Του Παναγιώτη Μήλα
Το 2019 ο Νεκτάριος Φαρμάκης μιλώντας στην Ειρήνη Αϊβαλιώτου εδώ στο Catisart είχε πει ότι είναι ευλογία για έναν καλλιτέχνη να συμμετέχει σε μια δουλειά που τον εκφράζει πραγματικά και πως όταν συμβαίνει αυτό, νιώθει πραγματικά πλήρης.
Επίσης είχε θυμίσει ότι σε ένα ταξίδι του στην Αθήνα, όταν ήταν δεκαεφτά χρόνων, είχε την τύχη να δει τον «Γυάλινο Κόσμο» του Τενεσί Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου. Ήταν μια μαγική παράσταση που τον ώθησε να πάρει την απόφαση να γίνει ηθοποιός.
Φέτος ο Νεκτάριος βρίσκεται αντιμέτωπος στη σκηνή με ένα κλασικό έργο. Βρίσκεται μπροστά στο χειρόγραφο του Χένρικ Ίψεν και στους «Βρικόλακες» που παρουσιάζονται σε σκηνοθεσία της Αναστασίας Παπαστάθη στο θέατρο «Ραντάρ».
Με αφορμή αυτή την παράσταση συναντήθηκα με τον Νεκτάριο και είχα μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Μιλήσαμε για τα όνειρά του, για τον Ίψεν, για τα δικαιώματα των γυναικών, την ισότητα των φύλων, τις παλιές ιδέες και τις σύγχρονες αντιλήψεις, την ελευθερία του ατόμου αλλά και την κριτική.
Καλύτερα όμως να ακούσουμε τον ίδιο τον Νεκτάριο.
***
ΝΕΚΤΑΡΙΕ, πώς προέκυψε φέτος το έργο «Βρικόλακες»; Ήταν στα όνειρά σου ένα κλασικό έργο;
*Επικοινώνησε μαζί μου η σκηνοθέτις Αναστασία Παπαστάθη. Μου πρότεινε τον ρόλο του Όσβαλντ και δέχτηκα αμέσως. Η συνεργασία μας δικαίωσε την αποδοχή μου. Ναι, πάντα με ενδιαφέρουν τα κλασικά έργα και οι σπουδαίοι χαρακτήρες τους, που αποτελούν πρόκληση για έναν ηθοποιό.
ΠΩΣ νιώθεις μπροστά σε ένα χειρόγραφο του Χένρικ Ίψεν;
*Ενθουσιασμό και δέος. Ας πούμε, οι «Βρικόλακες», αν και είναι έργο γραμμένο το 1881, μπορεί να δεχτεί πολλές σύγχρονες αναγνώσεις, γιατί μιλάει για το πώς το διαγενεακό τραύμα περνάει από γενιά σε γενιά και για το πώς, θέλοντας και μη, κουβαλάμε μέσα μας τους γονείς μας. Αυτές είναι πολύ σύγχρονες αντιλήψεις που η ψυχολογία μεταγενέστερα ανίχνευσε. Στο έργο αυτό συναντάμε τις σχέσεις μάνας – γιου που αργότερα ο Φρόιντ θα ονομάσει «οιδιπόδειο». Άρα ο Ίψεν είναι φροϊδιστής πριν από τον Φρόιντ.
ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ο Ίψεν βρίσκει τρόπους να μας ευαισθητοποιήσει για θέματα υποκρισίας και διαφθοράς;
*Η κοινωνική υποκρισία είναι πανταχού παρούσα στο έργο του Ίψεν: ανομολόγητα πάθη, κρυμμένα μυστικά, αυτό που αργότερα ονομάσαμε «ιψενικό τρίγωνο», όπου μια γυναίκα έχει πλατωνική σχέση με κάποιο φίλο του συζύγου της. Το μοτίβο αυτό επαναλαμβάνεται στα έργα του, όπως και στους Βρικόλακες ανάμεσα στην κυρία Άλβινγκ και στον πάστορα Μάντερς. Η διαφθορά απλώνει τα πλοκάμια της παντού, από την Εκκλησία ως τους τοπικούς κύκλους, με κύριο εκπρόσωπό της στο έργο τον εξαχρειωμένο Έγκστραντ. Τα κοινωνικά στερεότυπα είναι αποπνικτικά και καταπιεστικά για τα πρόσωπα.
ΟΙ ΙΔΕΕΣ του Ίψεν για τα δικαιώματα των γυναικών, την ισότητα των φύλων, την πάλη της γυναικείας χειραφέτησης και την απαίτηση για αυτοδιάθεση θα μπορούσαν να έχουν σήμερα ισχύ;
*Μπορεί η γυναικεία χειραφέτηση να είναι μια πραγματικότητα και η ισότητα των φύλων να κατοχυρώνεται σε έναν βαθμό νομικά, αλλά τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει σε βάθος. Εξακολουθούν να υπάρχουν εξαρτημένες γυναίκες μέσα σε γάμους, καθώς και σχέσεις υποκρισίας μέσα σε οικογένειες και ζευγάρια. Στα έργα του Ίψεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε ζητήματα που μας απασχολούν, πιο συγκαλυμμένα, και σήμερα ως κοινωνία.
