Αισιοδοξία είναι να προσδοκεί κανείς έντονα ότι όλα θα πάνε καλά στη ζωή, ασχέτως των εμφανιζόμενων εμποδίων και των απογοητεύσεων αλλά και των νοσημάτων που υπάρχουν και εμφανίζονται πολύ συχνά.
Η αισιοδοξία ως μέρος ανεπτυγμένης συναισθηματικής νοημοσύνης
Η αισιοδοξία είναι η στάση που έχουν οι άνθρωποι που τους εμποδίζει να πέσουν σε απάθεια, απελπισία ή κατάθλιψη όταν αντιμετωπίζουν μια δυσκολία. Τεχνικά ορίζεται ως ο τρόπος που έχουν να ερμηνεύουν στον εαυτό τους τις αποτυχίες τους και τις επιτυχίες τους. Οι αισιόδοξοι άνθρωποι πιστεύουν πως μια αποτυχία οφείλεται σε παράγοντες που μπορούν να αλλάξουν με διαφορετική προσέγγιση, ώστε την επόμενη φορά να έρθει η επιτυχία. Βλέπουν δηλαδή την αναποδιά ως κάτι που μπορεί να διορθωθεί και θεωρούν πως το εμπόδιο δεν οφείλεται σε κάποιο προσωπικό τους μειονέκτημα από το οποίο δεν μπορούν να ξεφύγουν. Η φωνή μέσα τους λέει: «Η τακτική που χρησιμοποιώ είναι λάθος» ή «Σήμερα οι κακές ειδήσεις στην τηλεόραση έκαναν τους υποψήφιους πελάτες μου πραγματικά μαγκωμένους». Αντίθετα με τον απαισιόδοξο, που η διανοητική στάση του τον οδηγεί στην απελπισία, στον αισιόδοξο ξυπνά την ελπίδα.
Ο ρόλος της αισιοδοξίας
Η ικανότητα αυτή να συνεχίζει κάποιος παρά τις ήττες, συνδυασμένη με κάποιο ταλέντο, οδηγεί στην επιτυχία περισσότερο από τους ανθρώπους που διαθέτουν μόνο το ταλέντο αλλά καταθέτουν πιο γρήγορα τα όπλα όταν κάτι πάει στραβά. Η προϋπόθεση είναι να υπάρχει μια αισιοδοξία ρεαλιστική, καθώς η υπερβολικά αφελής αισιοδοξία συχνά αποβαίνει καταστροφική. Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα από έναν αισιόδοξο τρόπο σκέψης. Οι αισιόδοξοι είναι πιο υγιείς, πιο αποτελεσματικοί, αναρρώνουν γρηγορότερα, έχουν χαμηλά επίπεδα κατάθλιψης και πετυχαίνουν υψηλότερες ακαδημαϊκές επιδόσεις.
Η αισιοδοξία διδάσκεται
Σύμφωνα με τον Daniel Goleman η αισιοδοξία διδάσκεται. Άλλοι ειδικοί προτείνουν πως η αισιοδοξία μπορεί να βελτιωθεί στο άτομο και δεν είναι αποκλειστικά κληρονομούμενη. Ιδίως οι γονείς έχουν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη της αισιοδοξίας των παιδιών τους και η δική τους ψυχική υγεία είναι καθοριστική.
Πώς μπορούμε να παραμείνουμε αισιόδοξοι, δίχως να χάνουμε τις ευκαιρίες να προετοιμαστούμε για ενδεχόμενες κρίσεις; Τα βήματα που μπορείτε, σύμφωνα με τους ειδικούς να ακολουθήσετε, περιλαμβάνουν:
*Ελπίδα για το καλύτερο, πλάνο για τα χειρότερα
Ελπίζοντας για το καλύτερο, σχεδιάζοντας όμως το τι θα κάνετε σε περίπτωση που τα πράγματα δεν εξελιχθούν όπως ελπίζατε, σας επιτρέπει να απολαύσετε τα πολλά οφέλη της αισιοδοξίας χωρίς να αφήσετε τον εαυτό σας ευάλωτο και απροετοίμαστο.
Σκεφτείτε αισιόδοξα αλλά αναλογιστείτε και ποια είναι τα σημεία, που τελικά μπορεί να μην είναι τόσο καλά, προκειμένου να βρείτε εφεδρικό σχέδιο για την αντιμετώπιση του απροσδόκητου.
