Επιμέλεια: Ειρήνη Αϊβαλιώτου
Στις 4 Μαρτίου 1912, οι σουφραζέτες πραγματοποίησαν πορεία στους δρόμους του Λονδίνου και έσπασαν κάθε παράθυρο που βρήκαν στο διάβα τους, επειδή η αγγλική κυβέρνηση δεν τους χορηγεί δικαίωμα ψήφου.
***
Μετά από ένα χρόνο, στις 3 Μαρτίου 1913 μια μεγάλη διαδήλωση έγινε στην Ουάσιγκτον κατά τη διάρκεια της ορκωμοσίας του προέδρου Woodrow Wilson, στην οποία οι γυναίκες απαιτούσαν δικαίωμα ψήφου. Πάνω από 6.000 Αμερικανοί, άνδρες και γυναίκες, φεμινίστριες και προοδευτικοί πολίτες από όλη τη χώρα, έφτασαν για να διαδηλώσουν για τα δικαιώματα των γυναικών.
Μεταξύ των επικεφαλής της διαδήλωσης ήταν η Inez Milholland, μια δικηγόρος και πολεμική ανταποκρίτρια. Η διαδήλωση έγινε κατά μήκος της Pennsylvania Avenue.
«Ντυμένη με μια λευκή κάπα και κουκούλα, πάνω σε ένα λευκό άλογο, η δικηγόρος Inez Milholland ετέθη επικεφαλής της μεγάλης διαδήλωσης για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, στην πρωτεύουσα», γράφει ένα άρθρο της Βιβλιοθήκης του Καπιτωλίου.
«Είναι ένα από τα ωραιότερα θεάματα και τα πιο εντυπωσιακά που έγιναν ποτέ σε αυτή τη χώρα», έγραφαν οι New York Times της εποχής.
Επρόκειτο για μία από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας του κινήματος για τη γυναικεία ψήφο, η οποία διοργανώθηκε μία ακριβώς ημέρα πριν ο Woodrow Wilson ορκιστεί πρόεδρος των ΗΠΑ, το 1913. Περίπου 5.000-8.000 σουφραζέτες πέρασαν υπερήφανα μπροστά από τον Λευκό Οίκο, όχι ωστόσο χωρίς παρατράγουδα. Παρά το γεγονός ότι οι διοργανώτριες Alice Paul και Lucy Burns είχαν άδεια για τη μεγαλειώδη πορεία, πολλές διαδηλώτριες δέχθηκαν επίθεση από το τμήμα του πλήθους που δεν έβλεπε με καλό μάτι τα πολιτικά δικαιώματα της γυναίκας. Κι ενώ πολλές συμμετέχουσες προπηλακίστηκαν ή υπέστησαν σωματική βία, η δημόσια κατακραυγή της επίθεσης μεταφράστηκε σε συμπαράσταση στον δίκαιο γυναικείο αγώνα…
Το χρονικό
Στις 3 Μαρτίου, το 1913, διαδηλωτές άνοιξαν δρόμο για τη γυναίκα με τα λευκά: ντυμένη με μια αέρινη κάπα και και καβάλα πάνω σε ένα λευκό άλογο, η ακτιβίστρια Ινέζ Μίλχολαντ δεν περνούσε απαρατήρητη.
Ίππευε οδηγώντας την παρέλαση για το Δικαίωμα Ψήφου των Γυναικών – την πρώτη μαζική διαμαρτυρία για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών σε εθνικό επίπεδο. Ύστερα από μήνες στρατηγικού σχεδιασμού και συζητήσεων, χιλιάδες γυναίκες συγκεντρώθηκαν στην Ουάσιγκτον. Εκεί, ζήτησαν συνταγματική τροποποίηση για να τους δοθεί το δικαίωμα ψήφου.
