Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Οι τοίχοι έχουν αυτιά. Και τα αυτιά σας έχουν τοίχους
Σύνθημα του Μάη του ’68
Ξαφνικά, τον Μάιο του 2012, οι ελληνικές αρχές ανακαλύπτουν κρούσματα ΗΙV ανάμεσα σε εκδιδόμενες γυναίκες. Εν συνεχεία τις συλλαμβάνουν και τις διώκουν ποινικά. Κατόπιν, προχωρούν σε δημόσια διαπόμπευση των θυτών – θυμάτων. Όσο συμβαίνουν όλα αυτά, εξαπλώνεται η μετάδοση του ιού λόγω έλλειψης υγειονομικού υλικού στις «πιάτσες» χρήσης ναρκωτικών. Για προληπτική αντιμετώπιση δεν γίνεται καμία αναφορά.
Έξι μέρες πριν από τις εκλογές συνελήφθησαν αιφνιδιαστικά οι τριάντα δύο γυναίκες για σκοπούμενη σωματική βλάβη, ως εκδιδόμενες οροθετικές. Οι κατηγορίες κατέπεσαν και επιπλέον αποδείχτηκε ότι μόνο μία γυναίκα είχε βρεθεί σε οίκο ανοχής, αλλά και εκείνη ήταν θύμα δουλεμπορίας.
Ως σύγχρονες μάγισσες μιας μεσαιωνικής εποχής οι γυναίκες αυτές διασύρονται και διώκονται ποινικά χωρίς δικαίωμα περίθαλψης. Στο πρωτοσέλιδο μιας εφημερίδας υπήρχε ολοσέλιδη φωτογραφία, με τίτλο «Αυτή που σκορπούσε το θάνατο». Στην επίσημη ιστοσελίδα της Αστυνομίας έδιναν και λεπτομέρειες. Όπως τα ονόματα των γονιών τους. Και οι 32 γυναίκες έγιναν ψυχικά ράκη.
«Πέρναγα το φανάρι, πηγαίνοντας για φαγητό. “Μπες στο περιπολικό για εξακρίβωση”, μου είπαν. Με μετέφεραν σ’ ένα υπόγειο για εξετάσεις. Μου είπαν απλά “έχεις AIDS. Θα πας φυλακή”».
«Οι άνθρωποι της ασφάλειας φορούσαν γάντια. Οι αστυνομικοί συμπλήρωναν τα χαρτιά, φορώντας μάσκα. Άφηναν το φαγητό σ’ ένα παγκάκι. Ήρθε το παιδί μου να με δει και μου φόρεσαν χειροπέδες».
«Για 1, 5 μήνα δεν μας έδωσαν ούτε ένα ντεπόν. Για καθαριότητα ούτε λόγος». «Έδιωξαν τ’ αδέλφια μου από τη δουλειά, το παιδί μου από το σχολείο».
Ποινικοποιήθηκαν ανθρώπινες ζωές. Παραμονές εκλογών, τα κανάλια αναγγέλλανε θριαμβευτικά ότι επιτέλους ελέγχεται η πορνεία σε δρόμους και παράνομους οίκους. Οι ίδιοι οι υπουργοί κατηγορούσαν τις γυναίκες ότι εκδίδονταν χωρίς προφυλάξεις. Αλλά πολλές από αυτές δεν ήταν ιερόδουλες, ήταν άστεγες και μακροχρόνια τοξικοεξαρτημένες.
Δύο χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 2014, μία από τις γυναίκες που είχαν συλληφθεί το Μάιο του 2012 ως εκδιδόμενες οροθετικές και τα στοιχεία τους είχαν δοθεί στη δημοσιότητα, μαζί με τις φωτογραφίες τους, έδωσε τέλος στη ζωή της.
«Μία από τις χειρότερες αιτίες εχθρότητας είναι η λύσσα και η ποταπή επιθυμία να δεις να υποκύπτει, αυτός που τολμάει να αντιστέκεται σ’ αυτό που σε συνθλίβει», λέει ο Albert Camus.
Η Ρωσίδα ήταν ανήλικη. Η πρώτη που συνελήφθη. Και η μοναδική που βρέθηκε σε οίκο ανοχής. Πρόκειται για θύμα δουλεμπορίου.
Με βάση αυτό το υλικό, με εκτενείς αυτοσχεδιασμούς και ενεργό πειραματισμό η ομάδα “ChameleoN” παρουσιάζει την πρώτη της παράσταση devised theatre με τίτλο “Kiska”, σε σκηνοθεσία της Ηλιάνας Μαυρομάτη. Η ιστορία που με μοναδικό τρόπο αξιοποίησαν οι συντελεστές της ομάδας εμπλέκει δύο γυναίκες. Κάτω από αυτό το πρίσμα, το φύλο παίζει σημαντικό ρόλο στη συγκεκριμένη πλοκή. Το θέμα της γυναίκας γίνεται κεντρικό και διερευνάται. Κυρίως όμως η ουσία της παράστασης επικεντρώνεται στις σχέσεις εξουσίας που διαμορφώνονται κοινωνικά, στα προβλήματα εκφασισμού της κοινωνίας μας, κατάχρησης εξουσίας και στοχοποίησης αδύναμων κοινωνικών ομάδων σε εποχές κρίσης αξιών.
