Επιμέλεια: Ειρήνη Αϊβαλιώτου
Η σύνδεση των αβγών με το Πάσχα, θεωρείται αυτονόητη, όμως προτού αποκτήσουν αυτή την άμεση σχέση με τον χριστιανισμό, ήταν σύμβολο ζωής, τουλάχιστον εδώ και 2.500 χρόνια.
Ως γνωστόν το αβγό συμβολίζει τη γονιμότητα και τη δημιουργία, όπως και την αναγέννηση του κόσμου και την ανανέωση της φύσης. Οι αρχαίοι Έλληνες, οι Πέρσες και οι Κινέζοι έδιναν αβγά σαν δώρα, στις ανοιξιάτικες γιορτές τους πολύ πριν τις προ-χριστιανικές ανοιξιάτικες γιορτές. Εμφανίζονται δε παράλληλα και στην ειδωλολατρική μυθολογία, όπου πιστεύεται πως το Πουλί του Ήλιου έχει εκκολαφτεί από το αβγό της Γης. Μερικά παγανιστικά έθιμα δείχνουν τον παραλληλισμό του αβγού με τη δημιουργία της ζωής πάνω στη γη. Ο Ουρανός και η Γη θεωρούνταν ότι ήταν τα μισά ενός αβγού, από όπου ξεπρόβαλε η ζωή πάνω στη Γη.
Για τους πρώτους χριστιανούς το αβγό είναι ολοφάνερα το σύμβολο της Ανάστασης του Χριστού, το ιερό μέρος του εορτασμού του Πάσχα. Η πρώτη βεβαιωμένη χρήση του ως χριστιανικού συμβόλου τοποθετείται στη Ρωμαϊκή περίοδο. Ακόμη, κατά την πρώιμη Αυτοκρατορική περίοδο (1ος αι. μ.Χ.) συναντάται η σύνδεση του αβγού με τις ταφές, καθώς βρέθηκαν αβγά μέσα ή κοντά σε τεφροδόχους κάλπες και σε τάφους, ως μνεία προφανώς στην εσχατολογική αναγέννηση.
Ζωή, θάνατος και ανάσταση
Το αβγό «είναι μια εμφανώς ζωντανή και αδρανής ουσία που εμπεριέχει την πιθανή αρχή μιας ζωής, και εκείνο που έχει μια ζωογόνο δύναμη πρέπει αναγκαστικά να ξυπνά ή να τροφοδοτεί τις ζωτικές δυνάμεις εκείνων στους οποίους προσφέρεται» (Nilsson 1907). Η σύνδεση, επομένως, ίσως εξηγείται ότι το αδρανές αβγό, όπως και ο τάφος του Ιησού, εμπεριέχει μια νέα ζωή.
Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχουν πολλά ιστορικά στοιχεία που να συνδέουν το αβγό με τον Χριστό. Στη Βίβλο, συναντάμε ελάχιστες αναφορές (χωρία όπου το αβγό αναφέρεται ως τροφή (Ιώβ 6.6.) και άλλα όπου χρησιμοποιείται ως μεταφορά (Κατά Λουκάν 11.12, Ησαΐας 10.14). Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση, η Μαρία Μαγδαληνή έφερνε βρασμένα αβγά στον τάφο του, τα οποία πήραν ένα φωτεινό κόκκινο χρώμα (του αίματος) όταν εκείνη είδε ότι ο Ιησούς είχε αναστηθεί. Σε παρόμοιο πνεύμα, μια άλλη ιστορία αναφέρει πως όταν η Μαρία Μαγδαληνή πήγε στον Τιβέριο, τον αυτοκράτορα τη Ρώμης, για να του πει ότι ο Ιησούς είχε αναστηθεί, εκείνος απάντησε ότι «Όσο αναστήθηκε, άλλο τόσο τούτο το αβγό είναι κόκκινο» και μόλις τέλειωσε τη φράση του το αβγό πήρε ένα ζωηρό κόκκινο χρώμα.