Μέχρι το 1913, οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των γυναικών ολοκληρώνουν δεκαετίες εκστρατείας. Ως μια ομάδα χωρίς πολιτικά δικαιώματα, οι γυναίκες δεν είχαν λόγο για τους νόμους που επηρέαζαν τη δική τους ζωή ή οτιδήποτε άλλο. Ωστόσο, δυσκολεύονταν να εξασφαλίσουν ευρύτερη υποστήριξη για πολιτική ισότητα. Δεν είχαν πετύχει αξιοσημείωτες νίκες από το 1896, όταν η Γιούτα και το Άινταχο έδωσαν στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου. Τότε, ανέβηκε ο αριθμός των πολιτειών που αναγνωρίζουν τη γυναικεία ψήφο στις τέσσερις.
Μια νέα δυναμική και φλογερή ψυχή, εμφανίστηκε με τη μορφή της Άλις Πολ. Ήταν εμπνευσμένη από τις Βρετανίδες σουφραζέτες, που έκαναν απεργίες πείνας και φυλακίστηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα. Από το να διεξάγουν δαπανηρές καμπάνιες σε κάθε πολιτεία χωριστά, η Πολ κοιτούσε τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο της συνταγματικής τροποποίησης που θα προστάτευε το δικαίωμα ψήφου των γυναικών σε όλη την επικράτεια.
Ως μέλος της Εθνικής Αμερικανικής Ένωσης για το Δικαίωμα Ψήφου της Γυναίκας, η Πολ πρότεινε μια τεράστια παρέλαση, για να συγκεντρωθεί η υποστήριξη και να αναζωογονηθεί το κίνημα. Οι αρχές της Ουάσιγκτον, αρχικά, απέρριψαν το αίτημά της και στη συνέχεια προσπάθησαν να περιορίσουν την πορεία σε παράδρομους. Όμως, η Πολ ανέτρεψε τις αποφάσεις αυτές και επιβεβαίωσε μια πορεία την ημέρα ακριβώς πριν από την ορκωμοσία του προέδρου Γούντροου Ουίλσον. Έτσι, θα μεγιστοποιούσε την κάλυψη από τα ΜΜΕ και θα τραβούσε την προσοχή του κόσμου που θα βρίσκονταν στην πόλη.
Οι μαύρες γυναίκες
Όμως, κατά τη διοργάνωση της πορείας η Πολ επικεντρώθηκε στο να προσελκύσει τις λευκές γυναίκες όλων των υποβάθρων συμπεριλαμβάνοντας και τις ρατσίστριες. Αποθάρρυνε Αφρο-Αμερικανούς ακτιβιστές και οργανώσεις να συμμετέχουν και δήλωσε ότι αυτοί που το επιθυμούν θα παρελαύνουν τελευταίοι.
Αλλά, οι μαύρες γυναίκες δεν θα παρέμεναν αόρατες σε ένα εθνικό κίνημα που οι ίδιες βοήθησαν να δημιουργηθεί. Την ημέρα της πορείας, η Ίντα Γουέλς-Μπαρνέτ, μια επαναστάτρια ερευνητής δημοσιογράφος και συνήγορος του αντί-λιντσαρίσματος αρνήθηκε να μείνει πίσω και με περηφάνια παρέλασε κάτω από τη σημαία του Ιλινόι. Η συνιδρύτρια της Ένωσης, Μέρι Τσερτς Τερέλ, συμμετείχε στην παρέλαση με 22 ιδρυτές της Αδελφότητας ΔΣΘ, μια οργάνωση που δημιουργήθηκε από φοιτήτριες του Πανεπιστημίου Χάουαρντ. Με αυτούς τους τρόπους, οι μαύρες γυναίκες παρέμειναν, παρά την εχθρότητα από τις λευκές γυναίκες του κινήματος, και τον μεγάλο πολιτικό αλλά και σωματικό κίνδυνο.
Την ημέρα της πορείας, οι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν για να κάνουν μια δυναμική έκθεση. Τα τμήματα της πορείας συμπεριλάμβαναν διεθνείς σουφραζέτες, καλλιτέχνες, ηθοποιούς και επιχειρηματίες. Τα άρματα είχαν τη μορφή χρυσών οχημάτων, μιας τεράστιας Καμπάνας Ελευθερίας και έναν χάρτη με τις χώρες. Στα σκαλιά του Αμερικανικού Θησαυροφυλακίου, ηθοποιοί έπαιζαν τα ιστορικά κατορθώματα των γυναικών, με ζωντανή ορχήστρα.