*Θυμηθείτε τι είναι σημαντικό για εσάς
Είναι σημαντικό ανά τακτά χρονικά διαστήματα και ειδικά όταν αντιμετωπίζετε έντονο άγχος, να κάνετε μια παύση για να υπενθυμίσετε στον εαυτό σας όλα αυτά που έχουν σημασία.
Το άγχος προκύπτει όταν αισθανόμαστε ότι οι απαιτήσεις μιας κατάστασης υπερβαίνουν τις δυνατότητές μας για να το αντιμετωπίσουμε. Λαμβάνοντας υπόψη τους διαθέσιμους πόρους και τις δυνάμεις σας, μπορείτε να μειώσετε σημαντικά το άγχος σας και να επανακτήσετε τον έλεγχο της καθημερινότητάς σας.
*Θυμηθείτε ότι τίποτα δεν κρατά πάντα
Ένα πράγμα που έχουμε μάθει από τη θετική ψυχολογία είναι ότι οι «μεγάλες αποτυχίες» δεν προκαλούν για εκτεταμένο χρονικό διάστημα αρνητικά συναισθήματα.
Έπειτα από μερικές εβδομάδες ή μήνες, οι άνθρωποι που έχουν βιώσει μια μεγάλη κρίση επιστρέφουν γενικά στα κανονικά – πρότερα επίπεδα ευτυχίας. Οι γενικά αισιόδοξοι άνθρωποι τείνουν να αισθάνονται πιο ευτυχισμένοι γενικά ενώ οι απαισιόδοξοι τείνουν να αισθάνονται λιγότερο χαρούμενοι.
Σύμμαχος της καθημερινότητας
Η θετική σκέψη αποτελεί σύµµαχο της καθηµερινότητας, µε τα οφέλη της να περιλαµβάνουν υψηλά επίπεδα ενέργειας, καλύτερη διαχείριση του άγχους, ταχύτερη ανάρρωση από τραυµατισµούς ή ασθένειες, λιγότερα κρυολογήµατα, χαµηλότερα ποσοστά κατάθλιψης, καλύτερη ψυχολογική και σωµατική υγεία και καλύτερη ποιότητα ζωής.
Είναι γνωστό ότι η αισιοδοξία δεν είναι µια µαγική συνταγή που θα εξαφανίσει κάθε µας πρόβληµα µε γρήγορες διαδικασίες, αλλά µπορεί να περιγραφεί ως εργαλείο που µας βοηθά να εστιάσουµε στα πράγµατα που µπορούν να λειτουργήσουν υπέρ µας, ακόµα και όταν οι συνθήκες είναι αντίξοες.
Διατηρώντας καθηµερινά µια θετική στάση, µπορούµε να διαχειριστούµε καλύτερα τα ατυχή περιστατικά που µπορεί να προκύψουν, αφού όταν τα βλέπουµε µε θετική µατιά φαίνονται πιο µικρά ή τουλάχιστον πιο αντιµετωπίσιµα.
Όταν υπερβάλλουμε…
Υπάρχουν περιπτώσεις που η θετικότητα μπορεί να αποδειχθεί επιβλαβής και ειδικά σε στιγμές που πιεζόμαστε υπερβολικά ώστε να δούμε τα πράγματα θετικά ή που αποφεύγουμε τα άβολα αρνητικά συναισθήματα, αφού θέλουμε να παραμείνουμε αισιόδοξοι.
Το φαινόμενο αυτό αφορά την τοξική αισιοδοξία ή την τοξική θετικότητα και έχει να κάνει με την ανειλικρινή αισιοδοξία, που μπορεί να οδηγήσει σε άσκοπη συναισθηματική ταλαιπωρία ή ακόμα και βλάβη.
«Κομμάτια» της βρίσκονται, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, παντού γύρω μας, ίσως λοιπόν έχουμε συναντήσει τη γνωστή φράση «positive vibes only» ή εκείνη που μας προστάζει να «βλέπουμε τη φωτεινή πλευρά», αφού τα «πράγματα θα μπορούσαν να πάνε χειρότερα».
Αυτή η τάση υπεργενίκευσης της αισιοδοξίας μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την άρνηση, την ακύρωση της ανθρώπινης συναισθηματικής εμπειρίας αλλά και τη σμίκρυνση σοβαρών ζητημάτων.
