Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να δυσφορούν με το φύλο τους και να νιώθουν ξένοι μέσα στο ίδιο τους το σώμα. Να αισθάνονται δηλαδή ότι η εξωτερική τους εμφάνιση δεν αντιπροσωπεύει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν στον εσωτερικό τους κόσμο. Ουσιαστικά ο πραγματικός τους εαυτός είναι παγιδευμένος μέσα σε ένα ξένο σώμα. Αυτή η δυσφορία είναι πιθανόν να επιφέρει κατάθλιψη ή ακόμα να οδηγήσει και σε αυτοκτονία, ειδικά σε περιπτώσεις που οι άνθρωποι αυτοί δεν τυγχάνουν κάποιας υποστήριξης και βασανίζονται μέσα σε ένα φαύλο κύκλο αβεβαιότητας και ανασφάλειας.
«Κατοικώ σε ξένο σώμα. Το μόνο που ζητώ είναι να ελευθερωθώ. Σε χρειάζομαι να με κοιτάξεις. Να μ’ αγαπάς. Τίποτα άλλο», απευθύνει έκκληση η Ιωάννα στη μητέρα της. «Αρνούμαι να πεθάνω σε ξένο σώμα». Επιμένει, ζητά την επιβεβαίωση, τη συμπαράσταση, την κατανόηση. Ένα κορίτσι που δοκιμάζεται σκληρά.
Μεγαλώνουμε -οι περισσότεροι- πιστεύοντας ότι υπάρχουν δύο μόνο ξεκάθαρα βιολογικά φύλα. Το φύλο όμως ορίζεται και προσδιορίζεται με διαφορετικούς τρόπους. Υπάρχει το ανατομικό ή βιολογικό φύλο, υπάρχει και το κοινωνικό φύλο (gender). Υπάρχει το φύλο με το οποίο γεννηθήκαμε (γενετήσιο φύλο) και το φύλο στο οποίο νιώθουμε πως ανήκουμε (εκφραζόμενο φύλο).
Ταυτότητα του φύλου ονομάζεται το ιδιαίτερο συναίσθημα που αποκτά ένα παιδί όταν συνειδητοποιεί σε ποιο φύλο ανήκει. Η έννοια της ταυτότητας είναι ψυχολογική και σημαίνει το σύνολο των στοιχείων που προσδίδουν στο άτομο την αίσθηση και την αντίληψη ότι ανήκει σε μια συγκεκριμένη κατηγορία, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, συμπεριφορές, συναισθήματα και ρόλους.
Η Ιωάννα ζει κυρίως κλεισμένη στο δωμάτιό της για να κρύβει εκεί τον παγιδευμένο στο σώμα της, Πάρη. Καθώς ο καιρός περνά, ο Πάρης αυτονομείται όλο και περισσότερο και αγωνίζεται να έρθει στο φως, για να ζήσει τη ζωή που ονειρεύεται. Μέσα σ’ αυτή την πάλη και την απομόνωση η μόνη βοήθεια έρχεται από την Κατερίνα, την καλύτερη φίλη της Ιωάννας, η οποία καταφέρνει να δει τον Πάρη. Κάτι τέτοιο, όμως, δε συμβαίνει με τη μητέρα της Ιωάννας που αρνείται πεισματικά να αντικρίσει τον πραγματικό εαυτό του παιδιού της. Η μητέρα ανησυχεί αλλά αρνείται να αποδεχθεί τη διαφορετικότητα του παιδιού της και να χειριστούν σωστά τη συμπεριφορά του.
Δύο νέες συγγραφείς από την Κύπρο, η Ελένη Κοσμά και η Κορίνα Κονταξάκη, κατέγραψαν στο «Ποιο σώμα;», το θεατρικό έργο που παρουσιάζεται στο «Αγγέλων Βήμα» σε σκηνοθεσία Μενέλαου Καραντζά, την πραγματική ιστορία μιας γυναίκας που ήθελε να είναι άντρας.
Αυτή η γυναίκα κάποτε, είχε προσεγγίσει τις δύο συγγραφείς και τους εμπιστεύτηκε το προσωπικό της ημερολόγιο, όπου περιγράφει το αδιέξοδο του να ζεις εγκλωβισμένος σε ένα σώμα που δεν αισθάνεσαι. Σήμερα η γυναίκα αυτή βρίσκεται σε στάδιο αλλαγής φύλου. Θέμα δύσβατο, που οι συγγραφείς αντιμετωπίζουν με ευαισθησία και ευθύνη. Παρακολουθούμε τη ζωή της ηρωίδας αλλά και του αγοριού που κλείνει μέσα της. Οι δυο τους αφηγούνται με τρόπο σκηνικά εφαπτόμενο και παράλληλο τη ζωή τους. Μέσα από τον αγωνιώδη διάλογό τους, μας δίνουν στιγμιότυπα της καθημερινότητάς τους, μας κάνουν μετόχους της μοναξιάς και της αναρώτησής τους, της απελπισίας και της ελπίδας τους.