Οι διαδηλωτές συνέχιζαν ακόμη και όταν η αστυνομία εμπόδιζε τον δρόμο, ο κόσμος έκανε προσβλητικά σχόλια, έφτυνε τις γυναίκες, πετούσε αποτσίγαρα και παρενοχλούσε τις συμμετέχουσες. Η αστυνομία δεν μεσολάβησε, και τελικά, περισσότερες από 100 γυναίκες νοσηλεύτηκαν.
Η κακομεταχείρισή τους, που έγινε ευρέως γνωστή σε όλη τη χώρα, εξύψωσε την παρέλαση στα μάτια του κόσμου, και κέρδισε μεγαλύτερη συμπόνια για το κίνημα. Οι κρατικές εφημερίδες καυτηρίασαν την αστυνομία, και οι ακροάσεις του Κογκρέσου ερεύνησαν τις κινήσεις της αστυνομίας την ώρα της πορείας. Μετά τη διαμαρτυρία, η «Εφημερίδα των Γυναικών» δήλωσε: «Η Ουάσιγκτον εξευτελίστηκε. Η ισότητα ψήφου πέτυχε μια μεγάλη νίκη».
Έτσι, η πορεία προκάλεσε ένα κύμα υποστήριξης για τα δικαιώματα των γυναικών που διήρκεσε και τα επόμενα χρόνια. Οι σουφραζέτες ασκούσαν σταθερή πίεση με τους εκπροσώπους τους, παίρνοντας μέρος σε συλλαλητήρια και θέτοντας αιτήματα στον Λευκό Οίκο.
Η Ινέζ Μιλχόλαντ, η γυναίκα με το λευκό άλογο, οργάνωνε εκστρατείες σε όλες τις Πολιτείες αδιάκοπα, παρόλο που υπέφερε από χρόνια προβλήματα υγείας. Δεν έζησε για να δει τις προσπάθειές της να καρποφορούν. Το 1916, κατέρρευσε ενώ έδινε λόγο για το δικαίωμα ψήφου της γυναίκας, και πέθανε λίγο καιρό αργότερα. Σύμφωνα με δημοφιλείς αναφορές, τα τελευταία της λόγια ήταν: «Κύριε Πρόεδρε, πόσο καιρό ακόμη θα αναμένουν οι γυναίκες την ελευθερία;».
Παρόλο που η ολική συμπερίληψη χρειάστηκε δεκαετίες, το 1920, το Κογκρέσο επικύρωσε τη 19η τροποποίηση, παραχωρώντας, επιτέλους, στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου.
1913: Οι σουφραζέτες παρελαύνουν στην Ουάσιγκτον
Δείτε τις ιστορικές φωτογραφίες, επτά χρόνια πριν καθιερωθεί το δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες στην Αμερική
Οι Αμερικανίδες κέρδισαν το δικαίωμα ψήφου, επτά χρόνια αργότερα. Όπως αναφέρουν τα κείμενα της Γερουσίας, ένας άνδρας είχε δηλώσει κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης: «Αν είχατε μείνει σπίτι σας τίποτα καλό δεν θα συνέβαινε».
Ο όρος suffragette
Ο όρος “σουφραζέτα” (suffragette) προέρχεται από τη γαλλική λέξη “suffrage” (δικαίωμα ψήφου) και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τη βρετανική εφημερίδα Daily Mail, με σκοπό να σαρκάσει τις γυναίκες που μάχονταν υπέρ της θέσπισης του δικαιώματος της γυναικείας ψήφου κατά τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα.
