Τα πέρατα της ψυχής δε θα βρεις προχωρώντας,
όσο μακριά κι αν σε φέρει ο δρόμος.
Στο δέντρο της σιωπής κρέμονται
οι καρποί της γαλήνης.
[Ηράκλειτος]
Ένας θίασος αρίστων κατεβαίνει στην Επίδαυρο στις 7 και 8 Ιουλίου 2017 για να παρουσιάσει υπό την καθοδήγηση του σκηνοθέτη Σταύρου Τσακίρη, το κύκνειο άσμα του Σοφοκλή, «Οιδίπους επί Κολωνώ». Δημήτρης Λιγνάδης, Κόρα Καρβούνη, Τζένη Κόλλια, Άρης Τρουπάκης, Δημήτρης Ήμελλος, Δημήτρης Λάλος. Μαζί τους ο Κώστας Καζάκος στον ρόλο του Οιδίποδα. Σε νέα μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη και πρωτότυπη μουσική του Μίνου Μάτσα, η οποία εκτελείται ζωντανά κατά τη διάρκεια της παράστασης, από τις φωνές τεσσάρων ιεροψαλτών και πέντε ηθοποιών, ως ένα παράλληλο κείμενο εν είδει χορού. Δείτε εδώ τις νέες φωτογραφίες.
Η τραγωδία
Το νόημα αυτής της τραγωδίας θα μπορούσε να εκφραστεί με το κείμενο που έγραψε ο Α. Σοπενάουερ: «Δεν υπάρχει κάτι σταθερό στην ασταθή ζωή· ούτε ατέλειωτος πόνος, ούτε αιώνια ευχαρίστηση, ούτε εντύπωση που ν’ αντέχει, ούτε ενθουσιασμός που να μην ξεθυμαίνει, ούτε υψηλή ιδέα που να στέκει ακλόνητη σαν κανόνας σ’ ολόκληρη την ύπαρξη. Όλα διαλύονται στον χείμαρρο των χρόνων» και συμπέραινε παρακάτω: «Η ζωή είναι ένα δάνειο που το παίρνουμε από τη γέννησή μας και οι πόνοι και τα βάσανα είναι οι καθημερινοί τόκοι».
Η υπόθεση
Ο “Ξένος” Οιδίπους, μετά από τη δεκαετή περιπλάνησή του στον κόσμο των ανώνυμων και των κυνηγημένων, φτάνει τυφλός και ρακένδυτος στο άλσος του Κολωνού, στις παρυφές της πόλεως των Αθηνών, ζητώντας “φιλοξενία” από τους ντόπιους. Χρειάζεται επιτέλους έναν τόπο για ν’ αναπαυθεί. Διαισθάνεται ότι το τέλος πλησιάζει. Μόνος συμπαραστάτης του, η κόρη και αδελφή του Αντιγόνη. Μετά από διαπραγματεύσεις με το τάγμα των φυλάκων και τον ίδιο τον βασιλιά Θησέα, του επιτρέπεται να κατοικήσει στα σύνορα. Ένα ενδιάμεσο διαφορετικών πολιτισμών, ένα ενδιάμεσο στη νομιμότητα και την παρανομία, βιώνοντας το ανάμεσα στη Ζωή και τον Θάνατο. Μέσα από τις συναντήσεις του με τον Θησέα, τον Κρέοντα, τη μικρή του κόρη- αδελφή Ισμήνη, αλλά και τον γιο – αδελφό του Πολυνείκη, κάνει την τελευταία ανασκόπηση της ζωής και στοχάζεται για το παράλογο του ανθρώπινου Βίου. Δίκαια, λοιπόν, θεωρείται πως αυτή η τραγωδία αποτελεί το δραματουργικό πυρήνα των έργων του Μπέκετ και του Καμύ και, ίσως, όλου του σύγχρονου θεάτρου.
