Επιμέλεια: catisart.gr
Στίχοι: Κώστας Βίρβος
Μουσική: Χρήστος Λεοντής
1964
Τραγουδάει η Μαρινέλλα
Προλογίζει ο Δημήτρης Μυράτ
***
Λεβέντη από τη Νέα Ζηλανδία
Στο σπίτι μας που ήρθες να κρυφτείς
Θα βρεις στοργή αγάπη και φιλία
Και σπίτι σου πως είσαι να θαρρείς
*
Βάλε τα ρούχα του παιδιού μου
Που σκοτώθηκε
Και μη φοβάσαι, εδώ κανένας
Δεν προδόθηκε
***
Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΥΡΑΤ ΚΑΙ Η ΜΑΡΙΝΕΛΛΑ ΣΤΟΝ “ΝΕΟΖΗΛΑΝΔΟ”
***
ΝΕΟΖΗΛΑΝΔΟΙ ΣΤΗΝ ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ, 1941-1945
Τα μέλη της SOE στην Ελλάδα το 1942 δεν ξεπερνούσαν τους 40, το 1943 έφτασαν τους 200 και προς το τέλος της Κατοχής το 1944 ως Συμμαχική Στρατιωτική Αποστολή πλέον (Allied Military Mission, περιλαμβάνοντας και Αμερικανούς) έφτασαν να είναι περίπου 400 (Woodhouse, 1976α: 156). Ο μεγάλος αριθμός των μελών της SOE έδρασαν ως σύνδεσμοι με τους αντάρτες στα ελληνικά βουνά μεταξύ Νοεμβρίου του 1942 και Οκτωβρίου του 1944 και μόνο ένας μικρός αριθμός από αυτούς έδρασε στις πόλεις σε συνεργασία με την Intelligence Service. Οι Βρετανοί αξιωματικοί (οι περισσότεροι καλλιεργημένοι με κλασικές σπουδές) άνηκαν στην τάξη των προνομιούχων και συμπεριφέρονταν συνήθως με υπεροψία. Οι λίγοι Νεοζηλανδοί που στρατεύτηκαν με τη SOE επέδειξαν διαφορετική συμπεριφορά και αυτό έχει να κάνει με τη σχετικά αταξική δομή της νεοζηλανδικής κοινωνίας. Η κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας την εποχή του πολέμου διατυμπάνιζε ότι ήταν σοσιαλιστική. Το πρώτο πολιτικό κόμμα στο νεοζηλανδικό κοινοβούλιο, αν και ονομαζόταν Εργατικό, είχε μακρά ιστορία ως αριστερό κίνημα από το 1913.
***
Με την είσοδο της Νέας Ζηλανδίας στον πόλεμο και υπό την πρωθυπουργία του Fraser (μετά το θάνατο του Michael Savage το 1940) το Εργατικό Κόμμα, αντίθετα από ό,τι θα περίμενε κανείς σύμφωνα με το ιστορικό του παρελθόν, παρουσιάζεται να τείνει προς τον συντηρητισμό, αν λάβουμε υπόψη ότι υπέβαλε αυστηρή λογοκρισία, υποχρεωτική στράτευση και φιλοπολεμική πολιτική που έφτασε να ξοδεύει πάνω από το 50% του ΑΕΠ για την άμυνα κατά τα έτη 1942-1944. Φαίνεται, πάντως, πως η συμπάθεια που επιδεικνύουν οι Νεοζηλανδοί προς τους Έλληνες αντάρτες και ιδιαίτερα προς τους χωρικούς δεν είναι τυχαία. Η αριστερή παράδοση μεταξύ των νέων και διανοουμένων, τη δύσκολη οικονομικά δεκαετία του ’30 και ιδιαίτερα στις συνδικαλιστικές οργανώσεις, είχε