Φαίνεται, λοιπόν, πως το αβγό συνδέθηκε επί χιλιετίες με την αναγέννηση και την ανανέωση, αρχικά τις πρώτες μέρες της άνοιξης, ενώ στη συνέχεια υιοθετήθηκε ως σύμβολο του χριστιανισμού. Το αβγό προσφέρεται για τη νοερή απεικόνιση του κύκλου της ζωής, η οποία για πολλά φυτά και ζώα ξεκινά την άνοιξη…
Απαγορευμένα κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, τα αβγά επανεμφανίζονται την Κυριακή του Πάσχα και σαν μέρος της γιορτής, αλλά και σαν δώρα προς την οικογένεια και τους φίλους.
Ακόμα, η παράδοση αναφέρει μια ιστορία όπως αυτή του Άπιστου Θωμά, με τη διαφορά άπιστη να είναι μια γυναίκα που κρατούσε ένα καλάθι με αβγά. Όταν αμφισβήτησε την Ανάσταση του Ιησού, τα αβγά της έγιναν κατακόκκινα.
Σύμφωνα με το Donahoe Magazine, μηνιαίο περιοδικό των αρχών του 20ου αιώνα, οι πρώτοι χριστιανοί στη Μεσοποταμία έβαφαν τα αβγά κόκκινα για να μιμηθούν το αίμα του Χριστού.
Αν ξεφύγουμε από τις χριστιανικές παραδόσεις, τα αβγά συνδέονται με παγανιστικές γιορτές για την Άνοιξη. Τα αβγά συμβόλιζαν την αναγέννηση, τη νέα ζωή που εμφανίζεται μετά τον Χειμώνα με τον ερχομό της ‘Άνοιξης. Ήταν πολύ συνηθισμένο τα βαμμένα σε διάφορα χρώματα αβγά να δίνονται δώρο σε συγγενείς και φίλους.
Στη μεσαιωνική Αγγλία, το βάψιμο και η διακόσμηση των αβγών αποτελούσε έθιμο για όλες τις οικογένειες. Ακόμα, υπάρχει και η “βασιλική” παράδοση που θέλει τον βασιλιά Εδουάρδο Ι της Αγγλίας (13ος αιώνας) να διατάζει να βαφτούν και να διακοσμηθούν με χρυσό 450 αβγά για να τα μοιράσει στο υπηρετικό του προσωπικό για το Πάσχα. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Εδουάρδου, το 1290 ξοδεύτηκαν 18 πένες (τεράστιο -τότε- ποσό) για να βαφτούν και να χρυσοστολιστούν τα 450 αυγά που θα χρησίμευαν σαν πασχαλινά δώρα.
Στη Γερμανία τα αβγά δίνονταν στα παιδιά μαζί με άλλα πασχαλινά δώρα, ενώ αργότερα δημιουργήθηκε το «κυνήγι του χαμένου αβγού». Πρόκειται για ένα παιχνίδι, σύμφωνα με το οποίο το Πασχαλινό Κουνελάκι κρύβει καλά, σε κήπους και αυλές, τα πασχαλινά αβγά, τα οποία αργότερα αντικαταστάθηκαν με σοκολατένια, και τα μικρά παιδάκια πρέπει να τα βρουν και να τα μαζέψουν στο καλάθι τους. Νικητής είναι αυτός που έχει μαζέψει τα περισσότερα.
Τα χαρτονένια και τα σοκολατένια πασχαλινά αβγά έχουν αρκετά πρόσφατη προέλευση. Τα φυσικά αβγά τα στολισμένα με χρώματα ή με σχέδια και χαλκομανίες έχουν «πολιτογραφηθεί» σαν σύμβολο της συνέχειας της ζωής και της ανάστασης.