Η παράσταση
Η καινούργια μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη, μέσα από την ιδιαίτερη χρήση των ιστορικών διαστρωματώσεων της ελληνικής γλώσσας, δίνει τον καμβά για μια πνευματική συνάντηση θεατών και θιάσου με την παράδοση και τη μοντερνικότητα. Ο Σταύρος Τσακίρης, ερευνά μια φόρμα αφήγησης της τραγωδίας σαν μια κοινή γιορτή θεατών και ηθοποιών, που δημιουργείται τη στιγμή που συναντώνται στον προκαθορισμένο χώρο του θεάτρου. Σ’ ένα άδειο τοπίο, με τη χρήση ελάχιστων αντικειμένων, παρακολουθούμε σαν μια «παραβολή» τις τελευταίες στιγμές του Οιδίποδα. Ένας παλιός μύθος παρουσιασμένος από έναν θίασο σημερινών ανθρώπων, που προσπαθεί να τον φέρει σε ζωντανό διάλογο με το σήμερα, ώστε ν’ αφυπνίσει τις συνειδήσεις ενάντια στις προκαταλήψεις που μας χωρίζουν. Οι ηθοποιοί «ντύνονται» τους ήρωες, που εμφανίζονται κι εξαφανίζονται σαν οπτασίες του ετοιμοθάνατου Οιδίποδα. Το ίδιο και οι χώροι. Σχηματίζονται, αλλάζουν και αναιρούνται «μαγικά». Η συνεχής παρουσία της μουσικής του Μίνου Μάτσα, σαν ένα παράλληλο κείμενο, που εκτελείται μόνο από τις φωνές τεσσάρων ιεροψαλτών, δίνει στο θέαμα τον χαρακτήρα παρουσίασης ενός επικολυρικού ποιήματος. Στον ομώνυμο ρόλο, ο ηθοποιός Κώστας Καζάκος, επικεφαλής ενός θιάσου που αποτελείται από τους σημαντικότερους ηθοποιούς της νέας γενιάς. O Δημήτρης Λιγνάδης επωμίζεται έναν ιδιαίτερο ρόλο, που «ενώνει» το σήμερα με τον μύθο.
Συντελεστές
Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνοθεσία: Σταύρος Σ. Τσακίρης
Επεξεργασία κειμένου: Σταύρος Σ. Τσακίρης – Δήμητρα Πετροπούλου
Σκηνικά: Κέννυ Μακ Λέλλαν
Κοστούμια: Θάλεια Ιστικοπούλου
Μουσική: Μίνως Μάτσας
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Δραματουργός: Λουίζα Αρκουμανέα
Βοηθός Σκηνοθέτη: Χάρης Πεχλιβανίδης
Μάσκες: Εύα Νικολοπούλου
Αφίσα: Αλέξανδρος Ψυχούλης
Μουσική προετοιμασία: Μάριον Πελεκάνου
Μουσική διδασκαλία: Bαλέρια Δημητριάδου
Φωτογραφίες: Σταύρος Χαμπάκης
Video Trailer: Μιχαήλ Μαυρομούστακος
Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης
Δ/νση παραγωγής: Γιώργος Σύρμας
Παραγωγή: Venus A.E.
Διανομή (Με Σειρά Εμφάνισης)
Ξένος: Δημήτρης Λιγνάδης
Οιδίπους: Κώστας Καζάκος
Αντιγόνη: Κόρα Καρβούνη
Ισμήνη: Τζένη Κόλλια
Θησέας: Άρης Τρουπάκης
Κρέων: Δημήτρης Ήμελλος
Πολυνείκης: Δημήτρης Λάλος
Χορός Ψαλτών: Πέτρος Δασκαλοθανάσης, Παναγιώτης Διαμαντόπουλος, Θεόδωρος Παλτόγλου, Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης
Χορός Πολιτών: Αντριάνα Ανδρέοβιτς, Βαλέρια Δημητριάδου, Παναγιώτης Καμμένος, Ορέστης Καρύδας, Αγγελίνα Κλαυδιανού
Πληροφορίες
Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου 2017
Σοφοκλέους
Οιδίπους επί Κολωνώ
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
7 και 8 Ιουλίου | Ώρα 21.00
Προπώληση
https://www.viva.gr/tickets/theater/periodeia/sofokleous-oidipous-epi-kolono/
Η τραγωδία του Σοφοκλή «Οιδίπους επί Κολωνώ, παρουσιάστηκε στους Αθηναίους πιθανόν 401 π.X., δηλαδή 5 χρόνια μετά το θάνατο του Σοφοκλή και πραγματεύεται το τέλος του βασιλιά Οιδίποδα.
