«Ίσως να είμαστε αθωότεροι κι από ένα καναρίνι, αγνοί όμως δεν είμαστε.
Κι όλα τα’ άρμπουρα να λύσω, κι όλες τις μέδουσες να σκοτώσω,
πάλι ο εαυτός μου θα ‘ναι μια εξορία». Μάτση Χατζηλαζάρου «Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης».
Ετούτη τη λαχτάρα τη θεατρική πώς να τη σβήσω; Δεν σβήνεται. Και ούτε θέλω.
Ο απόηχος μιας αιθέριας παράστασης δεν στερεύει. Η Δέσποινα Παπάζογλου, μια ηθοποιός ολομέταξη, ελεύθερη και μαζί ισορροπημένη, πρόσφερε διάχυτη την ευαισθησία της στη σκηνή, υποδυόμενη την υπερρεαλίστρια ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου. Αντισυμβατική, ανεξάντλητη, τολμηρή, εκθαμβωτική.
Δεν είναι η πρώτη φορά που θαυμάζω τη Δέσποινα Παπάζογλου. Την έχω παρακολουθήσει σε παραστάσεις του Στάθη Λιβαθινού, του Δαμιανού Κωνσταντινίδη, του Θοδωρή Αμπαζή, του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου. Τώρα σε μια παράσταση επιμελημένη και σκηνοθετημένη από την ιδιαίτερα καταρτισμένη δραματολόγο Δήμητρα Κονδυλάκη. Οι παλμοί της, οι αναπνοές της, ο βουβός της λυγμός, το ταλέντο της ευωδιάζουν στη σκηνή. «Σβήσε το πρόσωπό μου και ξαναρχίζουμε», στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, μια παράσταση – εμπειρία για μια αφανή, στοχαστική τυραννισμένη ηρωίδα των γραμμάτων μας.
Πιστεύω πως ο λόγος μιας παραμελημένης αλλά μεγάλης ποιήτριας, όπως η Μάτση Χατζηλαζάρου, ευτύχησε από τη σύμπραξη αυτών των δύο νέων καλλιτέχνιδων, της Δέσποινας Παπάζογλου και της Δήμητρας Κονδυλάκη. Η ζωή της ποιήτριας πληθωρική, πολυκύμαντη, δημιουργική. Κάποιες φορές στα όρια, στην κόψη του ξυραφιού. Η σχέση της με τις λέξεις βασανιστική, ευφορική και βίαιη. Η ποίησή της δεν μπορεί να εξαντληθεί σε ορισμούς, καλούπια και αναγνωρίσιμα σχήματα. Είναι αυθεντική, παθιασμένη, ισοδύναμη με τον έρωτα και τη βία του. Η ηθοποιός Δέσποινα Παπάζογλου ρίχτηκε στην αναζήτηση της τραγικότητας, εντόπισε το οικείο, πάλεψε με το εσωτερικό τοπίο της ηρωίδας και απελευθέρωσε την επιθυμία της για ζωή, για αγάπη, για πάθος.
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα τα κοστούμια της Φωτεινής Γεωργίου, όπως και η εικαστική σύνθεση του χώρου. Μας παρέσυρε στο μυστικό τόπο της ποίησης, στο ανεξάντλητο γαλάζιο της θάλασσας, στην αγκαλιά ενός μελαγχολικού ορμίσκου.
Θεωρώ πως μια τέτοια παράσταση πρέπει να παίζεται για καιρό, ξανά και ξανά. Να βλέπεται και να ξαναβλέπεται για να νιώσει ο θεατής τις πιο μύχιες σκέψεις, τις ματαιώσεις, τους συνειρμούς, τις γεύσεις και την υγρασία του ποιητικού λόγου.
«Σβήσε το πρόσωπό μου και ξαναρχίζουμε»
Για άλλες δύο παραστάσεις προς το παρόν (22-23 Οκτωβρίου 2012).
Θέατρο του Νέου Κόσμου
Η Μάτση (Μαρία – Λουκία) Χατζηλαζάρου του Κλέωνος και της Βιργινίας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου έφυγε με την οικογένειά της για τη Νότιο Γαλλία και στη συνέχεια για τη Ρώμη. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1919. Δύο χρόνια αργότερα η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και η Μάτση άρχισε μαθήματα κατ’ οίκον, τα οποία σταμάτησαν λίγο αργότερα λόγω της οικονομικής καταστροφής του πατέρα της. Το 1931 παντρεύτηκε τον Καρλ Σούρμαν, βαυαρικής καταγωγής. Ο γάμος της διαλύθηκε πέντε χρόνια αργότερα. Την περίοδο εκείνη εργάστηκε στο κατάστημα Λαϊκές Τέχνες του Καραπάνου. Το 1934 πέθαναν οι γονείς της. Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1937, με τον γεωπόνο και αρχιτέκτονα κήπων Σπύρο Τσαούση, από τον οποίο χώρισε ένα χρόνο αργότερα και από το 1939 ως το 1943 ήταν παντρεμένη με τον ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο. Συνδέθηκε επίσης με τον ποιητή Ανδρέα Καμπά, τον ανιψιό του Πάμπλο Πικάσο, Χαβιέρ Βιλατό (από το 1946 ως το 1954, περίοδο κατά την οποία έζησε στο Παρίσι στο Παρίσι με υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου) και τον Κορνήλιο Καστοριάδη (1957-1958). Το 1958 επέστρεψε στην Αθήνα και ως το 1964 εργάστηκε στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού. Στη συνέχεια επέστρεψε στο Παρίσι, όπου δούλεψε στο εκεί κατάστημα του οίκου Βαράγκη. Από το 1973 και ως το τέλος της ζωής της έζησε στην Αθήνα και εργάστηκε στην υπηρεσία δημοσίων σχέσεων της Εμπορικής Τράπεζας. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με την ποιητική συλλογή “Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης” με το ψευδώνυμο Μάτση Ανδρέου. Το σύνολο του γραπτού έργου της περιλαμβάνει τέσσερις ποιητικές συλλογές και δημοσιεύσεις σε λογοτεχνικά περιοδικά.
* Ο Μάνος Χατζιδάκις έχει γράψει για τη Μάτση Χατζηλαζάρου: “…Σαν ήμουν πολύ νέος, τη ζούσα από μακριά. Ήταν φίλη του φίλου μου Ανδρέα Καμπά. Και ήταν απλησίαστη. Ένα αληθινό ερωτικό όνειρο, έτσι καθώς γελούσε, γέρνοντας το κεφάλι της στον ώμο του Ανδρέα. Πάντα ξεχνούσε τ᾽ όνομά μου. Δεν ήμουν μέσα στην τροχιά της. Μα εγώ τη ζούσα από μακριά κι επαναλάμβανα τους στίχους της, την ώρα που επέστρεφα το βράδυ σπίτι μου…”.
* Στη φωτογραφία, η Μάτση Χατζηλαζάρου στο Ναύπλιο, φωτογραφημένη από τον Ανδρέα Εμπειρίκο.
