνια. Εκεί άκουσα πολλά:
-Θερμά λόγια για τους τέσσερις άνδρες, τον Μάκη Παπαδημητρίου, τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, τον Γιώργο Χρυσοστόμου και τον Γιώργο Παπαγεωργίου: Εξαιρετικές ερμηνείες, ιδιαίτερες, με άποψη…
-Θερμά λόγια για τις τέσσερις γυναίκες, τη Νάντια Κοντογεώργη, την Ελένη Ουζουνίδου, την Άνδρη Θεοδότου και την Μαρία Κατσανδρή: Δυναμικές, απολαυστικές, ερμηνείες που θα τις θυμόμαστε…
-Ύμνους για τα κορίτσια του Χορού, τη Βαλέρια Δημητριάδου, την Ειρήνη Μακρή, την Κατερίνα Μαούτσου, την Ίριδα Μάρα, τη Φραγκίσκη Μουστάκη, την Ελένη Μπούκλη, την Ηλέκτρα Σαρρή, τη Νατάσα Σφενδυλάκη και την Αντιγόνη Φρυδά: Αεικίνητες, με χιούμορ, και με τον λόγο τους, και με το ακορντεόν, και με το φλάουτο, και με το σαξόφωνο, και με την τρομπέτα. Μια ομάδα που κερδίζει… Μια ομάδα που κινήθηκε στα βήματα που χάραξε η Σεσίλ Μικρούτσικου.
-Κάποιοι – όπως άκουγα – είχαν μείνει ιδιαίτερα ευχαριστημένοι από τη μουσική του Νίκου Κυπουργού και από τη μετάφραση του δημοσιογράφου Παντελή Μπουκάλα. Επίσης απόλαυσαν τα κοστούμια του Άγγελου Μέντη που ήταν ζωγραφισμένα από τη Μαρία Ηλία και μας έφεραν στο νου αρχαίους αμφορείς.
-Σε τελική ανάλυση, όλα τα παραπάνω έχουν άμεσο αντίκρισμα στον ικανότατο σκηνοθέτη της παράστασης, τον αγαπητό μας Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο.
***
Λυπάμαι που δεν έζησα αυτή την παράσταση όπως θα της έπρεπε. Οπωσδήποτε θα την αναζητήσω σε κάποια από τις αθηναϊκές της εμφανίσεις. Επιφυλάσσομαι, λοιπόν.
***
Δυο λόγια για την υπόθεση
Ο Ευριπίδης είναι ταραγμένος, γιατί οι γυναίκες, που σήμερα τελούν τη μεγάλη τους γιορτή, τα Θεσμοφόρια, είναι αποφασισμένες να τον τιμωρήσουν, επειδή τις δυσφημεί στα έργα του. Μοναδικός τρόπος για να αποτρέψει τον κίνδυνο, είναι να στείλει στα Θεσμοφόρια έναν δικό του άνθρωπο, ντυμένο γυναικεία, για να τον υπερασπίσει. Τη δύσκολη αποστολή αναλαμβάνει ο Μνησίλοχος. Πράγματι οι Θεσμοφοριάζουσες − που αποτελούν τον Χορό της κωμωδίας −, κατηγορούν τον Ευριπίδη. Όταν πάρει τον λόγο, ο μεταμφιεσμένος Μνησίλοχος θα επιτεθεί και αυτός προσχηματικά στον Ευριπίδη, αλλά έπειτα θα προσπαθήσει να τον υποστηρίξει, λέγοντας ότι οι γυναίκες είναι υπεύθυνες για πολλά περισσότερα από αυτά που τούς προσάπτει ο τραγικός ποιητής. Και ενώ ο Χορός αγανακτεί με αυτά που ακούει, εμφανίζεται ο Κλεισθένης, γνωστός Αθηναίος της εποχής με θηλυπρεπή εμφάνιση, και τους λέει ότι κυκλοφορεί μια φήμη πως κάποιος άνδρας ντυμένος γυναικεία βρίσκεται ανάμεσά τους. Ο Μνησίλοχος πολύ γρήγορα αποκαλύπτεται και κατηγορείται για παραβίαση των ιερών τελετουργικών κανόνων, ενώ προσπαθεί να ειδοποιήσει τον Ευριπίδη, που παραφυλάει, ότι το σχέδιό τους έχει αποκαλυφθεί. Ο Ευριπίδης, στην προσπάθειά του να σώσει τον υπερασπιστή του, εμφανίζεται στη γιορτή των Θεσμοφορίων πολλές φορές με διαφορετική κάθε φορά εμφάνιση, και κάνει στις γυναίκες μια πρόταση: θα σταματήσει να τις κακολογεί στα έργα του, αν τον αφήσουν να απελευθερώσει τον Μνησίλοχο. Οι γυναίκες δέχονται και οι δύο άντρες φεύγουν. Η κωμωδία τελειώνει με τους πανηγυρισμούς του Χορού.
