- Η Έντα Γκάμπλερ, σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου, επιστρέφει. Από 11 Οκτωβρίου 2018 ξανά στο Μπάγκειον.
Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου
Πρόκειται για ένα έργο που οι αφοσιωμένοι του θεάτρου αγαπούν βαθιά. Οι περισσότεροι το έχουν παρακολουθήσει πάνω από μία φορά. Η «Έντα Γκάμπλερ» του Χένρικ Ίψεν είναι καθαρή ποίηση και καθαρή τέχνη. Η πυκνότητα της δράσης της την τοποθετεί στα υποδειγματικότερα τεχνικώς έργα του σύγχρονου θεάτρου. Όχι μόνο για την ψυχολογική της ακρίβεια, όχι μόνο για τη στέρεη διαγραφή των χαρακτήρων της, αλλά και για τη σοφή διάρθρωσή της, για την εκπληκτική τεχνική της πληρότητα.
Η Άντζελα Μπρούσκου, μια σπουδαία ιδιοσυγκρασιακή καλλιτέχνις, που εδώ και χρόνια -ως δασκάλα, ηθοποιός και σκηνοθέτις- έχει ασχοληθεί με την έρευνα πάνω στη μέθοδο και την τεχνική του ηθοποιού με βασικό άξονα την αρχαία τραγωδία, παρουσιάζει το αριστούργημα του Νορβηγού συγγραφέα, από τις 10 Φεβρουαρίου 2018, στο Μπάγκειον της Ομονοίας, δίνοντας νέα πνοή στην ηρωίδα αλλά και στην εμβληματική αθηναϊκή πλατεία.
Τον επώνυμο ρόλο κρατά μία από τις καλύτερες πρωταγωνίστριες της ελληνικής σκηνής, η Παρθενόπη Μπουζούρη. Μαζί με την Άντζελα το 1994 ίδρυσαν το Θέατρο Δωματίου, ακριβώς την εποχή που η κατάληψη στο περίφημο Κτήριο Καλλιτεχνών βρισκόταν στην ακμή της. Θεωρήθηκε καθαρή τρέλα για κάποιους τότε αυτό που έκαναν. Οι ίδιες όμως ήταν αποφασισμένες και η Ιστορία τις δικαίωσε. Η πρώτη τους παράσταση, όπως θυμόμαστε, ο «Μισάνθρωπος» του Μολιέρου. Από κει και πέρα, το ένα έφερε το άλλο. Ύστερα από μία μακρά γόνιμη πορεία με εξαιρετικές δουλειές, φέτος έφτασαν στην «Έντα Γκάμπλερ». Μια παράσταση – δυνατή πρόκληση.
Η Έντα, πρόσωπο μυστηριώδες με σκοτεινές σκέψεις, εγκλωβισμένη σε ένα μικροαστικό περιβάλλον που την ωθεί στα άκρα, αποκαλύπτει τα μυστικά της με τον κατάλληλο σκηνοθετικό χειρισμό, με μια εμβριθή ψυχολογική ανάλυση που απαντά σε όλα τα «πώς» και τα «γιατί», φέρνοντας στο φως την αλήθεια της.
Η Παρθενόπη Μπουζούρη, ως ψυχρή και ηγεμονική Έντα, ως βάρβαρη αριστοκράτισσα, χορεύει και παίζει με τη φωτιά. Διψάει για δυνατές συγκινήσεις. Φλέγεται δίχως να τολμά να ζήσει. Αναστατώνει ανθρώπους και ζωές, καίει πολύτιμα χειρόγραφα, περιφρονεί και ταπεινώνει, φθονεί και καταστρέφει, ερωτοτροπεί και δυστροπεί, κάνει τα καπρίτσια της και ωστόσο πλήττει θανάσιμα.