Στους πολιτισμούς
* Για την ινδιάνικη φυλή Cahuilla, η ιστορία ξεκινάει από το απόλυτο σκοτάδι. Στην πραγματικότητα, υπήρχαν δύο νύχτες -η αρσενική και η θηλυκή. Αυτές προσπάθησαν να κάνουν παιδί τέσσερις φορές -τις τρεις πρώτες απέτυχαν και την τέταρτη ύστερα από ένα εκτυφλωτικό φως έγινε το θαύμα. Ο κεραυνός έκοψε σα μαχαίρι τα βάθη του ουρανού, αφήνοντας πίσω του σε μορφή αφρού τη μητρική ουσία. Η ουσία αυτή έμοιαζε με το ασπράδι του αβγού που απλωνόταν στο απέραντο διάστημα και είχε τη μορφή ιστών αράχνης. Ένας κεραυνός διαπέρασε τη μητρική ουσία, αυτή άρχισε να ωριμάζει και τελικά να αναπτύσσει δύο μεγάλα αβγά. Όταν έφτασε η κατάλληλη στιγμή, αυτά εκκολάφτηκαν για να σπάσει τελικά το ανώτερο μέρος του κελύφους και να αποκαλυφθούν τα δύο δίδυμα αδέρφια, ο Mukat και ο Tamaoit.
Τα δύο αδέρφια όμως δεν είχαν τη δυνατότητα να δουν ο ένας τον άλλο, ούτε και να σταθούν κάπου γιατί δεν υπήρχε η Γη. Έτσι, ανέλαβαν τη δημιουργία αυτής αλλά και των κατοίκων της. Πρώτη τους δουλειά ήταν να κατασκευάσουν το τομπάκο και μια πίπα. Έπειτα μια ράβδο και για να μπορέσουν να τη στερεώσουν κάπου, έκαναν ένα υποτυπώδες πέτρωμα. Αυτό άρχισε να αναπτύσσεται για να δώσει πολύ αργότερα τη Γη, αποτελώντας το θεμέλιο λίθο. Για να την κρατήσουν σταθερή, δημιούργησαν τεράστιες άσπρες και μαύρες αράχνες, που ζουν στο τέλος του κόσμου για να υφάνουν κλωστές και να συγκρατήσουν όλα τα πετρώματα. Καθώς όμως η ανάπτυξη της Γης ήταν γρήγορη κι ασυγκράτητη, δημιούργησαν τους ανέμους και δυο είδη τεράστιων μυρμηγκιών -ούτε αυτά όμως μπορούσαν να βοηθήσουν ιδιαίτερα. Τελικά, η δουλειά έγινε αφού έφτιαξαν και τους ωκεανούς. Για να μην κυλήσει το νερό και φύγει, γύρισαν προς τα πάνω τις άκρες και το ασφάλισαν!
Και μετά ήρθε η σειρά των ανθρώπων και των ζώων. Οι γονείς τους, οι δύο νύχτες, τους ψιθύρισαν ένα νανούρισμα για να τους ηρεμήσουν, το οποίο ακούγεται μέχρι σήμερα να κοιμίζει τα παιδιά. Ήταν όμως ακόμα σκοτάδι κι έτσι δεν έβλεπαν τι δημιουργούσαν κι έτσι γεννήθηκε ο ήλιος με ένα φύσημα από το στόμα τους. Μετά από αυτό μπορούσαν να τα δουν καλύτερα και καθώς αυτά που έκανε ο Tamaoit δεν ήταν όπως έπρεπε, τα πήρε μαζί του και πήγε από κάτω. Ακολούθησαν σκοτάδι, φωτιές και σεισμοί, καθώς ο Tamaoit ήταν δυσαρεστημένος που δεν μπόρεσε να κυριαρχήσει στη Γη με τα δημιουργήματά του. Το αποτέλεσμα από αυτή την αναταραχή ήταν η γέννηση των βουνών και των οροσειρών. Κάποια στιγμή όμως ο Tamaoit αποφάσισε να τα παρατήσει κι έτσι οι άνθρωποι μπόρεσαν να συνεχίσουν κανονικά τη ζωή τους.
