Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Ποια είναι τελικά η πιο δυνατή, η Κυρία Χ ή η Αμέλια; Γνωρίζει κανείς; Το πιθανότερο είναι πως έχει να κάνει με την ιδιοσυγκρασία, τον τρόπο που βιώνει κανείς τα πράγματα και τις επιλογές του. «Η Πιο Δυνατή» είναι ένα μονόπρακτο – μονόλογος, το οποίο πρόσφατα παρακολούθησα στο θέατρο «Olvio», σε σκηνοθεσία Δημήτρη Κανέλλου με την Ελένη Κούστα να σηκώνει στις γερές θεατρικές πλάτες της την πολυσήμαντη ηρωίδα του Αύγουστου Στρίντμπεργκ. Λίγες σελίδες με τα λόγια μιας παντρεμένης ηθοποιού προς την ερωμένη του άντρα της. Στη σκηνή παρακολουθούμε μόνο την Κυρία Χ, η οποία θα μπορούσαμε να πούμε ότι παίζει κυρίως με τις εκφράσεις του προσώπου της. Τα πολλαπλά πρόσωπά της κλυδωνιζόμενα, οι εκφράσεις της δραματικά κατακερματισμένες. Ζωγραφισμένες αδρά η πίκρα, η δυσπιστία, η δριμύτητα.
Όπως έγραφε παλαιότερα σ’ ένα θεατρικό του σημείωμα ο Άγγελος Τερζάκης, “η γυναίκα θ’ ασκήσει πάνω στη ζωή του Στρίντμπεργκ μια αλλόκοτη και αντιφατική έλξη… Έχει συνειδητοποιήσει όσο κανένας άλλος το δραματικό, το σχεδόν μοιραίο βάρος του θηλυκού στοιχείου μέσα στη ζωή… Έβλεπε στην πάλη άντρα – γυναίκας μια στοιχειακή αναμέτρηση, που παίρνει διαστάσεις φυσικού νόμου”.
Πολλά από τα έργα του Στρίντμπεργκ, που αναφέρονται στην πάλη των δύο φύλων, είναι αριστουργήματα ψυχολογικής ανάλυσης. Ένα από αυτά “Η πιο δυνατή”. Ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ μοιάζει, σαν φυσιογνωμία και σαν δυναμισμός ψυχής, να ξεπερνάει το έργο του. Είναι από εκείνες τις μεγαλοφυΐες που φαίνονται ασύντακτες, γιατί δε χωράνε σε κανέναν ορισμό, σε κανένα σύστημα, σε καμιά καθιερωμένη μορφή. Τους λείπει και το κατώτερο έστω όριο του μέτρου. Έτσι, βλέπουμε το μεγάλο αυτό δραματουργό να επικοινωνεί δύσκολα με το ευρύτερο κοινό, να μη γίνεται ποτέ, ενόσω ζει, συγγραφέας “επιτυχίας”. Σ’ αντιστάθμισμα όμως, αν ξεπερνάει το μέτρο, ξεπερνάει και τα όρια της εποχής του. Πανθομολογουμένως, είναι ο πιο πρωτοπόρος δραματουργός του τέλους της εποχής του, αυτός που οδηγεί κατευθείαν στη δική μας την εποχή. Η επίδρασή του μένει ισχυρή κι ευανάγνωστη στους πιο σπουδαίους θεατρικούς συγγραφείς του καιρού μας. Ιδιαίτερα στους Αμερικανούς, από τον Ευγένιο Ο’ Νηλ και μετά.
Στην «Πιο Δυνατή», ενώ η σύζυγος ξεκινά έναν καταιγιστικό μονόλογο γεμάτο αντιφατικά συναισθήματα, ο πόνος εναλλάσσεται με τον θυμό, το μίσος, την ταπείνωση, την εκδίκηση και στο τέλος επέρχεται μία άγρια χαρά νίκης και δύναμης απέναντι στην ερωμένη ή αλλιώς στη γυναίκα – «αντίπαλο».
Ένα διαχρονικό έργο, μία μοναδική ηθοποιός (Ελένη Κούστα) κι ένα ανυπέρβλητα μαγικό τσέλο (Μυρτώ Γουζίου) συνυπάρχουν «συνομιλώντας» επί σκηνής, δίνοντας μία άλλη διάσταση σε ένα από τα πιο διαχρονικά έργα του δημιουργού και αποτυπώνοντας με έναν ιδιόμορφο τρόπο την ιδιοφυΐα του συγγραφέα.