Ολόκληρη άβυσσος χωρίζει την κοσμική μοναχοκόρη του στρατηγού Γκάμπλερ απ’ τον σχολαστικό και απλοϊκό μικροαστό Γέργκεν Τέσμαν. Όταν τα βρει σκούρα, όταν ζοριστεί λίγο περισσότερο απ’ ό,τι είχε υπολογίσει, όταν αποκαλυφθεί, όταν νιώσει πως κλείνει ο κύκλος, θα παίξει το τελευταίο της χαρτί. Η κόρη του στρατηγού Γκάμπλερ, η αμαζόνα με το μακρύ μαύρο φόρεμα, που τη θυμάται όλος ο κόσμος καβάλα στ’ άλογό της, έχει ακόμα κάτι να χρησιμοποιήσει: το πιστόλι της. Πάντα “με ομορφιά”…
– Παρθενόπη, αυτή την εποχή σε βρίσκουμε να κάνεις πρόβες για την «Έντα Γκάμπλερ» του Ίψεν, σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου. Τι θα ήθελες να μας πεις για την παράσταση;
* Η παράσταση διαμορφώνεται σταδιακά. Κάθε μέρα το έργο μάς αποκαλύπτεται. Είναι ένα απίστευτο κείμενο με δομή που σε αφήνει άφωνο. Έχουμε τόσα ακόμα να μάθουμε και είμαι ενθουσιασμένη μ’ αυτό.
– Άλλη μια παράσταση στην οποία σε σκηνοθετεί η κυρία Μπρούσκου. Τι έχεις να μας πεις για τη σημαντικότατη σκηνοθέτιδά μας και τη συνεργασία σας;
* Η Άντζελα Μπρούσκου έχει τον δικό της μοναδικό τρόπο να αποκωδικοποιεί τα έργα. Όντας η ίδια ηθοποιός και δασκάλα, γνωρίζει πολύ καλά τις ανάγκες ενός ηθοποιού και αναγνωρίζει με την πρώτη ματιά τα εμπόδια που πολλές φορές οι ίδιοι βάζουμε στον εαυτό μας. Έχει στη διάθεσή της ένα πλούσιο οπλοστάσιο από εργαλεία της δουλειάς μας. Διαθέτει άπειρη υπομονή, ευγένεια και αστείρευτο χιούμορ. Είναι γενναία και γενναιόδωρη. Δουλεύω 23 χρόνια μαζί της και πάντα την ανακαλύπτω.
– Η «Έντα Γκάμπλερ», εκτός από την ψυχολογική ακρίβεια για την οποία διακρίνεται, θεωρείται και ένα από τα υποδειγματικότερα τεχνικώς έργα του σύγχρονου θεάτρου…
* Το έργο είναι αριστουργηματικά γραμμένο. Είναι μάθημα γραφής. Ένα φλεγόμενο παγόβουνο. Κάθε λέξη έχει αξία και ό,τι δεν λέγεται γίνεται αντιληπτό τόσο καθαρά. Ο Ίψεν εν έτει 1890 ανεβάζει στη σκηνή μια ηρωίδα του 21ου αιώνα.
– Πώς νιώθεις που θα υποδυθείς μία από τις πιο επιβλητικές γυναικείες μορφές του σύγχρονου θεάτρου;
* Δέος.
– Ποια συμβολική προέκταση δίνει στο πρόσωπο της κόρης του στρατηγού Γκάμπλερ ο Ίψεν;
* Η Έντα είναι μια ηρωίδα που θέλει να είναι ελεύθερη και ο Ίψεν τολμάει να της δώσει ένα όπλο στο χέρι. Δεν τολμάει να ζήσει. Τολμάει όμως να πεθάνει με ομορφιά.
– Ποια είναι η καταγωγή της Έντα;
* Είναι αριστοκράτισσα η Έντα. Σε οικονομική ανέχεια αλλά πάντα αριστοκράτισσα. Όπως κι ίδιος ο Ίψεν.