Μέσα σε ένα ανακριτικό γραφείο, σε ένα σκοτεινό, σχεδόν γυμνό σκηνικό με αδρή όψη, βρίσκονται αντιμέτωπες δύο γυναίκες. Από τη μία πλευρά η αστυνομικός Ελένη και από την άλλη η εκδιδόμενη Ρωσίδα Kiska. Μέσα από αυτή τη σύγκρουση δύο ξεχωριστών αλλά με ομοιότητες κόσμων έρχονται στο προσκήνιο ζητήματα προκατάληψης, ρατσισμού, σεξισμού και ξενοφοβίας που βλέπουμε γύρω μας σε καθημερινή πλέον βάση. Η παράσταση είναι βαθιά προκλητική δίχως να προκαλεί επί τούτου, μαχητική, ποιητική, με δύο ηρωίδες σύμβολα της συνείδησης του 21ού αιώνα στην Ελλάδα. Μια μεταφορά για το άτομο που στέκει απέναντι στο παντοδύναμο κράτος, απελπισμένο και ευάλωτο, ανήμπορο και μόνο, αλλά σταθερό στις αντιστάσεις του. Η κοινωνία της διαφθοράς, της λεηλασίας, της αυθαιρεσίας είναι έργο των ανθρώπων και όσοι τολμούν να αντισταθούν βρίσκονται στο έλεος μιας απόλυτης και ανελέητης εξουσίας. Η Kiska δεν έχει περιθώρια για κάθαρση, είναι τραγική όχι γιατί είναι καταδικασμένη, αλλά γιατί δεν έχει ακόμα τη δύναμη να αλλάξει την πορεία των γεγονότων. Η λύτρωση μοιάζει ανέφικτη, εν τούτοις το μήνυμα είναι σαφές και απόλυτο. Σε μια Αθήνα συλλήψεων, επιθέσεων, φόβου και βίας, η νεαρή Κίσκα ενσαρκώνει ξαφνικά τις ελπίδες μιας ολόκληρης κοινωνικής ομάδας… Είναι σαν να έρχεται στη δική μας εποχή και να μας ταρακουνάει μια αλλοδαπή Αντιγόνη. Ιδιόμορφη, αδύναμη, παιδί σχεδόν και ταυτόχρονα από άλλο πολιτισμό, μας κατακτά και μας συγκινεί με έναν τρόπο σχεδόν μετωπικό. Θέτει αμείλικτα ερωτήματα… Σήμερα αυτή η φωνή έχει τη δύναμη να μας αφυπνίζει. Μια γυναίκα, από αυτές που συναντάμε κάθε μέρα στους δρόμους, μια από αυτές που παλεύουν, πολλές φορές απλώς και μόνο για να υπάρξουν. Δεν είναι μύθος, είναι κομμάτι του κόσμου μας. Είναι ανθρώπινη, φοβάται τον εγκλεισμό, παλεύει με τον εαυτό της και μιλάει για όλες τις αποχρώσεις της ψυχής της σπαρακτικά. Άλλωστε Κίσκα σημαίνει γατάκι, ένα μικρό τρομαγμένο και στριμωγμένο αιλουροειδές, αξιοπρεπές όμως και περήφανο.
Αν δεις ψύχραιμα την παράσταση, αντιλαμβάνεσαι ότι πρόκειται για ένα έργο που δεν επιλέγει πλευρές, ότι η ρομαντική και αντιηρωική Κίσκα είναι μια ανάγκη αυτών των καιρών αλλά και όλων των καιρών. Η δε κοινωνική ευαισθησία της ομάδας δεν την εμπόδισε (ή μάλλον την ενθάρρυνε) να δείξει και το άλλο πρόσωπο της νεαρής εκδιδόμενης, αυτό της θρησκευτικής περισυλλογής αλλά και τις αμυδρές νότες χιούμορ που διαχέονται στη συνεννόηση και την αλληλεγγύη -εν τέλει- των δύο γυναικών.
Αν πάλι νομίζετε ότι η παράσταση είναι φεμινιστική, λαθεύετε. Το θέμα δεν είναι οι αδύναμες γυναίκες που βάλλονται, καταπιέζονται ή κακοποιούνται από τους άντρες. Το θέμα είναι πως ο αντίπαλος όλων μας είναι η ίδια η εξουσία και όχι η μάχη των φύλων και συγκεκριμένα του άντρα και της γυναίκας.