ΟΙ ΘΕΑΤΕΣ που μεγάλωσαν με λάθη και πάθη θα βρουν κοινά στοιχεία με τους ήρωες της παράστασης;
*Τα λάθη και τα πάθη είναι χαρακτηριστικό όλων των ανθρώπων. Όλοι έχουμε κάνει λανθασμένες επιλογές, όλοι έχουμε ελλείψεις και τραύματα. Άρα, δεν μπορεί να υπάρξει θεατής που να μην ταυτιστεί με κάποιο στοιχείο, κάποια κατάσταση του έργου. Και αυτή η ταύτιση είναι ιαματική.
ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ της εξωπραγματικής διαδικτυακής ταχύτητας το κείμενο του Ίψεν μπορεί να μάς «ξυπνήσει»;
*Μπορεί η εποχή μας να χαρακτηρίζεται από ταχύτητα, αλλά για να σκεφτούμε και να νιώσουμε θέλουμε χρόνο, δηλαδή θέλουμε βραδύτητα. Μια παράσταση μάς βοηθάει να πάρουμε ανάσα από την καθημερινότητά μας και να συλλογιστούμε πάνω σε ζητήματα που μας απασχολούν.
ΑΝ ανέβαινε το έργο σήμερα για πρώτη φορά, θα αντιμετώπιζε τις ίδιες αντιδράσεις που αντιμετώπισε το 1882;
*Όχι, δεν θα αντιμετώπιζε τις ίδιες αντιδράσεις, κάποια πράγματα τα έχουμε κατακτήσει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ακόμη και σήμερα κατά καιρούς δεν γνωρίζει απαγορεύσεις και διάφορα είδη λογοκρισίας η τέχνη.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ σκουριασμένες ιδέες και παλιές αντιλήψεις σήμερα στη χώρα μας;
*Βεβαίως υπάρχουν και μερικές φορές σοκάρεσαι με τον τρόπο που εκφράζονται. Για παράδειγμα, υπάρχει και ρατσισμός και κοινωνικός ρατσισμός απέναντι σε διάφορες ομάδες ανθρώπων. Είναι αδιανόητο να καθορίζεται η στάση μας απέναντι σε ένα ανθρώπινο πλάσμα από το χρώμα του δέρματός του ή από την έμφυλη ταυτότητά του.
ΠΟΙΑ είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει ο Όσβαλντ ανάμεσα στους γονείς του;
*Ο Όσβαλντ μεγάλωσε μακριά από την οικογένειά του, με πρωτοβουλία της μητέρας του, απομακρυσμένος από ένα υποκριτικό και άρρωστο περιβάλλον, αλλά δεν κατορθώνει να ξεφύγει από τους «βρικόλακες» της οικογενειακής του κατάστασης και την πατρική επιρροή. Είναι σαν να εκπληρώνει ένα βιολογικό και ψυχολογικό πεπρωμένο, που τον καθορίζει διαγενεακά, προσεγγίζοντας με κάποιο τρόπο την αρχαία τραγωδία.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ πώς ορίζεις την ελευθερία σου;
*Ως καλλιτέχνης, η πρώτιστη ελευθερία για μένα είναι η ελευθερία έκφρασης, αναγκαία συνθήκη για να υπάρξω και να εξελιχθώ.
Η ΚΡΙΤΙΚΗ βοηθά τον καλλιτέχνη;
*Φυσικά βοηθά τον καλλιτέχνη, όταν είναι εποικοδομητική και τεκμηριωμένη. Νιώθω να εξελίσσομαι όταν μου ασκείται κριτική και μέσω της εμπειρίας μου έχω μάθει και ποια κριτική να παίρνω υπόψη μου.
ΣΕ ΤΙ ελπίζεις;
*Σε έναν καλύτερο κόσμο. Όπου δεν θα υπάρχουν σκουριασμένες ιδέες και φαντάσματα-βρικόλακες, που μας εμποδίζουν να εξελιχθούμε.
ΚΑΙ ΤΙ εύχεσαι;
*Παγκόσμια ειρήνη και να βρουν μια θέση στον κόσμο όλοι οι διωγμένοι και οι εκπατρισμένοι.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ πολύ Νεκτάριε για όσα μοιράστηκες με τους αναγνώστες του Catisart.
*Κι εγώ ευχαριστώ για τη φιλοξενία.
***
«Βρικόλακες» του Ίψεν από την Αναστασία Παπαστάθη. Κραυγή εναντίον της διαφθοράς