Η σύζυγος αρχίζει να μιμείται την ερωμένη του άντρα της μέχρι που κυριολεκτικά μεταμορφώνεται στην ερωμένη του, προκειμένου να κερδίσει ξανά την αγάπη του. Η κυρία Χ, ηθοποιός, παντρεμένη με τον Μπομπ, διευθυντή θεάτρου, αποφασίζει να μιλήσει στην Αμέλια, νέα ηθοποιό και ερωμένη του άντρα της. Οι δύο όψεις ενός νομίσματος. Η σύζυγος και η ερωμένη, η ερωμένη και η σύζυγος. Μια αιώνια αντιπαλότητα.
Της λέει πως δεν πήρε τίποτα από αυτήν, αντίθετα της προσάπτει πως σκόρπισε και πολλά από τα δικά της. Και πως στην περίπτωσή της συνέβη ό, τι συμβαίνει με τον κλέφτη, με τον κάθε κλέφτη. Τα έχασε όλα. Δεν διδάχτηκε την τέχνη της ζωής, λύγισε κι ύστερα έσπασε σαν ξερό κλαδί. Την ευχαριστεί για όσα έμαθε από αυτήν και… τρέχει πια στο σπίτι να χαρεί ανεμπόδιστη την αγάπη του άνδρα της.
Η σκηνοθεσία του Δημήτρη Κανέλλου απελευθερώνει το παιδί στην ηθοποιό Ελένη Κούστα. Μεγάλη σημασία για την παράσταση έχουν η πολυτροπικότητα, η σύζευξη διαφορετικών επικοινωνιακών κωδίκων, όπως της εικόνας με τη μουσική, των αντανακλάσεων με το λόγο. Τα πάθη αναπαριστώνται στη λεία και στιλπνή επιφάνεια του επαργυρωμένου γυαλιού μεταφέροντας ευρύτερες εμπειρίες στο κοινό και δημιουργώντας κλίμα συμπάθειας και κατανόησης.
Η παράσταση αποτελεί μια θαυμάσια βάση για διερεύνηση εννοιών, αξιών, μεταμορφώσεων. Οι ιδέες είναι καταιγιστικές. Εκτός από τα κάτοπτρα και το συμβολισμό τους, αξιοποιούνται λέξεις, αντικείμενα, φωτογραφίες, ερωτήματα, γνώση και μεταγνώση, συναισθήματα και απόψεις. Κυρίαρχο στοιχείο αποτελεί η έννοια του πολιτισμού με στόχο την αποδοχή του άλλου και του διαφορετικού. Των δυνατοτήτων και των αδυναμιών στον άνθρωπο. Των ισχυρών και των τρωτών σημείων στη γυναίκα. Οι ευαισθησίες αυτές χτίζονται γερά δίχως την αναστολή της έκφρασης που δημιουργεί ο φόβος της έκθεσης και της κριτικής.
Η κυρία Χ βρίσκει τη δύναμη να αντιμετωπίσει την Αμέλια που πίνει μόνη σε ένα άδειο café την παραμονή των Χριστουγέννων, παίρνοντας δύναμη από τα μεγάλα της μάτια που τη μέρα εκείνη την κοιτάζουν διαφορετικά.
Στο σύντομο, μόλις πενηντάλεπτο, μονόλογο της παντρεμένης γυναίκας προς την αντίζηλό της κι ερωμένη του άντρα της, περιγράφεται με οξυδέρκεια η αέναη πάλη του ανθρώπου, η ερωταπόκριση ανάμεσα στον εαυτό του “δικαστή” και στον εαυτό του “κατηγορούμενο”.
Ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ, χαρισματικός προφήτης του θεάτρου του 20ου αι., άνοιξε ορίζοντες καλλιτεχνικής έκφρασης και ανθρώπινης ειλικρίνειας γεφυρώνοντας τον 19ο με τον 20ο αιώνα. Θεωρήθηκε μισογύνης… Για τον μισογυνισμό του, την πιο διάσημη «ασθένειά» του, ο συγγραφέας έχει πει πως είναι «η άλλη όψη της έντρομης έλξης που νιώθω για το αντίθετο φύλο». Ίσως γιατί η γυναίκα άσκησε στο βίο του μια αντιφατικά μαγνητική έλξη…
Την πολυδιάστατη, μυστηριακή και εν πολλοίς ανεξιχνίαστη θέαση της γυναικείας ψυχή έρχεται να διερευνήσει η «Πιο δυνατή», η παράσταση του Δημήτρη Κανέλλου με την Ελένη Κούστα. Παρόλο που η Κυρία Χ θεωρεί ότι η ίδια είναι η πιο δυνατή, παρόλο που μιλάει από θέση ισχύος, η φαινομενική της υπεροχή μπορεί πολύ εύκολα να ανατραπεί και να οδηγήσει στην πλήρη εσωτερική ήττα.
