Έχετε ακούσει για ένα μυστηριώδη κάτοικο του Ψηλορείτη, ο οποίος, σύμφωνα με το θρύλο και τις μαρτυρίες ευφάνταστων βοσκών, «στοίχειωνε» με τις στριγκλιές του τα βράδια στο φαράγγι της Σαμαριάς; Κι όμως το μυστηριώδης αυτό πλάσμα κρατούσε πάντα χαμηλό προφίλ, έχοντας δώσει ως μοναδικά στοιχεία της ύπαρξής του δύο δέρματα που είχαν εντοπιστεί και είχε αγοράσει το 1905 στα Χανιά το μέλος μιας αγγλικής επιστημονικής αποστολής, η D. Bate.
Χρειάστηκε να περάσουν 91 ολόκληρα χρόνια έως ότου αποφασίσει ο Φουρόγατος να κάνει πιο εμφανή την παρουσία του στα φαράγγια του νησιού. Ήταν στις 10 Απριλίου του 1996, όταν Ιταλοί ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Perugia, σε συνεργασία με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, κατόρθωσαν για πρώτη φορά να αιχμαλωτίσουν ζωντανό έναν κρητικό αγριόγατο σε παγίδες που είχαν στήσει κοντά στο χωριό Πλάτανος Αμαρίου.
Ο αγριότατος της Κρήτης επανεμφανίστηκε λίγο αργότερα, όταν βοσκός που ζούσε στην περιοχή εντόπισε μια φωλιά με πέντε μικρά γατάκια στο πρινοδάσος του Ρούβα. Επίσης, ένα πτώμα φουρόγατου βρέθηκε στα Λευκά Όρη το 1997.
Tο ενδιαίτημά του είναι δάση με πουρνάρι και μεσογειακοί θαμνώνες σε μείξη με αραιά δέντρα σε υψόμετρο 900-1.200 μέτρων. Το υποείδος της Κρήτης (F. s. cretensis) είναι πιο μεγαλόσωμο από αυτά των γειτονικών περιοχών (F. s. silvestris, F. s. libyca). Είναι παρόν μόνο σε μεγάλα υψόμετρα, γιατί, όπως φαίνεται, χρειάζεται περιοχές ιδιαίτερα μεγάλες (περίπου 4.200 στρέμματα) και αδιατάρακτες.
Τα παλαιότερα γνωστά κατάλοιπα γάτας στην Κρήτη, πιθανώς κατοικίδιας, προέρχονται από ένα διαταραγμένο στρώμα της Κνωσού, με ευρήματα της Εποχής του Χαλκού και της Ρωμαϊκής Εποχής. Γάτες εμφανίζονται σε μινωικές τοιχογραφίες και σφραγιδόλιθους μαζί με κυανούς πίθηκους, λιοντάρια και άλλα εξωτικά ζώα.
Tο επιστημονικό όνομα του παράξενου και σπάνιου αυτού κάτοικου του νησιού είναι Felis sylvestris cretensis, ενώ το κοινό του όνομα είναι Φουρόγατος ή κρητικός αγριόγατος. Πρόκειται για είναι ενδημικό υποείδος του ευρωπαϊκού αγριόγατου. Είναι το μόνο άγριο αιλουροειδές του νησιού, το οποίο είναι περιορισμένο σε μικρό τμήμα της Κρήτης.
Μοιάζει με το οικιακό είδος αλλά είναι μεγαλύτερου μεγέθους και η ουρά του είναι πιο παχιά και πιο μακριά.
Το μήκος του σώματός του φτάνει μέχρι και το 1, 2 μ., ενώ παραπάνω από το μισό καταλαμβάνει η ουρά. Ζυγίζει γύρω στα 8-9 κιλά, ενώ σε ύψος φτάνει μέχρι και τα 40 εκ. Το τρίχωμά του είναι μακρύ, σκληρό και πυκνό με χρώμα καστανό, κίτρινο και γκρίζο και μαύρες ραβδώσεις στην ουρά του. Στην ουρά υπάρχουν επίσης μαύροι δακτύλιοι, ενώ το άκρο της είναι πάντα μαύρο. Τρέφεται με λαγούς, πουλιά, έντομα και τρωκτικά, ενώ ζει σε βραχώδεις περιοχές, φαράγγια με θαμνώδη βλάστηση και απομονωμένα δάση. Το θηλυκό κυοφορεί για 65-70 μέρες περίπου, και γεννάει 1-2 φορές το χρόνο γύρω στα 5-6 μικρά, εκ των οποίων μερικά συχνά πεθαίνουν πρόωρα. Όσα ζουν, αναπτύσσονται γρήγορα και σε ηλικία ενός έτους έχουν αποξενωθεί από τη μητέρα τους και ψάχνουν για σύντροφο. Είναι δυνατή η επιμειξία με την οικιακή γάτα. Η διάρκεια ζωής της αγριόγατας είναι 12-15 χρόνια.
Μέχρι στιγμής ο πληθυσμός του Φουρόγατου είναι απροσδιόριστος, αλλά κατά πάσα πιθανότητα πολύ μικρός καθώς τελεί υπό εξαφάνιση, εξαιτίας της χρήσης δηλητηρίων στη φύση. Επιπλέον, το γεγονός ότι μπορεί να ζευγαρώσει με κανονικές γάτες κάνει πιθανό το ενδεχόμενο να προκύψουν υβρίδια με αλλοιωμένο γενετικό κώδικα.
Αναπάντητο ερώτημα παραμένει η εμφάνιση του ζώου στο νησί, καθώς οι επιστήμονες εξετάζουν δύο σενάρια.
Σύμφωνα με τις επικρατούσες θεωρίες, ο αγριόγατος είτε έφτασε στην Κρήτη πριν από τον οριστικό αποχωρισμό του νησιού από τις γειτονικές χερσαίες περιοχές, είτε ήρθε μαζί με τους πρώτους άποικους. Πιστεύεται ότι αυτοί μετέφεραν εξημερωμένες γάτες στην Κρήτη, πιθανότερα από την Αφρική, οι οποίες ανήκαν στο πιο μικρόσωμο υποείδος του Felis silvestris libyca. Οι γάτες αυτές πέρασαν στη φύση και εξελίχτηκαν στο άγριο υποείδος του cretensis.
Το σίγουρο είναι πως το ακριβοθώρητο αυτό πλάσμα, ο Φουρόγατος, είναι ντροπαλό, μοναχικό και μάλλον έχει τους λόγους του να αποφεύγει τους ανθρώπους.