* Στον ινδουισμό, οι περίφημοι Νόμοι του Manu μιλάνε για τον αυθύπαρκτο θεό, τον Κύκνο της αιωνιότητας ο οποίος δημιούργησε το νερό, μέσα στο οποίο εναπόθεσε το σπόρο, για να γίνει το χρυσό αβγό, γνωστό και ως κοσμικό αβγό ή hiranyagarbha. Η ζωή που περιέκλειε ήταν η Θεία Ουσία κι αυτοαποκαλούνταν Vishnu, ο θεός-φύλακας. Ο Vishnu άρχισε να δημιουργεί τον εαυτό του, που αποκαλούσε πια Brahma, ή αλλιώς ο θεός – δημιουργός, παραμένοντας μέσα στο αβγό για έναν ολόκληρο χρόνο. Στη συνέχεια χώρισε τον εαυτό του στα δύο για να έχει συντροφιά κι έτσι προέκυψαν από το κέλυφος το Πνευματικό Βασίλειο ή αλλιώς ο Παράδεισος και από τον κρόκο το Φυσικό Βασίλειο ή αλλιώς η Γη. Ταυτόχρονα με τα παραπάνω, δημιουργήθηκαν από το ασπράδι οι σημαντικές πτυχές της ζωής, όπως ο χρόνος, η βαρύτητα, οι γλώσσες, οι αισθήσεις, ο ουρανός και φυσικά η ζωή και ο θάνατος.
Ο Brahma γίνεται ξανά Vishnu, προκειμένου να διαφυλάξει όλα τα δημιουργήματά του. Στο τέλος του κόσμου θα μεταμορφωθεί στον Siva τον θεό της καταστροφής, θα επιστρέψει στο κοσμικό αβγό, όπου ο Vishnu θα τον προφυλάξει σε έναν μακραίωνο, ήσυχο ύπνο. Θα γεννηθεί ξανά από την αρχή, ως μια νέα δημιουργία, για να αρχίσει και πάλι από την αρχή η διαδικασία, η οποία είναι γνωστή ως Μετενσάρκωση.
* Kalevala σημαίνει “χώρα των απογόνων της Kaleva”, μιας μυθικής περιοχής που συνδέεται με τη Φινλανδία. Η Kalevala θεωρείται το εθνικό έπος των Φιλανδών, καθώς περιλαμβάνει πενήντα ποιήματα ή τραγούδια που εξιστορούν τις περιπέτειες μυθικών ηρώων και θεοτήτων και περιγράφουν τη γέννηση του κόσμου. Σύμφωνα με το έργο, το ιερό πουλί Goldeneye πετά πάνω από τον ωκεανό ψάχνοντας ένα μέρος να ξεκουραστεί. Όμως, πέρα από τον ουρανό και τη θάλασσα δεν υπήρχε ακόμη στεριά, ούτε ήλιος και φεγγάρι.
Τότε η θεά Ilmatar που είχε κατέβει από τα ουράνια στα βάθη των ωκεανών το λυπήθηκε κι ανέβασε το γόνατό της, για να αφήσει τα αβγά του, έξι χρυσά κι ένα ασημένιο. Καθώς η Ilmatar κινούνταν, τα αβγά έσπασαν για να σχηματίσουν τον φυσικό κόσμο, τον ήλιο και τη σελήνη. Το κάτω μέρος του κελύφους ενός αβγού δημιούργησε το στερέωμα, το άνω τμήμα του κρόκου ενός άλλου έγινε ο ήλιος, το άνω μέρος του ασπραδιού έδωσε τη σελήνη, όλα τα υπολείμματα με τους λεκέδες έγιναν τα αστέρια, ενώ τα σκούρα τμήματα του κελύφους μεταμορφώθηκαν στα σύννεφα. Όλη αυτή η διαδικασία είχε διάρκεια εφτακόσια χρόνια, κατά τα οποία με κάθε κίνηση γεννιόταν κι ένα μέρος του κόσμου!