«Δυσφορία του φύλου»
Ο σκηνοθέτης Μενέλαος Καραντζάς, κινούμενος ανάμεσα στον ρεαλισμό και την ποιητικότητα, κατορθώνει να φωτίσει ποικιλοτρόπως ένα ακανθώδες θέμα, αποκαλύπτοντας τόσο την υπαρξιακή όσο και την κοινωνική διάσταση της «δυσφορίας του φύλου», όπως είναι ο επιστημονικός όρος αυτής της κατάστασης.
Η παράσταση μάς φανερώνει την επιμονή ενός παιδιού να διεκδικήσει τη δική του αλήθεια, μας δείχνει την αξία και τη δύναμη της φιλίας, της ανθρώπινης επαφής, της θαρραλέας προσπάθειας. Μας αποκαλύπτει ανάγλυφα πόσο σημαντικό είναι να αποδεχθούμε και να αγαπήσουμε τον εαυτό μας, όχι εγωιστικά, αλλά με την πρόθεση να ανοιχτούμε προς την κοινωνία με αγάπη, επάρκεια και σεβασμό.
Επί σκηνής παρακολουθούμε μια ιστορία από αυτές που μας οδηγούν να αισθανθούμε κάτι μέσα μας. Να αντιληφθούμε υπαρκτά θέματα μ’ έναν τρόπο διαφορετικό απ’ ό, τι τα βλέπαμε ως τώρα. Ζητήματα δηλαδή όπως η εφηβική απομόνωση, η διαφορετικότητα, οι διακρίσεις, η ανεπάρκεια κοινωνικών δομών πρόνοιας.
Σταδιακά ο Πάρης γίνεται αυτόνομη και απαιτητική προσωπικότητα που πολεμά για επικράτηση. Μέσα σε όλη αυτή την πάλη και την απομόνωση, το μόνο φως είναι η καλύτερη φίλη της Ιωάννας, η Κατερίνα, με την οποία είναι ερωτευμένη. Η Κατερίνα καταφέρνει κάποια στιγμή να δει τον πραγματικό εαυτό της Ιωάννας, δηλαδή τον Πάρη. Τελικά ερωτεύονται. Ο έρωτάς τους όμως είναι αδιέξοδος αφού για να υπάρξει πρέπει να χαθεί η Ιωάννα.
Είναι φανερό ότι η παράσταση για να δημιουργηθεί πέρασε από μια εξονυχιστική δραματουργική επεξεργασία. Γιατί μόνο κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορείς να κατανοήσεις επαρκώς τις σκέψεις, τις προθέσεις και τους στόχους των συγκεκριμένων χαρακτήρων. Το γεγονός ότι στο έργο υπάρχει δομημένο ένα φανταστικό πρόσωπο, το οποίο αλληλεπιδρά με τα πραγματικά πρόσωπα, είναι μια θεατρική πρόκληση.
Η παράσταση εστίασε στην απόρριψη των στερεοτύπων και των μύθων που σχετίζονται με την ταυτότητα και την έκφραση του φύλου και το διαχωρισμό των δύο αυτών εννοιών από το σεξουαλικό προσανατολισμό του ατόμου. Οι συντελεστές άγγιξαν ένα θέμα – ταμπού με απλότητα, τόλμη και υπευθυνότητα. Δεν βάρυναν την υπόθεση, αντίθετα έδωσαν χώρο στο ερωτικό σκίρτημα, στην αγάπη, στη νεανικότητα, στη δύναμη του ανθρώπου για υπέρβαση των δυσκολιών, στην πίστη, ακόμα και στο χιούμορ. Λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψιν πως πρόκειται για μία κατάσταση που βιώνουν κάποια άτομα τα οποία ζουν πλάι μας και που συχνά περικλείει μια έντονη προσωπική αγωνία αποδοχής. Μια αγωνία που μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και με αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Συντελεστές
Θα σταθώ ιδιαίτερα στους ηθοποιούς της παράστασης, που μας εκπλήττουν ευχάριστα με την ευρεία γκάμα των εκφραστικών τους μέσων. Ο Γιώργος Κοσκορέλλος στον ρόλο του Πάρη είναι πραγματικά εξαιρετικός. Η Σελήνα Διαμαντοπούλου παρουσιάζει λυτρωτικά τον χαρακτήρα ενός κοριτσιού που δεν σταματά να παλεύει με τους προσωπικούς του δαίμονες και δεν διστάζει μπροστά στις μεγάλες αποφάσεις. Καταφέρνει με επιτυχία να αναδείξει τις φοβίες, τις εμμονές αλλά και την ιδιαίτερη τόλμη της Ιωάννας.
