Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Ίσως μερικοί κάποτε στη ζωή μας να βιώσαμε το βουβό πόνο για να μην προδοθούμε, μερικοί να ξεσπάσαμε σε μια βουβή κραυγή και μερικοί άλλοι να καταφύγαμε στο βουβό κλάμα ώστε να λυτρωθούμε. Σίγουρα, ωστόσο, όλοι έχουμε γίνει μάρτυρες του βουβού κύματος της Ιστορίας. Κάποιες στιγμές όμως δεν μπορεί να μη μας μαγνήτισαν τα κύματα της αποθαλασσίας, ειδικά στο ανοικτό πέλαγος, που έχουν όψη λεία και αδιάσπαστη επιφάνεια, δείχνουν πυκνόρρευστα και χρωματίζονται από ένα μπλε βαθύ, οι κορυφές τους δεν σκάνε, δεν ασπρίζουν και μοιάζουν με γλυπτά. Τα κύματα της αποθαλασσίας συν τω χρόνω αποκτούν ελάχιστο ύψος, ενώ το μήκος τους αυξάνει φθάνοντας στην ακτή όπου σβήνουν απότομα. Ως Αποθαλασσία ή Σάλος (κοινώς βουβό κύμα, φουσκοθαλασσιά ή ρεστία – swell / σουέλ), ονομάζεται ο κυματισμός εκείνος που δεν οφείλεται σε καιρικά φαινόμενα στο χρόνο που παρατηρείται αυτός, αλλά σε άνεμο που έπνεε σε προηγούμενο χρόνο, ενίοτε και ημέρες πριν, ή σε άλλη περιοχή. Με απλά λόγια, αποθαλασσία λέγονται τα παρατηρούμενα κύματα που φαίνονται να μην έχουν σχέση με τον επικρατούντα άνεμο στην περιοχή του παρατηρητή τόσο κατά διεύθυνση όσο και κατ’ ένταση.
Η Σοφία Μαυραγάνη, μία ιδιαίτερη περίπτωση στην τέχνη του χορού, καθώς δραστηριοποιείται στο πεδίο αυτό ως δημιουργός, χωρίς να προέρχεται από τις κλασικές σπουδές χορού, μας παρουσίασε στο Φεστιβάλ Αθηνών τον «Σάλο».
Το έργο δεν εξετάζει τις φυσικές διαστάσεις του φαινομένου του σάλου. Ο σάλος αξιοποιείται ως αλληγορία ώστε να σχολιαστεί η ιστορική περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την ίδρυσή της έως τις μέρες μας. Εντάσσει τη δυνατότητα της κίνησης και της σωματικής εκφραστικότητας σε ένα παιχνίδι δυναμικής και ανατρεπόμενης χορογραφικής σύνθεσης. Πρόκειται για μια σχέση ευγενικής συνεργασίας, αλληλοσεβασμού και συνεχόμενης τροφοδότησης της έμπνευσης που μπορεί να προσφέρει ο ένας καλλιτέχνης στον άλλο.
Παραστασιακό δρώμενο
Η χορογραφική αυτή δουλειά της Σοφίας Μαυραγάνη αποτελεί τη συνέχεια της έρευνάς της πάνω στην ταυτότητα του παραστατικού δρώμενου. Εμπνέεται από τα βουβά κύματα της Ιστορίας και διερευνά τα χαρακτηριστικά του σάλου στην ιστορική πραγματικότητα και συγκεκριμένα στην ιστορική πορεία της Ε.Ε.
Σε μια εποχή σαν τη δική μας, που η μόνη βεβαιότητα είναι η μεγάλη και πολλαπλή αβεβαιότητα, που η «σιωπή» απέναντι στα όσα συμβαίνουν είναι εκκωφαντική, δεν αρκεί η αποκαρδίωση και η αθόρυβη θλίψη. Όσα ζούμε τώρα έχουν τις ρίζες τους σε γεγονότα του παρελθόντος, ενώ η δράση μας σε χρόνο ενεστώτα θα καθορίσει αυτά που θα μας συμβούν στο μέλλον. Στην πιο μακροχρόνια περίοδο ειρήνης που έχει σημειωθεί ποτέ στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και παρά τις ισχυρές δονήσεις που δέχεται τα τελευταία χρόνια φαίνεται να μην έχει δοκιμάσει ακόμα το ξέσπασμα του σαρωτικού βουβού κύματος.