* Για τους Κέλτες, το αβγό συμβολίζει τη δύναμη και την αρχή μιας νέας ζωής, γι’ αυτό και θεωρούνταν φυσιολογικό ύστερα από μια μακρά περίοδο σκληρού χειμώνα τα αβγά να χρησιμοποιούνται ως σύμβολο του ερχομού της άνοιξης. Στο κέλτικο ημερολόγιο, εορτάζονταν οι τέσσερις εποχές, αλλά και οι δύο ισημερίες. Την πρώτη πανσέληνο αμέσως μετά την εαρινή Ισημερία γιορταζόταν το Oester, το φεστιβάλ για τη θεά της άνοιξης, που αναπαριστανόταν από ένα κουνέλι που συμβόλιζε το ζευγάρωμα κι ένα αβγό που συμβόλιζε το ξεκίνημα μιας νέας ζωής.
Οι αρχαίοι Κέλτες συνήθιζαν να αφήνουν αβγά να κυλούν από το ανώτερο τμήμα ενός λόφου, σε μια ένδειξη μίμησης της κίνησης του ήλιου. Η εκκλησία τροποποίησε το έθιμο αυτό και το χρησιμοποίησε προκειμένου να αναπαραστήσει την απομάκρυνση του λίθου από την είσοδο του τάφου του Χριστού, ενώ πήρε το θέμα του θανάτου/αναγέννησης και επίθεσε σε αυτό τον θάνατο και την Ανάστασή Του.
* Για τους αρχαίους Αιγυπτίους πριν από τη δημιουργία του κόσμου δεν υπήρχε τίποτα εκτός από τα αρχέγονα νερά, γνωστά ως Nun, που περιέβαλλαν το σύμπαν μέχρι που εμφανίστηκε σε αυτά ένα μεγάλο αβγό που γέννησε η Seb, η όρνιθα. Αυτό περιείχε έναν ζωντανό θεό, τον γνωστό Ra, ο οποίος πήρε τη θέση του στο σύμπαν ως ήλιος. Ο Ra έκανε τέσσερα παιδιά, τους Shu και Geb και τις Tefnut και Nut. Ο Shu και η Tefnut δημιούργησαν την ατμόσφαιρα και στηρίζονταν στον Geb, ο οποίος έπρεπε να είναι πολύ δυνατός, γι’ αυτό και μεταμορφώθηκε στη Γη και τέλος η Nut έγινε ο ουρανός.
Ύστερα από χρόνια ο Geb και η Nut έκαναν κι αυτοί τέσσερα παιδιά, τους Set και Osiris και τις Isis και Nephthys. Ο Osiris και ο Set, παρόλο που ήταν αδέρφια, δεν ήταν αγαπημένοι, και μετά το θάνατο του Ra, όταν η βασιλεία πέρασε στα χέρια του Osiris ο οποίος είχε ζευγαρώσει με την Isis, ο Set εξοργίστηκε. Με ένα πονηρό τέχνασμα κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού, τον ανάγκασε να μπει σε ένα σεντούκι, το οποίο το έκλεισε αμέσως με τη βοήθεια των υπηρετών του και το πέταξε στο Νείλο, με αποτέλεσμα να σκοτώσει τον αδερφό του.
Η Isis αγαπούσε πολύ το σύζυγό της κι έψαξε πολύ να τον βρει. Το σεντούκι είχε καταλήξει σε ένα αλμυρίκι στις φοινικικές ακτές κι όσο αυτό μεγάλωνε, τελικά το περιέκλεισε μέσα του. Το δέντρο αυτό κόπηκε και χρησιμοποιήθηκε ως κολόνα στο παλάτι του βασιλιά της Βύβλου, της φοινικικής πόλη της Χαναάν, του σημερινού Λιβάνου. Ανέδυε ένα ξεχωριστό άρωμα στα πέρατα του κόσμου, έγινε γνωστό εξαιτίας της ιδιότητάς του αυτής κι έτσι όταν έμαθε γι’ αυτό η Isis κατάλαβε τη σημασία του και φρόντισε να το πάρει πίσω στην Αίγυπτο. Όλη αυτή η περιπέτεια οδήγησε και στη γέννηση της ιδέας του “Δέντρου της Ζωής”.