– Πώς είναι δυνατόν ένα πλάσμα που σκορπίζει απλόχερα τη γοητεία, να αρέσκεται στο να προκαλεί το κακό;
* «Ναι, ξέρετε, κάτι τέτοιες παρορμήσεις τις έχω. Και τότε δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Κι εγώ η ίδια δεν μπορώ να το εξηγήσω». Απαντάει η ίδια στον Μπρακ. Νομίζω λοιπόν από ανία. Άλλωστε όλοι οι τύραννοι του κόσμου γίνανε τύραννοι από ανία. Τύραννοι…
– Πώς εξηγείς το γεγονός ότι η Έντα, αν και λατρεύει την ομορφιά, λειτουργεί με απαράμιλλη μνησικακία και φθόνο;
* Η Έντα Γκάμπλερ είναι ρομαντική ηρωίδα. Ο ρομαντικός είναι σκοτεινός. Η λατρεία της ομορφιάς, ο αισθητισμός συνυπάρχει με την αυτοκαταστροφή και την καταστροφή. Η ανάγκη να εξουσιάζεις με ομορφιά.
– «Τα ανώτερα πνεύματα διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο να βιώσουν την τρομερή χαρά που βρίσκεται στην καταστροφή», έγραψε ο Νίτσε. Είναι μια φράση που ταιριάζει στην ηρωίδα;
* Ναι. Οπωσδήποτε. Ο Ίψεν έχει αναφορές στον Νίτσε μέσα στο έργο του. Ο Λέβμποργκ ως φαντασιακή εικόνα είναι Διόνυσος. Η δύναμη της καταστροφής, η ανάγκη για δύναμη είναι αρχές του Νιτσεϊκού κόσμου.
– Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την Έντα μια πρώιμη φεμινίστρια που αγωνίζεται για τη γυναικεία χειραφέτηση;
* Δεν νομίζω. Η Έντα δεν είναι συνειδητή. Δεν αγωνίζεται για τίποτα. Πλήττει. Και προσπαθεί να νικήσει την ανία δολοπλοκώντας, σχεδόν σκηνοθετώντας τις ζωές των άλλων μέχρι το τελικό αδιέξοδο.
– Ποιος είναι ο «θανάσιμος εχθρός» της Έντα Γκάμπλερ;
* Η ασχήμια και η χυδαιότητα. Η δική της και των άλλων.
– Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος της;
* Το σκάνδαλο.
– Τι σχέση έχει ο όρος «ιψενικό τρίγωνο» με την «Έντα Γκάμπλερ»;
* Ο Ίψεν επινοεί το όρο. Στην Έντα Γκάμπλερ έχουμε τρία τέτοια τρίγωνα. Υπάρχει το ζευγάρι και ο τρίτος. Ένας μηχανισμός που κινεί τη δράση του έργου και τους ήρωες στα άκρα.
– Τρεις άνδρες εμφανίζονται στο έργο που παίζουν ρόλο στη ζωή της Έντα. Ο Τέσμαν, ο Λέβμποργκ και ο δικαστής Μπρακ. Αν μπορούσες να επιλέξεις για χάρη της, θα επέλεγες κάποιον από τους τρεις και ποιον;
* Κανέναν από τους τρεις…
– Αν και ο χαρακτήρας του έργου είναι δραματικός πέρα για πέρα, ωστόσο συνυπάρχουν και κωμικά στοιχεία;
* Κωμικά δεν θα έλεγα. Όμως υπάρχει χιούμορ στον τρόπο που η σκηνοθεσία ξεδιπλώνει το έργο. Οι ήρωες όμως, τα πρόσωπα, αγνοούν τις στιγμές που γίνονται κωμικά. Νομίζω περισσότερο αποκαλύπτεται το γελοίο ως στοιχείο τραγικότητας και ανθρωπιάς. Αν γίνουμε πιο έξυπνοι από τους χαρακτήρες του έργου θα ήταν πολύ μεγάλο λάθος.
– Τέλος, θα ήθελες σε κάποια επόμενη θεατρική δουλειά σας να αντιστραφούν οι ρόλοι; Εσύ να σκηνοθετείς και η Άντζελα Μπρούσκου να παίζει;
* Η σκηνοθεσία δεν είναι κάτι που βλέπω ως συνέχεια της υποκριτικής. Μου φαίνεται απίστευτα δύσκολη δουλειά. Δεν ξέρω. Όμως με την Άντζελα ίσως ως άσκηση η αντιστροφή των ρόλων να είχε ενδιαφέρον.