Το έργο εμπλέκει τρεις ερμηνευτές -τον Νώντα Δαμόπουλο, τη Χαρά Κότσαλη και τη Σάνια Στριμπάκου– σε μια επαναλαμβανόμενα ανατρεπόμενη χορογραφική σύνθεση η οποία αφηγείται την αίσθηση των συντελεστών για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την εξέλιξή της. Μια ένωση που δημιουργήθηκε για να τεθεί τέλος στους συχνούς και αιματηρούς πολέμους μεταξύ των γειτονικών ευρωπαϊκών χωρών που κατέληξαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήδη από το 1950, με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), αρχίζει η ένωση των ευρωπαϊκών χωρών σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο με στόχο τη διασφάλιση διαρκούς ειρήνης. Τα έξι ιδρυτικά μέλη είναι το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες. Οι ιδρυτές της συνιστούσαν μια ποικιλόμορφη ομάδα ανθρώπων που διαπνέονταν από κοινά ιδανικά και σκοπούς για μια «ειρηνική, ενωμένη και ευημερούσα Ευρώπη». Ας σκεφτούμε τι από αυτά έχει μείνει και ισχύει σήμερα. Ας σκεφτούμε και την ακινησία μας. Ας σκεφτούμε επίσης ότι ο σάλος οφείλεται στην αδράνεια της ήδη κινούμενης μάζας του ύδατος και μπορεί να «ταξιδέψει» σε μεγάλες αποστάσεις, μέχρι και 2.000 μίλια, εφόσον δεν συναντήσει κάποιο εμπόδιο ή αντίθετο άνεμο προκειμένου να εμποδίσουν τα στοιχεία του.
Η Σοφία Μαυραγάνη δεν κάνει πολιτική, κάνει τέχνη. Τέχνη ατόφια και αυθεντική. Απαλλάσσει τη χορευτική πρακτική από τα περιττά στολίδια. Σε μια εποχή με μεταβατικό χαρακτήρα, τη γοητεύει το «άγνωστο», η ανακάλυψη του νέου. Με το «Σάλο» συνθέτει μια ποιητική αλληγορία για την παράδοξη σχέση των γεγονότων με το χώρο και τον χρόνο μέσα στον οποίο συμβαίνουν. Έμπνευσή της δεν είναι η κρίση, όπως θα νομίζαμε, οι επιπτώσεις της όμως έχουν τροφοδοτήσει την εξέλιξη του έργου.
Μπαίνει μέσα στις ζωές των ηρώων που πλάθει προκειμένου να αμφισβητήσει την αλήθεια του πεπρωμένου τους. Η πραγματικότητα, όπως την αντιλαμβάνεται το γεμάτο κατανόηση βλέμμα της χορογράφου, καταγράφεται με τρόπο διαυγή και δουλεμένο.
Δημιουργεί μικρές σκηνές έως μικροσκοπικές, από εκείνες που ξεπηδούν απρόσκλητες καθώς ξεφυλλίζεις άλμπουμ με χαρούμενες χρωματιστές φωτογραφίες. Σκηνές που φαντάζουν κιόλας μακρινές, αν και ο απόηχός τους βρίσκει τρόπο να επιβιώνει, παρηγορητικός, μέσα στην κοινωνική βουή και την αντάρα. Σκηνές χορευτικές, αφηγήσεις ακαριαίες που ψηλαφούν το αποτύπωμα μιας εποχής, με αφετηρία τα μέσα της δεκαετίας του ’50. Σκηνές της μιας ανάσας, πολλές από τις οποίες έχουν χιούμορ, αφέλεια, παιδικότητα και ορμητική μαγεία. Σκηνές που μαρτυρούν πως οι ιδέες, οι έννοιες, οι ψυχολογικές και συναισθηματικές καταστάσεις βρίσκουν πάντα τρόπο να τρυπώνουν μέσα στην τέχνη μας…
Συντελεστές
Ερμηνευτές και συνδημιουργοί ήταν ο δεινός Νώντας Δαμόπουλος με τις γρήγορες και κοφτές κινήσεις, η υπέροχη Χαρά Κότσαλη με τον γοητευτικό αυθορμητισμό και η εντυπωσιακή Σάνια Στριμπάκου με την εσωτερική ενέργεια. Και οι τρεις τους πλάσματα συγκλονιστικά, που αιχμαλωτίζουν το βλέμμα σαν ζωντανά οράματα. Και οι τρεις τους «ποιητές των ρόλων».