Ο “Οιδίπους επί Κολωνώ” διδάχτηκε από τον εγγονό του, γιο του Αρίστωνα. Είναι η τελευταία τραγωδία του Σοφοκλή που μας σώθηκε και βέβαια η τελευταία που έγραψε ο τραγικός ποιητής στα βαθιά του γεράματα, όταν πια πλησίαζε τα ενενήντα του χρόνια. Είναι προφανές ότι το δραματικό σύμβολο του ανθρώπου και της μοίρας του συνέχισε να βασανίζει τη σκέψη του για είκοσι ακόμα χρόνια μετά τον “Οιδίποδα Τύραννο”, σαν να ένιωθε πως δεν είχε ακόμα ξοφλήσει μαζί του.
Στα πρόθυρα και του δικού του θανάτου πραγματεύεται το θάνατο του πολυβασανισμένου του ήρωα, βάζοντας ένα μεγαλόπρεπο τέλος στο δράμα του. Θαρρείς και προσπαθεί να ρίξει μια γέφυρα ανάμεσα στον άνθρωπο και το θείο, λες και η αναλγησία του πεπρωμένου δεν μπορούσε παρά να γλυκάνει κι αυτή μπροστά στο μεγαλείο του ανθρώπινου πόνου και την καρτερική αποδοχή του. Έτσι, ο θάνατος του Οιδίποδα δεν είναι πια ένας κοινός θάνατος, καθώς ο ήρωας εξαφανίζεται μυστηριωδώς μέσα στο φέγγος μιας ζωηρής λάμψης, σαν να σταμάτησαν οι θεοί για χάρη του τη φυσική ροή του κόσμου, είναι το πέρασμα στην κατηγορία των ηρώων ενός εκλεκτού των θεών για τη μεγαλοσύνη και τη θαμπωτική του αξιοπρέπεια μέσα στην πρωτοφανή δοκιμασία του.
Το έργο αυτό του Σοφοκλή συμπληρώνει τη θηβαϊκή τριάδα, η οποία συμπεριλαμβάνει την Αντιγόνη και τον Οιδίποδα Τύραννο. Θα αναδειχθεί, στο λιγότερο μελετημένο αυτό έργο, ο τρόπος μετάπλασης του θηβαϊκού μύθου και τα σημεία επαφής με τα προηγούμενα δράματα που ανήκουν στον ίδιο κύκλο· επιπλέον, ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη μορφή και τον χαρακτήρα του Οιδίποδα, ο οποίος από κατατρεγμένος ικέτης τρέπεται σε ηρωική φυσιογνωμία. Το ζήτημα της ηρωικής λατρείας, της οποίας θα γίνει εντέλει αποδέκτης ο Οιδίπους στον Κολωνό, θα συζητηθεί από φιλολoγικής, αλλά και θρησκειολογικής πλευράς. Τέλος, θα αναδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται το σκηνικό και θεατρικό αποτέλεσμα.
Χαρακτηριστικό πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας που ζούσε στην άγνοια ήταν ο Οιδίποδας. Ο οιδιπόδειος κύκλος δεν είναι ένα δόγμα της μοίρας, ούτε απλά ένα δράμα χαρακτήρων, μια ηθικολογική τραγωδία. Είναι δράμα αποκάλυψης· η αποκαλυπτική δράση οδηγεί τον ήρωα να μάθει την αλήθεια για τον εαυτό του και συγχρόνως τον οδηγεί στην καταστροφή του. Είναι το σύμβολο του ανθρώπου που αγωνίζεται με πάθος να βρει τα μυστικά της ζωής. Ο αιώνιος αναζητητής της αλήθειας που ξεκινά την περιπέτεια της εξόδου από τον αμέριμνο κόσμο της άγνοιας. Ο τραγικός σοφόκλειος ήρωας αποτελεί το συνώνυμο της άγνοιας, της έλλειψης γνώσης. Όλη του η ζωή ήταν εγκλωβισμένη μέσα στην αγνωσία. Ο τραγικός του γάμος, η πρωτύτερη δολοφονία του πατέρα του, η απόκτηση παιδιών με τη μητέρα του, όλα δείχνουν την ποιητική αποτύπωση των συνεπειών της άγνοιας και το μυθολογικό φόβο των θνητών για το άγνωστο.
