Το επιβλητικό άγαλμα που δεσπόζει στην Πλατεία Βικτωρίας απεικονίζει το μυθολογικό στιγμιότυπο της αρπαγής της Ιπποδάμειας από τον μεθυσμένο Κένταυρο Ευρυτίωνα και την προσπάθεια του Αθηναίου Βασιλιά Θησέα να τη διασώσει, ενώ στη σύνθεση διακρίνεται πεσμένη και μία τέταρτη μορφή, η οποία ανήκει σε υπηρέτρια της Ιπποδάμειας.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, οι Κένταυροι ήταν διφυή πλάσματα, που συνδύαζαν την ανθρώπινη μορφή τους με χαρακτηριστικά αλόγου από τη μέση και κάτω. Στην αρχαιότητα τους αποδίδονταν κτηνώδη ένστικτα και πρωτόγονες συμπεριφορές που έρχονταν σε αντίθεση με την εκλεπτυσμένη και πολιτισμένη εικόνα που απέδιδαν οι αρχαίοι Έλληνες στην κοινωνία τους. Συμβόλιζαν τον φόβο για το άγνωστο, την υποταγή στο συναίσθημα και το ένστικτο, την αντίσταση της φύσης στην προσπάθεια κυριαρχίας του ανθρώπου.
Η γειτονιά της Βικτώριας έχει χώρο και σεβασμό για όλους. Οι κάτοικοι, άνθρωποι από διαφορετικές καταβολές, διαμορφώνουν μια νέα ταυτότητα σε μία κοινωνία ανοιχτή, ισότιμη, γεμάτη αυτοπεποίθηση και ζωή. Αν η εικόνα της γειτονιάς μπορούσε να αποτυπωθεί με ένα νέο άγαλμα, αυτό θα αναπαριστούσε τον Θησέα, τον Ευρυτίωνα, την Ιπποδάμεια και την Υπηρέτρια ως μία παρέα φίλων που μοιράζονται μία αρμονική στιγμή.
Το έργο φιλοτεχνήθηκε στο Βερολίνο το 1906 από τον Γερμανό γλύπτη Γιοχάνες Πφουλ (Johannes Pfuhl, 1846 – 1914) και είναι κατασκευασμένο στις αρχές το 20ού αιώνα, το 1908, από γαλβανισμένο μπρούντζο σε εργοστάσιο της Γερμανίας. Η όλη γλυπτική κατασκευή στηρίζεται σε μαρμάρινη βάση οκταγωνικού σχήματος, όπου υπάρχει η εγχάρακτη επιγραφή ΘΗΣΕΥΣ ΣΩΖΩΝ ΤΗΝ ΙΠΠΟΔΑΜΕΙΑΝ. ΕΡΓΟΝ Ι. ΠΦΟΥΛ.
Το γλυπτό Θησεύς σώζων την Ιπποδάμειαν ήταν στα μέσα του 1960 η πηγή έμπνευσης για τους στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου στο τραγούδι «Το Άγαλμα» που γνώρισε μεγάλη επιτυχία με ερμηνευτή τον Γιάννη Πουλόπουλο.
Το γλυπτό είναι διάτρητο από σφαίρες, πιθανώς από την εποχή του Εμφυλίου.
- Το χάλκινο αυτό γλυπτό δωρήθηκε στο Δήμο Αθηναίων το 1927 και τοποθετήθηκε αρχικά στην Πλατεία Συντάγματος της Αθήνας, απ’ όπου μεταφέρθηκε την Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου 1937 στη σημερινή θέση του στην Πλατεία Βικτωρίας.