«Σάλος», λοιπόν, όπως προείπαμε, αποκαλείται το βουβό κύμα, ένα κύμα δηλαδή που υπάρχει χωρίς να αιτιολογείται από τις παρούσες καιρικές συνθήκες, αλλά οφείλεται σε ανέμους που έχουν προηγηθεί χρονικά ή που συνέβησαν σε άλλες περιοχές.
Πρόθεση της παράστασης αυτής, όπως έγινε αισθητό, δεν ήταν απλώς να γεννήσει εντυπώσεις ή να συνδαυλίσει την έκπληξη χάρη σε σκηνοθετικά ευρήματα και χορευτικά τερτίπια. Τόσο τα απέριττα όμορφα κοστούμια και το σκηνικό (Παύλος Θανόπουλος) με τους ευανάγνωστους συμβολισμούς του, όσο και η μουσική σύνθεση (Αντώνης Παλάσκας) που συνδύαζε έξυπνα διαφορετικά ακούσματα, πλαισίωναν και υπηρετούσαν την εμφανή προσπάθεια των δημιουργών Σοφίας Μαυραγάνη, Μπέττυς Δραμισιώτη και των ερμηνευτών – συνδημιουργών να ιδωθεί αλλιώς η χορευτική έκφραση, να ανακτήσει νέα διάσταση και ποιητικότητα. Οι φωτισμοί του Bασίλη Κλωτσοτήρα έδωσαν μια ανάλαφρη μεταφυσική ατμόσφαιρα στην παράσταση και ο Γιώργος Κατσώνης με τον συντονισμό της παραγωγής έπαιξε σαφώς ένα θετικό ρόλο στο αποτέλεσμα.
Ο «σάλος» με την αίσθηση του στυλ και της φόρμας, με την αίσθηση του γούστου, με την αίσθηση της ενότητας και της αρμονίας ήταν μια παράσταση που άρεσε στο κοινό και καταχειροκροτήθηκε.
* Η Σοφία Μαυραγάνη σπούδασε Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων/Marketing στo Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και έπειτα Χορογραφία/Dance making στο ArtEZ University of Arts, Άρνεμ/Ολλανδία. Δουλεύοντας ως χορογράφος, εκπαιδεύτρια και concept designer, γνωστή για τον κοινωνικο-πολιτικό χαρακτήρα των έργων της, έχει παρουσιάσει έργα της στην Ελλάδα και το εξωτερικό σε ανεξάρτητα θέατρα, αλλά και σε ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ (Καλαμάτα, Θεσσαλονίκη, Mάαστριχτ, Χανιά, Σύρος, Μπουένος Άιρες, Mαδρίτη κ.ά.). Η εκπαιδευτική της δράση χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία πρωτότυπων εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών προγραμμάτων όπως το «Out of order», το «playfor4» και το «playforPLACE», τα οποία έχουν πραγματοποιηθεί σε 13 πόλεις σε Ευρώπη, Λατινική Αμερική και Ωκεανία. Είναι ιδρυτικό μέλος του διεθνούς καλλιτεχνικού δικτύου FINGERSIX και της ομάδας FINGERSIX/Athens.
Tαυτότητα παράστασης
Ιδέα: Σοφία Μαυραγάνη, Μπέττυ Δραμισιώτη
Δημιουργία – Σύνθεση: Σοφία Μαυραγάνη
Καλλιτεχνικός συνεργάτης: Μπέττυ Δραμισιώτη
Μουσική Σύνθεση: Αντώνης Παλάσκας
Σύμβουλος Δραματουργίας: Μιράντα Μανασιάδη
Κοστούμια – Σκηνικός Χώρος: Παύλος Θανόπουλος
Φωτισμοί: Bασίλης Κλωτσοτήρας
Συντονισμός Παραγωγής – Επικοινωνία: Γιώργος Κατσώνης
Ερμηνεία – συν-δημιουργία: Νώντας Δαμόπουλος, Χαρά Κότσαλη, Σάνια Στριμπάκου
* Χώρος: Πειραιώς 260, Χώρος Ε
Δευτέρα 4 και Τρίτη 5 Ιουλίου, 22.30
Διάρκεια: 50 λεπτά
Φωτογραφίες: Μαργαρίτα Νικητάκη