Έτσι, όταν ο Osiris εγκλωβίστηκε στο σεντούκι, έγινε μεταφορικά ένα με το Δέντρο της Ζωής, έγινε ο κοσμικός άξονας γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται οι ουρανοί και η παγκόσμια κολόνα-σύνδεσμος ανάμεσα στον ουρανό και τη Γη. Με τα κλαδιά του στήριζε τον ουρανό και με τις ρίζες του λάμβανε το λόγο του θεού από τα νερά της Netterworld, που στα αρχαία αιγυπτιακά σημαίνει “ο κόσμος των θεών”, αλλά και “η χώρα των νεκρών”.
Η Isis όταν παρέλαβε το σύζυγό της τον φρόντισε με βότανα, τον τύλιξε με σάβανα και προσευχήθηκε πολύ γι’ αυτόν, για να τον επαναφέρει στη ζωή. Η ίδια θεωρούνταν η Αγία Μητέρα και ήταν παρθένα, στην οποία της εμφυτεύτηκε το σπέρμα του συζύγου της αφού αυτός είχε πεθάνει. Αναπαριστάται να έχει αγκαλιά το γιο της Horus κι αντιστοιχεί στον αστερισμό της Παρθένου. Το αρχαίο αιγυπτιακό σύμβολο του δέντρου της ζωής ήταν τρεις ιεροί λωτοί, το γνωστό fleur de lis, έμβλημα της ζωής και της ανάστασης. Κι αυτό γιατί χάρη στις προσευχές της Isis, τη μεγάλη της αγάπη και την αμέριστη βοήθεια του Anubis, ο Osiris αναστήθηκε τελικά για να οδηγήσει αυτό με τη σειρά του στην τιμητική ανακήρυξη του Anubis σε θεό του βαλσαμώματος.
Στο βιβλίο των νεκρών, αναφέρεται πως οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, έβραζαν κι έβαφαν αβγά με διάφορα σχέδια, έπειτα έγραφαν τις ευχές τους πάνω σε αυτά, τα έβαζαν σε καλάθια από φύλλα φοίνικα και τα κρεμούσαν στα δέντρα ή στις κορυφές των σπιτιών τους, με την ελπίδα οι θεοί να ακούσουν τις προσευχές τους και να τους απαντήσουν. Το έθιμο αυτό επιβιώνει μέχρι και σήμερα και θεωρείται εθνική κι όχι θρησκευτική γιορτή, γι’ αυτό γιορτάζεται από όλους τους Αιγύπτιους ανεξαρτήτως θρησκείας. Είναι γνωστό ως Sham El-Nessim που σημαίνει “εισπνοή των ευωδιών”, προφανώς της άνοιξης, και πέφτει πάντα τη Δευτέρα μετά το ορθόδοξο Πάσχα. Η έννοια αυτή προέρχεται από την κοπτική γλώσσα κι αυτή με τη σειρά της από τα αρχαία αιγυπτιακά.
Η συγκεκριμένη γιορτή συνδεόταν άμεσα με την αστρονομία και τη φύση και σηματοδοτούσε την έναρξη της άνοιξης, που είναι και η μέρα κατά την οποία πίστευαν πως η μέρα και η νύχτα είχαν ίση διάρκεια κι αυτό με τη σειρά του σηματοδοτούσε την έναρξη της δημιουργίας της ζωής. Κατά την ημερομηνία αυτή ο ήλιος ανατέλλει σε πλήρη ευθυγράμμιση με τη Μεγάλη Πυραμίδα και τη Σφίγγα, η οποία σμιλεύτηκε να κοιτάζει το συγκεκριμένο σημείο του ορίζοντα, προκειμένου να παρακολουθεί και να ορίζει κάθε χρόνο την επέτειο της δημιουργίας του κόσμου.