Πότε η αισιοδοξία γίνεται τοξική
Ακριβώς όπως συμβαίνει με τα περισσότερα πράγματα, έτσι και με την αισιοδοξία, όταν χρησιμοποιείται για να καλύψει ή να αποσιωπήσει την ανθρώπινη συναισθηματική εμπειρία, γίνεται τοξική. Με τη ματαίωση της ύπαρξης ορισμένων συναισθημάτων, πέφτουμε δίχως να το καταλάβουμε σε μια κατάσταση άρνησης, όπου τα συναισθήματά μας διαρκώς καταπιέζονται.
Η αλήθεια είναι ότι η ζωή «εμφανίζει» εμπόδια και εμείς αγανακτούμε ή στενοχωριόμαστε με αυτά.
Με το να προσποιούμαστε ότι βλέπουμε κάθε φορά τη θετική πτυχή, αρνούμαστε την εγκυρότητα μιας αυθεντικής ανθρώπινης εμπειρίας, ακόμα και αν κάποιες φορές είναι άβολη ή στενάχωρη.
Τα σημάδια της
Ορισμένες από τις πιο συνηθισμένες εκφράσεις ή και εμπειρίες τοξικής θετικότητας που μπορεί να μη συνειδητοποιούμε περιλαμβάνουν:
-Απόκρυψη ή και η συγκάλυψη των πραγματικών σας συναισθημάτων.
-Προσπάθεια να ολοκληρώσετε τις καθημερινές σας λειτουργίες «σαν να μη συμβαίνει τίποτα», απορρίπτοντας όλα όσα αισθάνεστε τη δεδομένη στιγμή.
-Αίσθημα ενοχής για τα συναισθήματα που μπορεί να βιώνετε.
-Σμίκρυνση των αρνητικών εμπειριών ή των συναισθημάτων άλλων ανθρώπων με «feel good» εκφράσεις που αποσιωπούν την κατάσταση, ακυρώνοντας την ανησυχία που μπορεί να νιώθουν.
-Προσπάθεια να μεταδώσετε μια συγκεκριμένη προοπτική, συνήθως περισσότερο απαισιόδοξη, με στόχο να τονίσετε τα θετικά στοιχεία της κατάστασης. Ακόμα και αν αυτή η πρακτική πηγάζει από καλές προθέσεις, στην πραγματικότητα δεν είναι ωφέλιμη, αφού δεν επικυρώνει την συναισθηματική εμπειρία του ατόμου.
-Αισθήματα ντροπής ή και απογοήτευσης επειδή δεν μπορείτε να διατηρήσετε διαρκώς την «αισιοδοξία» σας.
Επιδρά αρνητικά στην υγεία;
Η τοξική αισιοδοξία μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να νιώσουν αποκλεισμένοι, μοναχικοί ή και απογοητευμένοι, επιδρώντας αρνητικά στην ψυχική τους υγεία. Οι επιδράσεις της μπορεί να ποικίλλουν:
Ντροπή
Όταν επιβάλλουμε μια θετική προοπτική, ακόμα και σε περιόδους που βιώνουμε μια σοβαρή δυσφορία ή θρηνούμε, είναι σαν να ενθαρρύνουμε ένα άτομο να σιωπήσει παρά τις αγωνίες του. Από φόβο να μην προκαλέσουμε αρνητικά ή άβολα συναισθήματα στους γύρω μας, επιλέγουμε να προσποιούμαστε ότι όλα πάνε καλά, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει αισθήματα ντροπής, προσοδοφόρο έδαφος της οποίας είναι η σιωπή, η μυστικότητα και η κριτική.
Με άλλα λόγια, όπου κυριαρχούν η απόκρυψη, η σιωπή ή και η τάση μυστικότητας, η ντροπή δεν θα αργήσει να κάνει την εμφάνισή της.
Καταπιεσμένα συναισθήματα
Αρκετές είναι οι ψυχολογικές μελέτες που αποδεικνύουν ότι η απόκρυψη ή και η άρνηση των συναισθημάτων οδηγεί σε μεγαλύτερο άγχος, ενώ είναι δυνατόν να αντιμετωπίζει κανείς μεγαλύτερη δυσκολία να αποφύγει τις ενοχλητικές σκέψεις ή συναισθήματα.
