Του Δημήτρη Σιούφα (*)
Στη χώρα μας το γέλιο βγαίνει από την καρδιά και η κριτική από την παράδοση του Αριστοφάνη. Επομένως το γέλιο δεν μπορεί να λείπει από τη ζωή. Δεν μπορεί να λείπει ούτε από την πολιτική.
Λέγεται ότι παλαιός πολιτικός τηλεφώνησε στο μεγάλο γελοιογράφο Φωκίωνα Δημητριάδη για να διαμαρτυρηθεί. Όχι, όμως, γιατί τον θυμότανε πολύ συχνά! Αλλά για το αντίθετο. Επειδή είχε καιρό να τον εμφανίσει στις γελοιογραφίες του. Προφανώς ο πολιτικός αυτός ήξερε τη δύναμη της γελοιογραφίας. Είχε, όμως, και αίσθηση του χιούμορ. Η σχέση ανάμεσα στην πολιτική και τη μοναδική ιδιότητα του γέλιου είναι παλαιά και στενή. Τα πιο δύσκολα θέματα απαλύνονται και γίνονται πιο κατανοητά όταν τα δει κανείς και με μια εύθυμη ματιά. Η αντοχή των πολιτικών και ο χαρακτήρας τους δοκιμάζεται και στην εύθυμη κριτική. Άνθρωποι ικανοί με αυτοπεποίθηση και σιγουριά μπορούν να το αντέξουν. Η κοινωνία, ο μέσος πολίτης που αρέσκεται να κρατά συνεχώς προσγειωμένους τους πολιτικούς, βρίσκει την έκφρασή του μέσα από την καθημερινή έμπνευση του γελοιογράφου. Μέσα από έναν έξυπνο τρόπο κριτικής και άσκησης ελέγχου.
Δεν είναι τυχαίο ότι, παγκόσμια, οι περισσότερες εφημερίδες έχουν γελοιογραφίες. Φαίνεται ότι το γέλιο εκτός από τα ευεργετικά αποτελέσματα στο …κυκλοφορικό βελτιώνει και την κυκλοφορία των εφημερίδων.
Ακόμη και στις πιο δύσκολες ώρες μιας κοινωνίας υπάρχει η λυτρωτική και θεραπευτική δύναμη του γέλιου. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη το γέλιο για να κρατήσει ψυχική και πνευματική ισορροπία. Κορυφαίοι πολιτικοί, σ’ όλες τις εποχές, είχαν έντονη την αίσθηση του χιούμορ. Και αυτοί μπορεί να ήταν πολλοί.
Πετυχημένοι γελοιογράφοι, όμως, δεν υπάρχουν πολλοί. Γιατί απαιτούνται σπάνιες ανθρώπινες ικανότητες. Απαιτείται συνδυασμός υψηλής ευφυΐας, μεγάλης αίσθησης χιούμορ, αντίληψη της επικαιρότητας και της κοινωνικής συγκυρίας, αλλά και καλλιτεχνική γραφίδα. Γι’ αυτό ακριβώς είναι φυσικό να είναι λίγοι οι γελοιογράφοι. Γιατί όταν κάποιος έχει όλες αυτές τις ιδιότητες τότε είναι σπάνιος. Είναι προικισμένος άνθρωπος. Ερχόμενος κανείς στην πολιτική ξέρει τι τον περιμένει από τους γελοιογράφους. Προχωρώντας στην πολιτική αντιλαμβάνεται, δοκιμάζει και δαμάζει τις αντοχές του στην έμμεση και τόσο εύγλωττη κριτική της γελοιογραφίας.
Έρχονται όμως μέρες και για μας τους πολιτικούς που θα θέλαμε να δώσουμε σε κάποιο γελοιογράφο τη θέση μας έστω για λίγες ώρες.
***
Δεν χρειάζεται να πω ότι το σκίτσο, και ειδικότερα η γελοιογραφία, είναι μια παγκόσμια γλώσσα, κατανοητή σε όλους. Δεν χρειάζεται μεταφραστές. Όλοι οι άνθρωποι μπορούν να συλλάβουν το νόημα που εκπέμπει κάθε σκίτσο και να του δώσουν τη δική τους ερμηνεία με μία και μόνον ματιά. Ακούραστα και ευχάριστα. Ακόμη και όταν το μήνυμα είναι σκληρό.
Η κριτική πολλές φορές δοκιμάζει, βέβαια, την αντοχή των πολιτικών. Όποιοι διαθέτουν αυτοπεποίθηση και σιγουριά μπορούν να εισπράξουν τα μηνύματα με τρόπο θετικό.
Μπορούν να γελάσουν, αλλά και να προβληματιστούν. Την ίδια άλλωστε στιγμή, μπορεί να γελούν, αλλά και να προβληματίζονται χιλιάδες άλλοι πολίτες. Η κοινωνία, ο μέσος πολίτης που αρέσκεται να κρατά συνεχώς προσγειωμένους τους πολιτικούς, βρίσκει, πολλές φορές, την έκφρασή του μέσα από την έκφραση του γελοιογράφου.