Οι Σουφραζέτες στον βωβό κινηματογράφο
Το γυναικείο κίνημα, μεταξύ άλλων, έδωσε τροφή και για τα σενάρια ορισμένων κινηματογραφικών ταινιών της εποχής. Οι περισσότερες από τις ταινίες που ασχολούνται με τις σουφραζέτες δεν έχουν διασωθεί, και το μόνο που έχει μείνει είναι κάποια λιγοστά πλάνα και κινηματογραφικές κριτικές που είχαν δημοσιευθεί σε περιοδικά της εποχής. Τα λιγοστά φιλμ που διασώζονται μας δίνουν, όμως, μια μοναδική εικόνα για την πολιτική που επικρατούσε απέναντι στο φύλο στις αρχές του 20ού αιώνα. Αν και τα φιλμ δεν είχαν ακόμα ήχο, το θέμα της “σύγκρουσης” μεταξύ των δύο φύλων ήταν κάτι που έθιγαν ανοιχτά, κυρίως κινηματογραφικές ταινίες που γυρίζονταν στις ΗΠΑ.
Οι πρώτοι κινηματογραφιστές, είτε ήταν υπέρ είτε κατά του γυναικείου κινήματος, χρησιμοποίησαν το νέο – για την εποχή – κινηματογραφικό φιλμ ως μέσο ισχυρής προπαγάνδας και θέλοντας να καλλιεργήσουν στο κοινό συγκεκριμένες εντυπώσεις για το γυναικείο κίνημα. Η ιδέα και μόνο του δικαιώματος των γυναικών στην ψήφο, ήταν κάτι που προκαλούσε το γέλιο όταν παρουσιαζόταν σε ταινίες, μέχρι που οι σουφραζέτες ξεκίνησαν να σκηνοθετούν δικά τους φιλμ. Τα σενάρια των ταινιών, είτε κωμικών είτε δραματικών, άλλοτε γελοιοποιούσαν και άλλοτε υποστήριζαν τις σουφραζέτες. Είναι εντυπωσιακό ότι οι γυναίκες παρουσιάζονται μερικές φορές υπερβολικά απελευθερωμένες. Οι πρώτες φεμινίστριες της εποχής, σύμφωνα με το στερεότυπο που επικρατούσε γι’ αυτές, απεικονίζονται ως ανδροπρεπείς γυναίκες που μισούν τους άνδρες και εγκαταλείπουν τους συζύγους και τα παιδιά τους.
Το 1913, όταν το γυναικείο κίνημα εξαπλώθηκε από τη Βρετανία στις ΗΠΑ, η εταιρεία παραγωγής Edison παρουσίασε την ταινία «Πώς κέρδισαν την ψήφο» (How they got the vote), που είχε σκοπό να σατιρίσει τις Βρετανίδες σουφραζέτες, οι οποίες προέβαιναν σε ιδιαίτερα μαχητικές διαδηλώσεις στη χώρα τους προσπαθώντας να τραβήξουν την προσοχή του Κοινοβουλίου. Σε κάποια σκηνή της ταινίας, μια σουφραζέτα επιδεικνύει μια κορδέλα που φοράει στο στήθος της που αναγράφει ένα σύνθημα υπέρ της ψήφου των γυναικών, και με τη μαχητικότητα με την οποία υπερασπίζεται το δικαίωμα αυτό προκαλεί την αναστάτωση και τον φόβο ακόμα και κάποιων βουλευτών που είναι παρόντες στη σκηνή. Σε μιαν άλλη σκηνή η ίδια γυναίκα παρουσιάζεται να μισεί τόσο πολύ τους άνδρες, ώστε διαλύει τον αρραβώνα της ίδιας της της κόρης. Το τέλος του φιλμ είναι μάλλον απρόοπτο: Ο διωγμένος αρραβωνιαστικός της κόρης θα καταφύγει στη μαγεία για να εξασφαλίσει το δικαίωμα της ψήφου για τις γυναίκες, κι έτσι να κερδίσει την εύνοια της πεθεράς του και τη συγκατάθεσή της για τον γάμο.
- Πηγές πληροφοριών: Women Make Movies, www.wmm.com/index.asp, www.kar.org.gr, www.iefimerida.gr, www.lifo.gr, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