Όταν δεν θέλουμε να δείξουμε ένα μέρος της προσωπικότητάς μας, δημιουργούμε ένα προσωπείο για τον υπόλοιπο κόσμο, που μπορεί συνήθως να φαίνεται χαρούμενο και χαμογελαστό, πάντα έτοιμο να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις.
Όταν όμως κρυβόμαστε, αρνούμαστε ένα μέρος της αλήθειας μας. Εάν νιώθετε θυμό και δεν αναγνωρίσετε αυτό το συναίσθημα, τότε αυτός θα «θαφτεί» βαθιά μέσα σας και η συναισθηματική καταστολή πιθανότατα θα εκδηλωθεί στο μέλλον με τη μορφή γενικευμένου άγχους, κατάθλιψης ή και σωματικών ασθενειών.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε την αυθεντικότητα των συναισθημάτων μας, μετακινώντας τα λεκτικά έξω από τον νου και το σώμα. Αυτή η ενέργεια μας κρατά υγιείς, σωματικά και ψυχικά, απαλλάσσοντάς μας από την ένταση που μπορεί να προκληθεί από αυτή την καταστολή.
Μόλις επικυρώσουμε τα συναισθήματά μας, αγκαλιάζουμε κάθε μας πτυχή και αυτή η αποδοχή αποτελεί τον μοναδικό δρόμο για τη συναισθηματική υγεία.
Απομόνωση
Καθώς αρνούμαστε την προσωπική μας αλήθεια, η καθημερινότητά μας, τόσο η προσωπική όσο και εκείνη που μοιραζόμαστε με αγαπημένα πρόσωπα ή συναδέλφους, χάνει την αυθεντικότητά της. Όχι μόνο χάνουμε τη σύνδεση με τον εαυτό μας, αλλά δεν επιτρέπουμε και στους άλλους να συνδεθούν μαζί μας σε ένα βαθύτερο επίπεδο.
Μπορεί να φαίνεστε «άθραυστοι», την ίδια στιγμή όμως δεν επιτρέπετε την ειλικρινή επικοινώνηση τόσο των δικών σας συναισθημάτων ή αναγκών όσο και των άλλων. Η επιμέλεια του προσωπείου συντηρεί έναν πλαστό συναισθηματικό κόσμο, που προσελκύει επιφανειακές σχέσεις και πλαστή οικειότητα.
Η ισορροπία της ρεαλιστικής αισιοδοξίας
Ο πραγματικός μας «σύμμαχος» λοιπόν δεν είναι άλλος από τη ρεαλιστική αισιοδοξία, που διατηρεί τη θετική της στάση δίχως να ακυρώνει το υπόλοιπο φάσμα των συναισθημάτων. Η καλύτερη στρατηγική περιλαμβάνει την αποδοχή και την εξισορρόπηση των φαινομενικά αντικρουόμενων συναισθημάτων που μπορεί να νιώσουμε σε μια δύσκολη περίοδο.
Όταν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να διατηρήσει ακόμα και φαινομενικά αντικρουόμενες αλήθειες, τότε μπορούμε να εξαλείψουμε την ένταση μεταξύ τους, δίνοντας χώρο σε κάθε μας συναίσθημα.
Αυτό σημαίνει ότι επικυρώνουμε μεν την ανησυχία μας όταν αισθανόμαστε άγχος για ένα νέο εγχείρημα, δίχως αυτή η αίσθηση να «κλέβει» την ικανοποίηση για όλα όσα έχουμε καταφέρει ή για εκείνα που πηγαίνουν καλά.
Η καλύτερη προσέγγιση είναι εκείνη της ευγενικής αλήθειας τόσο για τον εαυτό σας όσο και για τους γύρω σας. Είναι υγιές να αναγνωρίζετε και να επικυρώνετε τα αρνητικά συναισθήματα που μπορείτε να νιώθετε εσείς ή και κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο.
Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορείτε να αποπνέετε μια θετική στάση, ρωτώντας αν χρειάζονται κάτι ή τον τρόπο που θα μπορούσατε να τους βοηθήσετε. Ακόμα και αν δεν μπορείτε, η αλληλεπίδρασή σας παραμένει υγιής και ωφέλιμη, θετική και κυρίως δίχως τοξικότητα.
-Πηγές πληροφοριών: www.vita.gr, wikipedia.org, www.imommy.gr
- Εικόνα: Henri Matisse, Femme et anémones, 1920, Image © the Pinacoteca Giovanni e Marella Agnelli