Η Ειρήνη Παπαδημάτου υποδύεται με χαρακτηριστικό τρόπο το ρόλο της Ελληνίδας μικροαστής μητέρας, που φοβάται την κοινωνική κατακραυγή, αρνείται να αποδεχτεί την πραγματικότητα, ωστόσο δεν παύει να νοιάζεται για το παιδί της.
Η Αριστέα Σταφυλαράκη αποδεικνύει πόσο καλά ξέρει να χειρίζεται τις θεατρικές τεχνικές. Στον ρόλο της Κατερίνας λειτουργεί ως νήμα που σχηματίζει τον κύκλο δράσης των τριών άλλων ηρώων. Η αδιαμφισβήτητα πολυτάλαντη καλλιτέχνις, που μας έχει απασχολήσει δημιουργικά τα τελευταία χρόνια ως ηθοποιός και σκηνοθέτης, δίνει το προσωπικό της στίγμα στην παράσταση.
Οι φωτισμοί (Βαγγέλης Μούντριχας) ενισχύουν τις δραματικές εντάσεις και εναρμονίζονται με το σκηνοθετικό σχεδιασμό.
Η επιμέλεια κίνησης από την Κάτια Σαβράμη και η διδασκαλία σκηνικής πάλης από τον Κρις Ραντάνοφ δημιούργησαν ενδιαφέροντα σκηνικά παιχνίδια.
Το σκηνικό, τα κοστούμια και τα σκηνικά αντικείμενα (Κατερίνα Χριστίνα Μανωλάκου, Άρτεμις Σιέρρα) αξιοποιούν έξυπνα τον χώρο, είναι λιτά, χρωματικά ήπια και λειτουργούν ως δείκτες της προσωπικότητας των ηρώων και του τρόπου ζωής τους.
Η σκηνοθεσία του έργου από τον Μενέλαο Καραντζά διατηρεί ωραίο ρυθμό και ακολουθεί μία μινιμαλιστική γραμμή που ταιριάζει πολύ στην ιστορία, φωτίζοντας τη δύσκολη διαδρομή της Ιωάννας. Αν και ο δρόμος της ζωής έχει πολλά εμπόδια, το θέμα είναι να τα ξεπεράσουμε και να περπατήσουμε αυτόν το δρόμο όσο καλύτερα μπορούμε. Γι’ αυτό ο ρόλος του θεάτρου δεν είναι μόνο ψυχαγωγικός, είναι να οξύνει την ευαισθησία μας, να προσφέρει ανησυχία και άρα σκέψη.
Μια παράσταση για ανήσυχους ανθρώπους και ώριμους εφήβους. Για εκείνους που δεν παγιδεύονται από κοινωνικές φοβίες αλλά, απεναντίας, επιλέγουν να αναμετρηθούν με κουράγιο και οξύνοια με τις δυσκολίες και τις χαρές της προσωπικής τους ζωής. Με αυτήν την έννοια, το «Ποιο σώμα;» αφορά όλους όσοι δεν επαναπαύονται.
* Το έργο των νέων Κυπρίων συγγραφέων Ελένης Κοσμά και Κορίνας Κονταξάκη “Ποιο Σώμα;” ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Μενέλαου Καραντζά, στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Διαρκείας Ελληνικού Θεατρικού Έργου του 21ου Αιώνα που οργανώνεται από τη Λεία Βιτάλη στο θέατρο Αγγέλων Βήμα.
Ταυτότητα παράστασης
Παίζουν: Σελήνα Διαμαντοπούλου, Γιώργος Κοσκορέλλος, Ειρήνη Παπαδημάτου, Αριστέα Σταφυλαράκη
Συγγραφείς: Ελένη Κοσμά, Κορίνα Κονταξάκη
Σκηνοθεσία – Μουσική επιμέλεια: Μενέλαος Καραντζάς
Σκηνικά – Κοστούμια: Κατερίνα Χριστίνα Μανωλάκου, Άρτεμις Σιέρρα
Σχεδιασμός φωτισμών: Βαγγέλης Μούντριχας
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας
Επιμέλεια κίνησης: Κάτια Σαβράμη
Διδασκαλία σκηνικής πάλης: Κρις Ραντάνοφ
Βοηθοί σκηνογράφων: Ηλιάνα Χαλκιά, Κατερίνα Καραμούτζου
Σχεδιασμός έντυπου υλικού: Άρτεμις Σιέρρα
Πληροφορίες
Η παράσταση θα παίζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 19.30, μέχρι και την Τρίτη 14 Ιουνίου 2016, στο θέατρο Αγγέλων Βήμα, Σατωβριάνδου 36, στην Ομόνοια. Για κρατήσεις: 210 5242211 (καθημερινά 17.00-22.00)
[email protected]
www.aggelonvima.gr
Διάρκεια παράστασης: 50 λεπτά
Τιμές εισιτηρίων: 12€ (γενική είσοδος), 8€ (φοιτητικό) και 5€ (ανέργων)