ευαισθητοποιήσει τον Νεοζηλανδό στο να βλέπει την οποιαδήποτε διεκδίκηση ως πράξη δικαίου. Επίσης φαίνεται ότι η μαχητικότητα και το αίσθημα συντροφικότητας που επιδείκνυαν οι αντάρτες, όπως και προαναφέραμε, συγκινούσε τους Νεοζηλανδούς, για τους οποίους οι ιδιότητες αυτές αποτελούσαν θεμελιώδεις αξίες. Μια άλλη αιτία που νομίζουμε ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στη συμπάθεια των Νεοζηλανδών προς τους Έλληνες αντάρτες, είναι η επιλογή του μέσου Νεοζηλανδού να δίνει προτεραιότητα στην κοινωνική ισότητα και στην ανεπιτήδευτη κοινωνική συμπεριφορά. Πρόκειται για χαρακτηριστικά που δηλώνουν το κατεξοχήν κυρίαρχο αίσθημα των ατόμων που προέρχονται από μετανάστες προγόνους, οι οποίοι πρόγονοι ως επί το πλείστον ανήκαν στην εργατική τάξη. Όταν λέμε συμπάθεια προς τους αντάρτες εννοούμε κατανόηση και θαυμασμό για το πείσμα και την εμμονή των ανθρώπων αυτών. Και όλοι όσοι από τους Νεοζηλανδούς έγραψαν σχετικά με τη συμμετοχή τους στον πόλεμο στην Ελλάδα, πρωτεύον θέμα στα αφηγήματά τους είναι να επαινέσουν την καρτερικότητα της Ελληνίδας και του Έλληνα χωρικού και τη γενναιόδωρη φιλοξενία. Βέβαια όταν η αντιπαλότητα μεταξύ των ομάδων των Ελλήνων ανταρτών κορυφώθηκε, ιδιαίτερα το Φθινόπωρο του 1943 μεταξύ ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ, τότε παρατηρείται, έστω σε μερικούς από τους Νεοζηλανδούς να παίρνουν το μέρος του ΕΔΕΣ και να κατακρίνουν ως βάναυση τη στάση του ΕΛΑΣ. Η βρετανική προπαγάνδα παρουσίαζε τον ΕΛΑΣ ως υπεύθυνο για τον Πρώτο Γύρο του Εμφυλίου που ξέσπασε τον Οκτώβριο του 1943. O πρώτος αρχηγός της συμμαχικής αποστολής της SOE στην Ελλάδα, ταξίαρχος E.C.W. Myers (Eddie), για τους Νεοζηλανδούς αξιωματικούς που δραστηριοποιήθηκαν στα βουνά της Ελλάδας με την ιδιότητα του συνδέσμου υπό τη δική του διοίκηση (Οκτώβριος1942-Αύγουστος 1943), λέει:
Τους Νεοζηλανδούς που είχα το προνόμιο να γνωρίσω στην αποστολή με τη SOE, αν και δεν ήταν άφοβοι, είχαν πράγματι αναπτυγμένους φαρδείς ώμους και μια πλούσια αυτοπεποίθηση. Οι περισσότεροι από αυτούς, είμαι βέβαιος, ότι είχαν το πλεονέκτημα να έχουν μεγαλώσει σε αγροτικά περιβάλλοντα, και όχι σε αστικά. Από παιδική ηλικία είχαν μάθει να βασίζονται στις δικές τους δυνάμεις, να εκπληρώνουν το καθήκον τους και να τα βγάζουν πέρα από μόνοι τους. Ήταν καλοί στρατιώτες και τους βγάζω το καπέλο. (McDonald, 1991: VIII).
