Επιμέλεια: Παναγιώτης Μήλας
Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης – όπως ήταν το πραγματικό του όνομα του Ελύτη – γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης.
*Με την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, ο Παναγιώτης Αλεπουδέλης μεταφέρει την επιχειρηματική του δραστηριότητα στην Αθήνα και εγκαθίσταται με την οικογένειά του στην οδό Σόλωνος 98α.
-Σε ηλικία έξι ετών ο Οδυσσέας εγγράφεται στο ιδιωτικό Λύκειο Μακρή, που βρισκόταν τότε στην οδό Ιπποκράτους.
-Το φθινόπωρο του 1924 μετεγγράφεται στο Γ’ Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών και τον επόμενο χρόνο χάνει τον πατέρα του.
*Το 1930 εγγράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και η οικογένειά του μετακομίζει στην οδό Μοσχονησίων 146, στην Πλατεία Αμερικής.
*Το 1940 η οικογένεια Αλεπουδέλη μετακομίζει σε τριπλοκατοικία της οδού Ιθάκης 31 και την ίδια χρονιά ο Σάμουελ Μπο-Μποβί μεταφράζει τα πρώτα ποιήματα του Ελύτη στα γαλλικά. Στο σπίτι αυτό κατοίκησε μέχρι και το 1957.
-Εν τω μεταξύ το 1948 φεύγει από την Ελλάδα για την Ελβετία και από εκεί στο Παρίσι, όπου εγκαθίσταται.
-Το 1952 επιστρέφει στην Ελλάδα και τον επόμενο χρόνο επανακάμπτει στο ΕΙΡ ως διευθυντής προγράμματος, θέση που θα κρατήσει για ένα μονάχα χρόνο.
*Το 1962 μετακομίζει στο Κολωνάκι, στην οδό Σκουφά 23. Εκεί το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου τον βρίσκει να μεταφράζει αποσπάσματα της Σαπφούς. Στο 5ο όροφο της πολυκατοικίας βρίσκεται το λιτό δυάρι στο οποίο έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του με την ποιήτρια και σύντροφό του Ιουλίτα Ηλιοπούλου. Η τελευταία έζησε κοντά στον ποιητή τα τελευταία δεκατρία χρόνια της ζωής του.
-Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης θα φύγει από τη ζωή στις 18 Μαρτίου 1996, σε ηλικία 85 ετών από ανακοπή καρδιάς.
***
Μια ιστορία που άρχισε τον Ιούλιο του 2013
Τον Ιούλιο του 2013 έγραψαν οι εφημερίδες: «Χειρόγραφα, σημειωματάρια εργασίας, σπάνιο φωτογραφικό, κινηματογραφικό και ηχητικό υλικό και έργα ζωγραφικής από το προσωπικό αρχείο του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη θα στεγαστούν και θα εκτεθούν σε κτίριο στην Πλάκα. Το διώροφο κτήριο επί των οδών Διοσκούρων 4 και Πολυγνώτου 7, θα ονομαστεί «Σπίτι του Ελύτη» και θα περιλαμβάνει ακριβή αναπαράσταση του γραφείου του ποιητή και έκθεση αρχειακού υλικού του».
Το κτήριο, που στην αρχική του μορφή περιλάμβανε δύο ανεξάρτητες κατοικίες, στέγαζε το Κέντρο Συντήρησης Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού, ωστόσο μετά το σεισμό του 1999 κρίθηκε επικίνδυνο, γι’ αυτό και αποκαταστάθηκε.
***
Υπουργείο Πολιτισμού: Ο Οδυσσέας Ελύτης «θα μείνει» στην Πλάκα
Όπως αναφέρει το Αθηναïκό Πρακτορείο Ειδήσεων την Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2020: «Τη δημιουργία ενός «σπιτιού» για να στεγαστεί η σπουδαία κληρονομιά που άφησε ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, θέτει στην τελική ευθεία το υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωσή του για το διατηρητέο κτήριο και τα δύο βοηθητικά κτίσματα στη συμβολή των οδών Διοσκούρων και Πολυγνώτου στην Πλάκα, τα οποία είναι ιδιοκτησίας του Υπουργείου.
»Το Αρχείο Ελύτη βρίσκεται σήμερα [2020] στην κατοχή της κ. Ιουλίτας Ηλιοπούλου, η οποία είχε και την πρωτοβουλία της πρότασης προς το υπουργείο Πολιτισμού, το 2013. Οι μελέτες αποκατάστασης του κτηρίου – προσφορά των μελετητικών γραφείων Αλέξανδρου Σαμαρά (αρχιτεκτονική μελέτη) και Π. Παναγιωτόπουλου (στατική μελέτη) – εγκρίθηκαν από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων τον Ιούλιο 2013».