***
Σημείωμα του σκηνοθέτη
Στις “Θεσμοφοριάζουσες”, ένα από τα τρία «γυναικεία» έργα του Αριστοφάνη, γραμμένο την εποχή της κατάλυσης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας − το 411 π.Χ., που θεωρείται χρόνος γραφής του, επιβλήθηκε ολιγαρχία −, μια ομάδα στο περιθώριο της Πολιτείας, οι γυναίκες, κρούουν τον κώδωνα για την ανάγκη πολιτικής σταθερότητας. Μπορεί σήμερα οι γυναίκες να μην είναι σε τέτοια δεινή θέση, ώστε να οραματίζονται τους θεσμούς αντί να συμμετέχουν σε αυτούς, όμως υπάρχουν πάντα ομάδες πολιτών που δεν δικαιούνται ίσο μερίδιο στην λειτουργία της Πολιτείας. Ένα έργο για τη θέση –και τις θέσεις– των γυναικών, για τη διεκδίκηση της προσωπικής ταυτότητας, για το δικαίωμα στην πολιτειακή ισότητα, ένα έργο για την κρίση των αξιών, τη φύση και τον νόμο. Και πάνω απ’ όλα, ένα έργο που, με όπλο το θέατρο και το χιούμορ, δίνει άπειρες δυνατότητες στον ηθοποιό να πρωταγωνιστήσει ως πολιτικό ον στη σκηνή της κωμωδίας.
H παράσταση βασίζεται στην καινούργια μετάφραση, πιστή στο κείμενο και ταυτόχρονα ποιητική, του Παντελή Μπουκάλα. Όπως και στην προηγούμενη συνεργασία μας στους «Αχαρνείς», θέλησα να δοκιμάσω πόσο αντέχει σήμερα το αριστοφανικό κείμενο, χωρίς καμιά διασκευή.
Έχουν επιλεγεί καταξιωμένοι ηθοποιοί κυρίως της νεότερης γενιάς, με τους περισσότερους από τους οποίους έχουμε ξανασυνεργαστεί, κάτι που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για σκηνική επικοινωνία και κοινό ερμηνευτικό κώδικα.
Ο συνθέτης Νίκος Κυπουργός, γνωστός για τις μελωδίες και τα τραγούδια που έχει δώσει στη δισκογραφία αλλά και τις παραστατικές τέχνες, δημιουργεί ένα ηχητικό περιβάλλον ενταγμένο στη δράση, αφού όχι μόνο τα τραγούδια μα και η οργανική μουσική της παράστασης ερμηνεύονται επί σκηνής από όλο το θίασο, που ταυτόχρονα γίνεται ζωντανή ορχήστρα.
Η όψη της παράστασης, με τα κοστούμια του Άγγελου Μέντη και τα σκηνικά της Μαγδαληνής Αυγερινού, παραπέμπουν στο πρόσφατο παρελθόν της Ελλάδας, διατηρώντας τη φρεσκάδα της σύγχρονης εποχής.