* Όπως και στους υπόλοιπους πολιτισμούς, έτσι και για τους αρχαίους Κινέζους στην αρχή δεν υπήρχε τίποτα, παρά μόνο το χάος, μέσα στο οποίο επέπλεε το κοσμικό αβγό. Το κοσμικό αβγό το είχε εναποθέσει το ιερό πουλί Tien και περιείχε το Yin και το Yang, αντίθετα μεταξύ τους, τα οποία όμως ταίριαζαν απόλυτα -και ήταν αυτή η τελειότητά τους η αιτία που δεν τους επέτρεπε ακόμα να δημιουργήσουν τον κόσμο. Κάποτε όμως, μέσα στο αβγό, γεννήθηκε ο P’an Ku, ο αρχέγονος άνθρωπος ο οποίος σιγά σιγά άρχισε να αναπτύσσεται και, καθώς ήταν ανυπόμονος, άρχισε να τεντώνει τα χέρια και τα πόδια του μέχρι που τελικά το κέλυφος έσπασε κι ο P’an Ku απελευθερώθηκε.
Το Yin έγινε ο ουρανός και το Yang μεταμορφώθηκε στη Γη. Στη Γη κατέβηκε κι ο P’an Ku μαζί με τέσσερα ακόμα πλάσματα που γεννήθηκαν μαζί του. Αυτά ήταν τα τέσσερα πιο τυχερά: ο μονόκερος, ο δράκος, ο φοίνικας και η χελώνα. Για δεκαοχτώ χιλιάδες χρόνια, κι αφού έβγαζε κάθε μέρα δεκαοχτώ πόδια, ο P’an Ku με τη βοήθεια των πλασμάτων αυτών έσπρωχνε τον ουρανό για να τον απομακρύνει από τη Γη. Κι αφού τελικά τα κατάφερε, πέθανε και η ανάσα του μεταμορφώθηκε σε αέρα και σύννεφα, τα μάτια του στον ήλιο και το φεγγάρι, το στομάχι, το κεφάλι και τα άκρα του στα βουνά, τα δάκρυα κι ο ιδρώτας του σε ποτάμια, η σάρκα του σε εύφορα εδάφη και τα μαλλιά του στα φυτά και τα δέντρα. Το ανθρώπινο γένος σε αυτή την ιστορία δεν είχε τόσο ευγενική καταγωγή, αφού προήλθε από τους ψύλλους στο σώμα του. Αφού ολοκλήρωσε τη δημιουργία του κόσμου, αποσύρθηκε στο διάστημα για άλλα δεκαοχτώ χιλιάδες χρόνια, προτού εισέλθει σα δέσμη φωτός σε μια ιερή παρθένα και να αναγεννηθεί από αυτήν ως Tien-Tsun, το “Αρχικό Κινούν”, που συναντάμε και στην κοσμογονία του Αριστοτέλη.
* Το Αρχικό Κινούν, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, κινεί άλλα αντικείμενα, αλλά το ίδιο παραμένει ακίνητο. Είναι τέλεια όμορφο, αδιαίρετο και συλλογίζεται το τέλειο σχέδιο, τον εαυτό του. Από αυτή την ιδέα, και καθώς -σύμφωνα με τον Παρμενίδη- “τίποτα δεν προέρχεται από το τίποτα”, προέκυψε το συμπέρασμα της ύπαρξης του Θεού, μια θεωρία που βρήκε μεγάλη αποδοχή στη μετέπειτα μεσαιωνική φιλοσοφία και θεολογία.
* Η ελληνική μυθολογία δεν πρωτοτυπεί κι αυτή -κι έτσι συναντάμε πάλι στην αρχή μόνο το χάος. Στο χάος πετούσε μια θεά με μαύρα φτερά, η Νύχτα, θεά του θανάτου, του ύπνου και των ονείρων. Καθώς υπήρχε μόνο το απόλυτο σκοτάδι, η Νύχτα ένιωθε μόνη και πρόσμενε καιρό για συντροφιά. Ωσότου μετά την ένωσή της με τον Άνεμο άρχισε να μεγαλώνει μέσα της ένα ασημένιο αβγό. Από αυτό πρώτα βγήκε ο Έρως, ο οποίος σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου αποτέλεσε την κινητήριο δύναμη πίσω από τη γέννηση όλων των θεών. Από το πάνω μέρος του αβγού προέκυψε ο Ουρανός κι από το κατώτερο η Γαία. Ο Έρως μεταμορφώθηκε σε φως, έτσι ώστε να γίνει ο μεσολαβητής-οδηγός ο οποίος ωθεί κι έλκει προς τη θεϊκή αγάπη που βρίσκεται μέσα σε κάθε ζωντανό πλάσμα. Είναι ο εσώτερος μάρτυρας που ξεδιπλώνει τη θεϊκή γνώση κι απελευθερώνει τη δημιουργική διαδικασία του μυαλού. Επηρεασμένοι από τον Έρωτα, ο Ουρανός και η Γαία σμίγουν για να δώσουν με τη σειρά τους τους Εκατόγχειρες, τους Κύκλωπες και τέλος τους Τιτάνες, κάποιοι από τους οποίους ήταν και ο Ωκεανός, ο Υπερίων, η Ρέα, η Θέμιδα, η Μνημοσύνη και φυσικά ο Κρόνος.