– Ευχαριστώ πολύ.
* Κι εγώ ευχαριστώ.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Οι συντελεστές
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας. Η σκηνοθεσία και η εικαστική άποψη ανήκουν στην Άντζελα Μπρούσκου. Η μουσική είναι της Nalyssa Green. Τους φωτισμούς επιμελείται ο Νίκος Βλασόπουλος. Βοηθός σκηνοθέτη είναι η Στέβη Κουτσοθανάση. Εκτέλεση παραγωγής: Constantly productions.
Η διανομή
Παρθενόπη Μπουζούρη – Hedda Gabler, Ανδρέας Κωνσταντίνου – Jürgen Tesman, Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου – Tea Elvsted, Θάνος Παπακωνσταντίνου – Ejlert Lövborg, Φιντέλ Ταλαμπούκας – δικαστής Μπρακ, Ειρήνη Αϊβαλιώτου – Γιούλε Τέσμαν, Χριστίνα Παπαδοπούλου – Μπέρτα.
Πληροφορίες
Πρεμιέρα στις 10 Φεβρουαρίου. Μπάγκειον, Πλ. Ομόνοιας 18, Αθήνα. Παραστάσεις: από 15 Φεβρουαρίου έως 25 Μαρτίου 2018, Πέμπτη έως Κυριακή στις 21.00. Τιμές: 10-15 ευρώ
- Η Παρθενόπη Μπουζούρη γεννήθηκε στην Ξάνθη. Σπούδασε Γεωπονία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και θέατρο στη Σχολή Βεάκη. Είναι ιδρυτικό μέλος του Θεάτρου Δωματίου. Διδάσκει υποκριτική και αυτοσχεδιασμό.
Θέατρο
Σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου
1994 – Μισάνθρωπος, Μολιέρου
1997 – Δεσποινίς Julie, Στρίντμπεργκ
1999 – Μήδεια, Ευριπίδη
2001 – Ναι, Μαργαρίτα Καραπάνου
2002 – Βόυτσεκ, Γκέοργκ Μπύχνερ
2004 – Ήρθε η ώρα. Τομή, Τόμας Οστερμάιερ
2005 – Περιμένοντας… (κάτι για την πείνα…) – βασισμένο στο Περιμένοντας τον Γκοντό του Σάμουελ Μπέκετ
2007 – Blasted, Σάρα Κέιν, (Κέιτ)
2008 – Λεωφορείον ο Πόθος, Τεννεσί Ουίλλιαμς (Στέλλα)
2009 – Reality, σύλληψη-δραματουργία Α. Μπρούσκου – Π. Μπουζούρη (Κόκκινη, Λευκή Βασίλισσα)
Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου
2006 – Ηλέκτρα, Σοφοκλή (Ηλέκτρα)
2008 – Αγαμέμνων, Αισχύλου (Κασσάνδρα)
2010 – Wonderland, βασισμένο στο «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» του Λούις Κάρολ (Ελληνική Θεαμάτων)
Εθνικό Θέατρο
2014 – Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ.
2010 – Τίτος Ανδρόνικος, του Σέξπιρ (Λαβίνια).
2012 – Μellemrum, site-specific performance festival 2012, Copenghagen
Κινηματογράφος
“Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά” του Πάνου Κούτρα
“Κλέφτης ή Πραγματικότητα” της Αντουανέτας Αγγελίδη
“Δεκαπενταύγουστος” του Κωνσταντίνου Γιάνναρη
“Όμηρος” του Κωνσταντίνου Γιάνναρη
- Διαβάστε ακόμη:
Παρθενόπη Μπουζούρη – συνέντευξη
Άντζελα Μπρούσκου – συνέντευξη
- Φωτογραφίες: Άντζελα Μπρούσκου