Η περιγραφή του θα μπορούσε να ιδωθεί ως πατερναλιστική, αλλά συγκεκριμένα έχει και τον ακριβοδίκαιο τόνο μιας αναμφισβήτητης αναγνώρισης για τις ικανότητές τους. Ενώ οι Νεοζηλανδοί, σε γενικές γραμμές την αντίστοιχη εποχή, θα μπορούσαμε να πού-με ότι εκτιμούσαν και σεβόντουσαν τον Βρετανό ως φινετσάτο κληρονόμο μιας μακράς πολιτισμικής κουλτούρας, αντίθετα οι Βρετανοί θεωρούσαν τον Νεοζηλανδό ως κάπως αδρό εκπρόσωπο του νέου κόσμου. Ίσως ο αναγνώστης μας αναρωτιέται γιατί δεν εξετάζουμε μαζί με τη συμμετοχή των Νεοζηλανδών στον πόλεμο και τη συμμετοχή των Αυστραλών, αφού πολέμησαν μαζί. Βέβαια, για κάποιον που δεν γνωρίζει την ιστορία και την πολιτισμική παράδοση της Νέας Ζηλανδίας και της Αυστραλίας υποθέτει ότι δεν διαφέρουν λόγω γεωγραφικής γειτνίασης, γλώσσας και αποδοχής του Βρετανικού Στέμματος. Και όμως η κάθε μία από αυτές τις δύο χώρες περηφανεύεται για τη διαφορετικότητά της. Αυτός είναι ίσως και ο κύριος λόγος που μας ώθησε να εστιάσουμε στη μία από τις δύο εθνότητες˙ εξάλλου η συμμετοχή των Αυστραλών στον πόλεμο στην Ευρώπη δεν συνεχίστηκε ως το τέλος, γιατί το μεγαλύτερο μέρος του στρατού τους αποσύρθηκε για να αμυνθεί εναντίον της Ιαπωνίας στον Ινδικό και Ειρηνικό Ωκεανό. Η Νέα Ζηλανδία και η κυβέρνησή της στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο λειτούργησε σαν αναπόσπαστο κομμάτι της Βρετανίας και παρέμεινε μέχρι το τέλος στη Μέση Ανατολή και Ευρώπη. Για τον πόλεμο στα νησιά του Ειρηνικού η Νέα Ζηλανδία απέστειλε μια σχετικά μικρή στρατιωτική δύναμη, την οποία συγκρότησε ανεξάρτητα από το στρατό που αρχικά έστειλε στην Αίγυπτο. Σήμερα, βέβαια, παρατηρείται μια περαιτέρω απομάκρυνση μεταξύ Νέας Ζηλανδίας και Αυστραλίας. Αντίθετα από τους Αυστραλούς, οι Νεοζηλανδοί παρουσιάζονται να είναι σθεναρά δεμένοι στην κουλτούρα των ιθαγενών Μαορί και σχετικά ανεπηρέαστοι από την ακραία καπιταλιστική ανταγωνιστικότητα του αμερικανικού μοντέλου. Σε καμιά περίπτωση η επιλογή μας δεν είναι αξιολογική και δεν υπεισερχόμαστε σε συγκρίσεις. Η ιστορία διαμορφώνεται ως αποτέλεσμα αναρίθμητων αιτιών και καταλήγει στο χαρτί να είναι εν πολλοίς μια αφήγηση που στηρίζεται σε υποκειμενικές επιλογές. Η απόφασή μας να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στους Νεοζηλανδούς, αν και η εξέταση αυτή δεν είναι μεμονωμένη, όπως θα φανεί στη συνέχεια, αφού η νεοζηλανδική παρουσία είναι μέρος της βρετανικής στρατιωτικής ανάμειξης στον πόλεμο στην Ελλάδα, εστιάζουμε στους Νεοζηλανδούς από προσωπικό ενδιαφέρον. Ήταν άτομα που έρχονταν στην άλλη άκρη της υδρογείου με κυρίαρχο κίνητρο να υποστηρίξουν ηθικές αξίες, αψηφώντας ότι έχουν λίγες πιθανότητες να γυρίσουν στην πατρίδα τους σώοι, όταν μάλιστα γνωρίζουν πως η συμμετοχή τους στην Καλλίπολη στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο μέτρησε χιλιάδες νεκρούς.
Χαράλαμπος-Δημήτρης Γουνελάς
Νεοζηλανδοί στην άμυνα και στο ελληνικό αντάρτικο, 1941-1945
Eκδόσεις Επίκεντρο, 2018
***
- Στην αρχική φωτογραφία Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί στρατιώτες στην Εύβοια το 1941, τότε που αγωνίζονταν στο πλευρό των Ελλήνων και κατά των Γερμανών ναζί και των Ιταλών φασιστών.