Μετά έχουμε την εξορία του Κρόνου στα έγκατα της Γης από τον πατέρα του Ουρανό, γιατί τον θεωρεί τερατόμορφο, ο τελευταίος όμως καταφέρνει με τη βοήθεια των Εκατόγχειρων και των Κυκλώπων να του επιτεθεί, να τον ευνουχίσει και να πάρει τη θέση του στη Βασιλεία των θεών, με σύζυγό του τη Ρέα. Ακολουθεί η γνωστή ιστορία, όπου ο Κρόνος από φόβο μη χάσει την εξουσία του καταβροχθίζει τα παιδιά του, ωσότου η Ρέα πάρει την απόφαση να σώσει τον Δία, δίνοντας στον Κρόνο μια πέτρα στη θέση του για να τη φάει και στέλνοντας το μικρό Δία στην Κρήτη να τον φυλάνε οι Κουρήτες. Αφού ο Δίας έχει πια ενηλικιωθεί, επιτίθεται βίαια στον πατέρα του κι απελευθερώνει από τα σπλάχνα του τα αδέρφια του, για να αρχίσει με αυτό τον τρόπο η κυριαρχία του στην αρχαία ελληνική μυθολογία, ενώ ο Κρόνος στέλνεται στον Τάρταρο.
* Αν μετά από όλα αυτά, ακόμα πλανάται το ερώτημα, “το αβγό έκανε την κότα ή η κότα το αβγό;”, το μόνο που μπορούμε να απαντήσουμε με σιγουριά πια είναι πως έχει έναν βαθύ μυστηριακό συμβολισμό, υποδηλώνοντας την αέναη επιστροφή στη μετά θάνατο ζωή. Το αβγό έχει το τυπικό σχήμα του σπέρματος και γι’ αυτό στο μυαλό όλων των αρχαίων λαών είχε άρρηκτη σχέση με τη ζωή και την αναγέννηση. Η ελλειπτική μορφή του συμβόλιζε επίσης την κίνηση των ουράνιων σωμάτων, συμπεριλαμβανομένης και της Γης. Οι αναλογίες του αναπαριστούν υπέροχα την εξέλιξη του κόσμου σε στάδια και τις ανθρώπινες αρχές. Περιγράφει, τέλος, τη σφαίρα του φωτός που “περικυκλώνει όλα τα έμβια όντα”.
Ακόμα κι ο ίδιος ο Einstein, στη θεωρία της σχετικότητας, συνέλαβε το καμπυλωτό πεπερασμένο σύμπαν στη μορφή αβγού, ενώ μερικά χρόνια αργότερα ο Edwin Hubble ανακάλυψε με έκπληξη πως όλοι οι γαλαξίες απομακρύνονται μεταξύ τους με φανταστικές ταχύτητες.
Ετυμολογία
αβγό < μεσαιωνική ελληνική αβγό(ν) < αρχαία ελληνική ᾠόν < ᾠFόν < πρωτοελληνική *ōyyón < ινδοευρωπαϊκή (ρίζα) *h₂ōwyóm (αβγό) < *h₂éwis (πουλί)
(από τη συνεκφορά: τὰ ᾠά > ταωά > ταουγά > ταβγά > τ’ αβγά > αβγό· πβ. αφτί)