***
«Θεσμοφοριάζουσες», του Αριστοφάνη
Μετάφραση: Παντελής Μπουκάλας
Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Μουσική: Νίκος Κυπουργός
Ενδυματολόγος: Άγγελος Μέντης
Σκηνογράφος: Μαγδαληνή Αυγερινού
Χορογραφίες: Σεσίλ Μικρούτσικου
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Παντελής Δεντάκης
Ζωγραφική κοστουμιών: Μαρία Ηλία
Βοηθός σκηνογράφου: Τζίνα Ηλιοπούλου
Βοηθός ενδυματολόγου: Σεμίνα Λανταβού, Κωνστανίνα Μαρδίκη
Μουσική διδασκαλία: Αναστάσης Σαρακατσάνος
Παίζουν
Μάκης Παπαδημητρίου (Μνησίλοχος)
Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος (Ευριπίδης)
Γιώργος Χρυσοστόμου (Αγάθωνας, τοξότης)
Νάντια Κοντογεώργη (Μίκα)
Ελένη Ουζουνίδου (Κηρύκαινα)
Άνδρη Θεοδότου (Κρίτυλλα)
Μαρία Κατσανδρή (Φιλίστη)
Γιώργος Παπαγεωργίου (Υπηρέτης του Αγάθωνα, Κλεισθένης)
Χορός
Βαλέρια Δημητριάδου, Ειρήνη Μακρή, Κατερίνα Μαούτσου, Ίριδα Μάρα, Φραγκίσκη Μουστάκη, Ελένη Μπούκλη, Ηλέκτρα Σαρρή, Νατάσα Σφενδυλάκη, Αντιγόνη Φρυδά.
Μουσικοί επί σκηνής
Σοφία Κακουλίδου, Αναστάσης Σαρακατσάνος, Γιώτα Παναγή
Συμπαραγωγή
Α. Μ. Τέχνη Χώρος – ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων – ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης – Ε.Φ.
***
Πρόγραμμα περιοδείας
Η αρχή έγινε στα Ιωάννινα και το Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης. Ακολούθησαν: Θεσσαλονίκη – Θέατρο Δάσους, Καβάλα – Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, Δίον – Αρχαίο Θέατρο Δίου και τέλος Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Η περιοδεία συνεχίζεται τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο για να καταλήξει στο Ηρώδειο την Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου 2018.
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
[Έναρξη όλων των παραστάσεων στις 9.30 μ.μ.]
Τετάρτη 1 – Θέατρο Ανατολικής Τάφρου – Χανιά
Πέμπτη 2 – Θέατρο Ανατολικής Τάφρου – Χανιά
Παρασκευή 3 – Θέατρο Ανατολικής Τάφρου – Χανιά
Σάββατο 4 – Κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης – Ηράκλειο
Κυριακή 5 – Κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης – Ηράκλειο
Δευτέρα 6 – Λόφος Φορτέτζα – Ρέθυμνο
Τρίτη 28 – Ρωμαϊκό Ωδείο – Πάτρα
Τετάρτη 29 – Ρωμαϊκό Ωδείο – Πάτρα
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
[Έναρξη όλων των παραστάσεων στις 9.00 μ.μ.]
Δευτέρα 3 – Δημοτικό Κηποθέατρο Παπάγου – Παπάγου
Τρίτη 4 – Δημοτικό Κηποθέατρο Παπάγου – Παπάγου
Πέμπτη 6 – Δημοτικό θέατρο του Άλσους (Δ. Κιντής) – Ηλιούπολη
Παρασκευή 7 – Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη – Βύρωνας
Τετάρτη 12 – Βεάκειο Θέατρο – Πειραιάς
Πέμπτη 13 – Ευριπίδειο Θέατρο Ρεματιάς – Χαλάνδρι
Παρασκευή 14 – Ευριπίδειο Θέατρο Ρεματιάς – Χαλάνδρι
Δευτέρα 17 – Θέατρο Πέτρας – Πετρούπολη
Τετάρτη 19 – Ωδείο Ηρώδου Αττικού – Αθήνα
***
Πληροφορίες – Κρατήσεις εισιτηρίων στο GREEK FESTIVAL, στο VIVA και στο 11876
***
(*) Ο Παναγιώτης Μήλας είναι μέλος της Ένωσης Συντακτλων και ΔΕΝ είναι κριτικός θεάτρου.