Ας μην ξεχνάμε ότι ο Σουηδός συγγραφέας «κατάγεται» από τον Σαίξπηρ που σε όλα τα έργα του μάς μιλά για την «αιώνια πάλη», τον αγώνα για επικράτηση, ανάμεσα στο «αρσενικό» και το «θηλυκό».
Όσο οι λέξεις της κυρίας Χ αντηχούν στη θεατρική σκηνή, η Αμέλια διαλέγει τη σιωπή. Όταν οι λέξεις δεν φτάνουν, άλλοτε γίνονται τραγούδι, σε μια ζωντανή συνομιλία με το τσέλο που παίζεται επί σκηνής, και άλλοτε γίνονται κραυγή. Η Αμέλια μεταμορφώνεται σε έναν καθρέφτη μέσα από τον οποίο η κυρία Χ προσπαθεί να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τη ζωή της. Ποια είναι η πιο δυνατή; Οι σύγχρονες κοινωνίες της συσσώρευσης δεν επιτρέπουν τελικά στη γυναίκα να νικήσει ερωτικά.
O Στρίντμπεργκ μας δίνει ένα υπέροχο έργο με έναν αμφιλεγόμενο τίτλο. Αν υπάρχει νικητής, η νίκη είναι πύρρειος!
Ο σκηνοθέτης αποσπά μια γεμάτη ενάργεια ερμηνεία από την Ελένη Κούστα, η οποία παίζει με τάσεις αμφιθυμίας, αφοπλιστικά βιτριολικό κέφι και διαβρωτικά ονειρική διάθεση. Τη βρήκα συναρπαστική.
Αξιοθαύμαστο το κοστούμι – εγκατάσταση της Ελένης Μανωλοπούλου, που κάνει αναφορά σε γαμήλια τελετή αλλά και στις «Ευτυχισμένες μέρες» του Μπέκετ. Ευχάριστοι οι στίχοι του Θράσου Καμινάκη, ελκυστική η πρωτότυπη μουσική του Κώστα Χατζόπουλου, εξαιρετική η σύνθεση των τραγουδιών (Δήμητρα Γαλάνη – Κώστας Χατζόπουλος), αρμονικότατη η κίνηση από την Ειρήνη Αλεξίου, προσεγμένοι οι φωτισμοί του Αλέκου Αναστασίου.
Ειδυλλιακά πανέμορφο το σκηνικό, επίσης της Ελένης Μανωλοπούλου, αξιοποιεί απόλυτα τη σύγχρονη κεντρική σκηνή του θεάτρου “Olvio”, διαστάσεων 10μ. (πλάτος) x 7μ. (βάθος) x 8μ. (ύψος) με τον πλήρη φωτιστικό και ηχητικό εξοπλισμό.
Η παράσταση είναι εύρυθμη και εντυπωσιακή, με πλούσια οπτικοποίηση, που δεν κουράζει καθόλου. Απεναντίας, μας καλωσορίζει στο κατώφλι του συνταρακτικά ευαίσθητου και τραυματικού κόσμου του Αύγουστου Στρίντμπεργκ.
Συντελεστές
Μετάφραση: Δημήτρης Κανέλλος – Ελένη Κούστα
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Κανέλλος
Επιμέλεια σκηνικών – κοστουμιών: Ελένη Μανωλοπούλου
Μουσική σύνθεση τραγουδιών: Δήμητρα Γαλάνη – Κώστας Χατζόπουλος
Πρωτότυπη μουσική επένδυση: Κώστας Χατζόπουλος
Στίχοι τραγουδιών: Θράσος Καμινάκης
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Επιμέλεια κίνησης: Ειρήνη Αλεξίου
Φωτογραφίες: VDouros
Βοηθός Σκηνογράφος – Ενδυματολόγος: Νόρα Δεληδήμου
Γραφιστική επιμέλεια: Γεωργία Αλεβιζάκη
Βοηθός σκηνοθέτη: Εύα Παπαδάκη
Διανομή:
Κυρία Χ: Ελένη Κούστα
Τσέλο (επί σκηνής): Μυρτώ Γουζίου
Πληροφορίες
Παραστάσεις: Σάββατο-Κυριακή-Δευτέρα στις 20:00
Τιμές εισιτηρίων: 10 ευρώ, μειωμένο-φοιτητικό 8 ευρώ, προπώληση Viva.gr 9 ευρώ
Διάρκεια: 50’
Θέατρο Olvio
Ιερά Οδός 67 και Φαλαισίας 7, Βοτανικός
Τηλ.: 210 3414118 (17:00-21:00)