Η «Kiska» είναι ο διάλογος δύο απελπισμένων που μιλούν στο βάθος την ίδια γλώσσα. Αναμειγνύοντας με μια δημιουργική διαδικασία συναρμολόγησης την κοινωνική βία και την αίσθηση της αθωότητας, της καθαρότητας, της αφέλειας, της ανθρωπιάς, η σκηνοθέτις Ηλιάνα Μαυρομάτη εκτελεί με συγκρατημένη ακρίβεια και αξιοζήλευτη ισορροπία μια σχεδόν κινηματογραφική συνταγή εναλλαγής σκηνών, ρίχνοντας παράλληλα μια σειρά από εύστοχα βέλη στη δήθεν ατσαλάκωτη κοινωνική πραγματικότητα.
Πώς η εξουσία τρέφεται σε περιόδους κρίσης από την αδυναμία συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων; Τι ρόλο παίζουν τα ΜΜΕ στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης; Ποιος είναι τελικά ο εξουσιαστής και ποιος ο εξουσιαζόμενος;
Συντελεστές
Το σκηνικό λιτό, με καθαρές γραμμές, ορίζεται από έναν τοίχο με μια σχεδόν μνημειακή και συμβολική πόρτα. Μια πόρτα η οποία κάθε φορά που ανοίγει αποκαλύπτει στο κοινό την καθημερινότητά του, οικεία, για να μας θυμίσει ότι αυτά που παρακολουθούμε εξακολουθούν να συμβαίνουν κάθε μέρα, όπου υπάρχει καταπίεση, ότι οι άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα για τις πεποιθήσεις τους, για τις επιλογές τους. Ότι άνθρωποι αμύνονται, ότι πολλοί από αυτούς θυματοποιούνται και άλλοι γίνονται βορά της εξουσίας ερήμην τους. Ότι διακινδυνεύουν τη ζωή τους, για να μη συμβιβαστούν.
Η Kiska της παράστασης είναι ένα κορίτσι απείθαρχο, με μια αρχική συστολή και εσωστρέφεια. Την υποδύεται η Μαρία Γίτσα με συναρπαστική συνέπεια, συμπλέκοντας επιβλητικά και υποβλητικά την αισθαντικότητα με το πάθος και την ψυχικότητα με τη δύναμη που την οδηγεί σε έναν απεγνωσμένο αναρχισμό.
Η επίσης ταλαντούχα Κάλλι Μαυρομάτη υποδύεται εντυπωσιακά την Ελένη, μια γυναίκα πρακτική, κουρασμένη από τον ίδιο της το ρόλο αλλά επίμονη.
Άψογη δουλειά έχει γίνει και στην κίνηση από τη Φαίδρα Σούτου, τους φωτισμούς από τον Παναγιώτη Μανούση, την επιμέλεια του ήχου από τον Νίκο Παλαμάρη.
Πολύ έξυπνο και προσεγμένο το video της παράστασης που έφτιαξε ο Κώστας Αρβανίτης.
Με άξονα τον προβληματισμό πάνω στον κοινωνικό και πολιτικό ρατσισμό που δέχεται ο αδύναμος άνθρωπος και βασισμένη σε έρευνες και μαρτυρίες η ομάδα “ChameleoN” και η σκηνοθέτις Ηλιάνα Μαυρομάτη δημιούργησαν την “Kiska”, μια παράσταση για τον εκφασισμό και το ανθρώπινο αδιέξοδο μπροστά στο φόβο του προσωπικού αφανισμού. Μια αξιόλογη παράσταση που επισημαίνει το ασυμβίβαστο της απλότητας και της αγνότητας μπροστά στην άτεγκτη σκοπιμότητα της πολιτικής πράξης.
* Παρακολούθησα την “Kiska” στον πολυχώρο BETON7, Πύδνας 7, Βοτανικός – Αθήνα 11855 (στάση μετρό Κεραμεικός). Tηλ. 2107512625
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο: Ομάδα “ChameleoN”
Σκηνοθεσία: Ηλιάνα Μαυρομάτη
Κίνηση: Φαίδρα Σούτου
Φωτισμοί: Παναγιώτης Μανούσης
Video art: Κώστας Αρβανίτης
Sound design: Νίκος Παλαμάρης
Σχεδιασμός αφίσας – Φωτογραφίες: Κώστας Μουντζουρέας
Ηθοποιοί:
Μαρία Γίτσα, Κάλλι Μαυρομάτη
Στα βίντεο εμφανίζονται: Γιάννης Στάνκογλου, Ιωάννα Τζώρα, Γιώργος Καλόξυλος, Φάνης Ρεγκούκος
Διάρκεια: 75 λεπτά