***
Οι Κένταυροι ήταν μυθικά πλάσματα που δημιούργησαν οι αρχαίοι Έλληνες, ζούσαν στην περιοχή του Πηλίου και συμβόλιζαν τη βαρβαρότητα. Τα ανθρωπόμορφα όντα ήταν μισοί άνθρωποι και μισοί άλογα. Η δυσμορφία και η πρωτόγονη συμπεριφορά τους ήταν οι αιτίες που δεν απολάμβαναν την εύνοια των αρχαίων Ελλήνων. Στα γραπτά των αρχαίων ποιητών παρουσιάζονται ως απολίτιστα και βίαια όντα. Ωστόσο, είχαν βασιλική καταγωγή. Ο πρώτος Κένταυρος ήταν το παιδί του Ιξίωνα, πρώην Βασιλιά της Θεσσαλίας και της Νεφέλης.
Ο Βασιλιάς Ιξίωνας έχασε την εξουσία όταν σκότωσε τον πεθερό του. Το άγριο έγκλημα θεωρήθηκε ασυγχώρητο και άπαντες τον απαρνήθηκαν. Κάποια στιγμή βρήκε καταφύγιο στο ναό του Δία. Ο Δίας τον λυπήθηκε και τον κάλεσε στον Όλυμπο να δειπνήσει με τους υπόλοιπους θεούς. Τότε, ο Ιξίωνας υπέπεσε σε ένα επιπλέον ασυγχώρητο λάθος, ερωτεύτηκε την Ήρα. Ο Δίας αντιλήφθηκε αμέσως τον πόθο του Ιξίωνα για τη γυναίκα του. Για να τον εκδικηθεί, έδωσε σε ένα σύννεφο, τη Νεφέλη, τη μορφή της Ήρας. Οι Κένταυροι πολεμούν τους Λαπίθες και η μάχη τους αναπαριστάται από τον Φειδία στις μετόπες του Παρθενώνα (Κενταυρομαχία, Νότια Ζωφόρος).
Από τη συνεύρεση του Ιξίωνα με τη Νεφέλη γεννήθηκε ο Κένταυρος. Όπως αναφέρεται, το παιδί ήταν δύσμορφο και άσχημο. Στη γέννησή του δεν δέχτηκαν να παρευρεθούν ούτε οι Χάριτες. Ίσως το άσχημο παρουσιαστικό του ήταν η αιτία που όταν μεγάλωσε ήρθε σε επαφή με τις φοράδες της Μαγνησίας. Τότε δημιουργήθηκε το πιο περίεργο γένος της ελληνικής μυθολογίας, οι Κένταυροι.
Οι απόγονοι του Ιξίωνα συναντήθηκαν μερικά χρόνια αργότερα στο γάμο του Πειρίθους. Ο Πειρίθους, Βασιλιάς των Λαπιθών και ετεροθαλής αδερφός των Κενταύρων, κάλεσε τον Ευρυτίωνα, έναν Κένταυρο στο γάμο του με την Ιπποδάμεια. Ο Ευρυτίωνας -όπως και οι υπόλοιποι Κένταυροι- φημιζόταν για την ανάρμοστη συμπεριφορά του. Στο γάμο του Πειρίθους, ο Ευρυτίωνας μέθυσε με συνέπεια να παρεκτραπεί και να επιχειρήσει να απαγάγει την όμορφη Ιπποδάμεια. Οι Λαπίθες εξοργίστηκαν με την ασέβεια που έδειξε ο καλεσμένος στο γάμο του βασιλιά τους. Του έκοψαν τα αυτιά και τη μύτη και τον διέταξαν να φύγει από γλέντι. Όταν οι Κένταυροι πληροφορήθηκαν την πράξη των Λαπιθών, τους επιτέθηκαν. Τα βίαια πλάσματα ρίχτηκαν στη μάχη με πέτρες και κορμούς δέντρων. Αν και οι Κένταυροι υπερίσχυαν σε δύναμη, δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τους Λαπίθες, οι οποίοι είχαν με το μέρος τους ένα ισχυρό όπλο, τον Θησέα. Ο Θησέας ήταν καλεσμένος στον γάμο και αδελφικός φίλος του γαμπρού. Οι Λαπίθες κυνήγησαν και έδιωξαν όσους Κενταύρους επέζησαν, μακριά από το Πήλιο.