Στην τραγωδία του Σοφοκλή, «Οιδίπους επί Κολωνώ», μαθαίνουμε επίσης πως ο Οιδίποδας, για άλλη μια φορά, περιπλανήθηκε στον ελλαδικό χώρο, με συνοδό την κόρη του Ισμήνη ή, κατά άλλους, την Αντιγόνη ή και τις δύο. Κατέληξε στην Αθήνα, όπου ο βασιλιάς της, ο Θησέας, τον δέχτηκε και μεσολάβησε για τη συμφιλίωσή του με τους θεούς και τον λυτρωτικό του θάνατο.
Ο Σοφοκλής γεννήθηκε γύρω στα 497/6 και πέθανε το 406 π.Χ., έζησε δηλαδή όλα τα γεγονότα του 5ου αιώνα π.Χ. Καταγόταν από αριστοκρατική και πλούσια οικογένεια της Αθήνας και έτσι είχε τη δυνατότητα πλατιάς παιδείας. Κατέλαβε τα αξιώματα του ελληνοταμία, του στρατηγού και το 413, μετά τη σικελική καταστροφή, συμμετείχε στο σώμα των προβούλων, το οποίο επρόκειτο να πάρει αποφάσεις για μια πιο αυστηρή διοίκηση της πολιτείας. Δεν έφυγε ποτέ από την Αθήνα, παρά μόνο όταν αυτό επιβαλλόταν από τα αξιώματά του. Οι πηγές τον χαρακτηρίζουν φιλαθήναιον και φιλαθηναιότατον, στοιχείο που δείχνει την αγάπη του για τη γενέτειρά του. Στο φιλικό του κύκλο ανήκαν όλα τα γνωστά ονόματα της τέχνης και της πολιτικής, μεταξύ των οποίων και ο Περικλής.
Ο Σοφοκλής έγραψε γύρω στα 120 έργα, από τα οποία σώζονται ακέραιες 7 τραγωδίες και αποσπασματικά ένα σατυρικό δράμα. Ο ποιητής εισήγαγε στην τραγωδία σημαντικές καινοτομίες: αύξησε τον αριθμό των χορευτών από 12 σε 15, οι υποκριτές έγιναν 3 και δεν αντλούσε το περιεχόμενο της τριλογίας από τον ίδιο μύθο, όπως ο Αισχύλος.
Το έργο του ποιητή διαπνέεται από τις εμπειρίες της ζωής ενός περίπου αιώνα, και μάλιστα ενός αιώνα γεμάτου από αντιφάσεις και αντιθέσεις. Η πόλη ως πολιτική μονάδα έχει πλέον εδραιωθεί. Ο Σοφοκλής, αντίθετα από τον Αισχύλο, ασχολήθηκε κυρίως με τα προβλήματα που είχαν προκύψει από τη σχέση του πολίτη ως ατόμου με την πόλη. Δεν περιορίστηκε στην απλή παράθεση τέτοιων προβλημάτων, αλλά πρότεινε και λύσεις. Στα πρώτα έργα του κυριαρχεί η διαπίστωση ότι η άνευ όρων δράση του ατόμου έχει μεν πλεονεκτήματα, όμως η συμβίωση είναι δυνατή μόνον όταν η δράση περιορίζεται. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσω των νόμων της πολιτείας. Στα τελευταία έργα του κυριαρχεί η αντίληψη ότι τα προβλήματα λύνονται μόνο όταν υπάρχει διάθεση διαλόγου και συμβιβασμού. Aρνείται πάντως την τάση του αναχωρητισμού από τη δημόσια ζωή, μια τάση που άρχισε να παρουσιάζεται στην αθηναϊκή κοινωνία κυρίως μέσα από την εμπειρία του Πελοποννησιακού Πολέμου, η οποία απασχόλησε τον Ευριπίδη.
- Οι σωζόμενες τραγωδίες του Σοφοκλή είναι:
Αίας (στη δεκαετία 460-50)
Αντιγόνη (μάλλον το 442)
Τραχίνιαι (μάλλον το 438)
Οιδίπους τύραννος (434 ή 432)
Ηλέκτρα (πριν από το 417)
Φιλοκτήτης (το 409)
Oιδίπους επί Κολωνώ (παρουσιάστηκε στο κοινό το 401, μετά το θάνατο του ποιητή)