Στο δελτίο Τύπου του Υπουργείου Πολιτισμού διαβάζουμε επίσης: «Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ολιγώρησε από το 2014 για την ολοκλήρωση του φακέλου των μελετών και την εξεύρεση των πόρων για την υλοποίηση του έργου».
***
Έτσι από το 2013 φθάνουμε στο 2020 όπου – πάλι από το δελτίου Τύπου του Υπουργείου – διαβάζουμε και τα εξής:
»Στο κτήριο δημιουργούνται χώροι για την έκθεση αλλά και τη φύλαξη του Αρχείου Ελύτη, όπως και για το σπουδαίο οπτικό υλικό το οποίο προβάλλει το πολυποίκιλο έργο του. Ταυτόχρονα, μέσα από φωτογραφίες, κείμενα, ηχητικό και οπτικό υλικό, παρουσιάζεται ανάγλυφα η ζωή του Ποιητή, ενώ αποκαθίσταται το γραφείο του με προσωπικά του αντικείμενα».
»Το σχέδιο αποκατάστασης του κτηρίου, τοποθετεί στο ισόγειο τον χώρο υποδοχής του κοινού, τον χώρο έκθεσης-παράθεσης πληροφοριών και παρουσίασης σημαντικών σταθμών της ζωής και του έργου του ποιητή, καθώς και το γραφείο του. Ο χώρος έκθεσης περιλαμβάνει χρονολόγιο – συσχετισμό με γεγονότα του 20ού αιώνα, πρώτες εκδόσεις (52 βιβλία), χειρόγραφα, έργα ζωγραφικής – κολλάζ του Ελύτη ή έργα που ο ίδιος αγαπούσε και στα οποία έχει αναφερθεί, ενδεικτικές μεταφράσεις, δυνατότητα ακρόασης ηχητικών ντοκουμέντων ή και προβολής κινηματογραφικού υλικού κ.ά.
»Στον όροφο δημιουργείται χώρος πληροφοριών για το κοινό, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων για διαλέξεις, συνέδρια, εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλά και μουσικές και ποιητικές εκδηλώσεις, και μικρό καφέ με θέα στην Ακρόπολη, τον λόφο της Πνύκας και το Αστεροσκοπείο, το οποίο θα λειτουργεί και ως foyer της αίθουσας εκδηλώσεων.
»Το υπόγειο χρησιμοποιείται ως βιβλιοθήκη – σπουδαστήριο, με βιβλία, περιοδικά (περίπου 1000 τίτλοι), δίσκους, φωτογραφικό, ηχητικό και κινηματογραφικό υλικό και θα διαθέτει υπολογιστές. Οι μελετητές θα έχουν πρόσβαση στο σύνολο των εκδόσεων, ελληνικών και ξένων, σε αφιερώματα και βιβλία για το έργο του Ελύτη. Σε ειδικό χώρο θα φυλάσσεται αρχειακό υλικό, που δεν θα εκτίθεται, σημειωματάρια εργασίας, αποκόμματα Τύπου, αρνητικά φωτογραφιών και έργων, αφίσες, προγράμματα κ.λπ.
»Η δημιουργία ενός χώρου μελέτης και προβολής του έργου του, είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής στον σπουδαίο Έλληνα ποιητή. Ερευνητές αλλά και πολίτες, σύγχρονοι και επιγενόμενοι, θα μπορούν να γνωρίζουν τη δύναμη του έργου του Ελύτη, να μελετούν την αξία της ποίησής του σ’ έναν χώρο αφιερωμένο στην προσωπικότητα, στη ζωή, στην πολύτιμη εθνική παρακαταθήκη, με την οποία πλούτισε την χώρα. Η ευγνωμοσύνη μας στην κ. Ηλιοπούλου είναι βαθύτατη.
»Οφείλομε να ολοκληρώσομε την αποκατάσταση του κτηρίου το συντομότερο. Το οφείλομε στον Ποιητή και στην πνευματική του παρακαταθήκη», δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.
***
Συμπληρωματικά το δελτίο Τύπου σημειώνει και τα εξής: «Τις εργασίες αποκατάστασης έχει αναλάβει η αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Πολιτισμού και ο προϋπολογισμός ανέρχεται σε 657.200 ευρώ. Η δημοπράτηση του έργου έχει προγραμματιστεί για το α΄ τρίμηνο του 2021».