Μέσα από έναν έξυπνο τρόπο σχολιασμού κριτικής και άσκησης ελέγχου. Έναν τρόπο άμεσο, απέριττο και απλό. Γι’ αυτό, άλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι περισσότερες εφημερίδες έχουν γελοιογραφίες.
***
Βλέποντας τις γελοιογραφίες αξίζει να χαρείτε το πηγαίο χιούμορ, το γέλιο που δίνουν με την πολιτική γελοιογραφία οι γελοιογράφοι μας, οι οποίοι βρίσκονται στην πρωτοπορία της δημοσιογραφίας, γιατί με την πένα τους εκφράζουν τη δύναμη του σκίτσου στην πολιτική σάτιρα και κριτική.
Η δύναμη των πολιτικών βρίσκεται στο να μπορούν όχι μόνο να δέχονται την κριτική που τους ασκούν οι δημοσιογράφοι, οι πολίτες, οι άνθρωποι οι οποίοι κρίνουν τις πολιτικές πράξεις, τις αποφάσεις και τις συμπεριφορές τους, αλλά κυρίως πρέπει να έχουν τη δύναμη να αντέχουν το γελοιογράφο, τη γελοιογραφία. Αυτό πρέπει να είναι ένα από τα στοιχεία όσων θέλουν να αναμειχθούν με τα δημόσια πράγματα και την πολιτική.
Στέκομαι τώρα σε μία πρόταση και σε μία άποψη: Αρχίζω πρώτα, με την πρόταση: Η Βουλή των Ελλήνων – και σ’ αυτό είμαστε όλοι σύμφωνοι – θα φιλοξενήσει σ’ ένα από τα νεοκλασικά της κτήρια, το Μουσείο της Ελληνικής Γελοιογραφίας. Εκεί θα μπορούν οι Έλληνες γελοιογράφοι, πέρα από την παρουσίαση της δουλειάς τους και ως διαρκή παρακαταθήκη του πνεύματος που αποτυπώνουν με την πένα τους, το μεράκι τους, τη ματιά τους στα πολιτικά γεγονότα, να εκθέτουν έργα τους, αλλά και να παρουσιάζουν την καινούρια δουλειά τους και τις νέες εκδόσεις τους. Στο χώρο αυτό θα μπορούν να φιλοξενούνται επίσης σημαντικές άλλες εκδηλώσεις, με επίκεντρο το χιούμορ, τη σάτιρα, το γέλιο.
Δεύτερον, υπενθυμίζω την αιρετική άποψη την οποία είχα εκφράσει παλιότερα ότι η λέξη «γελοιογραφία» πρέπει να γράφεται με «ι» και όχι με «οι», γιατί η γελοιογραφία βγάζει γέλιο, δεν εκφράζει μόνο το γελοίο. Τους γελοιογράφους πρέπει να τους συγχαίρουμε για τις καθημερινές δόσεις πολιτικής, ψυχικής και σωματικής υγείας που δίνουν σ’ όλη την κοινωνία. Εγώ ευγνωμονώ γελοιογράφους και δημοσιογράφους, επειδή για τρεις δεκαετίες με βοήθησαν να αντιμετωπίζω με χιούμορ και να σκέφτομαι πιο διερευνητικά τις ανυπόφορες πλευρές της πολιτικής.
Κλείνω τέλος με τη διαπίστωση ότι πάντα κάθε έκθεση της Λέσχης των Ελλήνων Γελοιογράφων αποτελεί γιορτή της ελευθεροτυπίας, γι’ αυτό ευχαριστώ τους γελοιογράφους επειδή μας διδάσκουν πώς να γίνουμε καλύτεροι».
(*) Το παραπάνω κείμενο, είναι επιλεγμένα αποσπάσματα από ομιλίες του Δημήτρη Σιούφα σε εκθέσεις της Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων.
***
ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΑ 14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2019
Ο Δημήτρης Σιούφας γεννήθηκε στον Ελληνόπυργο Καρδίτσας, στις 15 Αυγούστου 1944 και πέθανε την Παρασκευή 11 Ιανουαρίου 2019. Με τη σύζυγό του Καίτη Αναγνωστάκη απέκτησαν τρία παιδιά, τον Γιώργο, τον Μάριο και τη Στεφανία.
***
Η εξόδιος ακολουθία θα τελεστεί τη Δευτέρα 14 Ιανουαρίου 2019 το μεσημέρι στη 1, στον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη Αθηνών. Η ταφή θα γίνει στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Η οικογένειά του ευχαριστεί όλους θερμά για τη συμπαράσταση και εκφράζει την παράκληση αντί στεφάνων να γίνουν δωρεές σε ευαγή ιδρύματα και φιλανθρωπικούς σκοπούς.
***
