Πάνω: Catrinas, μία από τις πιο διάσημες φιγούρες της γιορτής των Νεκρών στο Μεξικό
Αν τύχει να βρεθείτε αρχές Νοεμβρίου στους δρόμους του Μεξικού και συναντήσετε ιδιότυπες πομπές και τιμητικές παρελάσεις μην εκπλαγείτε αν διαπιστώσετε ότι καταλήγουν σε νεκροταφείο!
Πρόκειται για την «Ημέρα των Νεκρών», μια από τις μεγαλύτερες παραδόσεις της χώρας που εορτάζεται δύο ημέρες, την 1η Νοεμβρίου που είναι για τα νεκρά παιδιά και τα βρέφη (ονομάζεται αλλιώς και Ημέρα των Αθώων ή Ημέρα των Αγγέλων) και την 2η Νοεμβρίου που είναι για τους ενήλικες. Τότε είναι που επιστρέφουν οι νεκροί στη γη και τα αγαπημένα τους πρόσωπα τους υποδέχονται με κεράσματα, δώρα και γλυκίσματα.
Οι προετοιμασίες ξεκινούν από το βράδυ της 31ης Οκτωβρίου, οπότε ανοίγουν οι πύλες για να έρθουν οι νεκροί και συμμετέχουν όχι μόνο συγγενείς ή όσοι έχουν χάσει ένα αγαπημένο πρόσωπο αλλά και μαθητές σχολείου. Ουσιαστικά είναι η μεγάλη γιορτή του θανάτου.
Ο κόσμος φτιάχνει βωμούς έξω από τα σπίτια του, στα κοιμητήρια, πάνω στους τάφους των νεκρών, ακόμη και οι μαθητές στα σχολεία όπου αποθέτουν τις προσφορές τους, «offrendas». Οι προσφορές είναι συνήθως φαγητά, γλυκά, τα αγαπημένα αντικείμενα, ακόμη και κουβέρτες, με σκοπό όχι μόνο να τους ευχαριστήσουν αλλά γιατί υπάρχει η πεποίθηση ότι όντως τα χρησιμοποιούν.
Στα κεράσματα της ημέρας την τιμητική τους έχουν τα «Calaveras», ζαχαρωτά σε σχήμα κρανίου, φερέτρου ή σκελετού, μεθυστικά ποτά και το περίφημο «ψωμί των νεκρών» το οποίο είναι πασπαλισμένο με κόκκινη ζάχαρη που συμβολίζει το αίμα, ενώ στους στολισμούς δεσπόζουν τα πορτοκαλί λουλούδια, γνωστά ως «λουλούδια του θανάτου», για να τον ξορκίσουν.
Η λαϊκή αυτή παράδοση έχει τις απαρχές της περίπου 3.000 χρόνια πριν, στην εποχή των Αζτέκων, οι οποίοι γιόρταζαν τον ένατο ημερολογιακό τους μήνα (στο σύγχρονο ημερολόγιο ο μήνας αυτός αντιστοιχεί στον Αύγουστο) προς τιμήν της θεότητας Miccailhuitontli που σημαίνει «Κυρία των Νεκρών» ή αλλιώς Catrina. Παρόμοιας φύσεως εορτασμοί λαμβάνουν χώρα και σε άλλους πολιτισμούς, στη Βραζιλία, την Ευρώπη, σε ασιατικές και αφρικανικές κουλτούρες. Στην Ελλάδα ανάλογο εορτασμό εντοπίζουμε στις χριστιανικές εορτές των Αγίων Πάντων και των Ψυχών. Eίναι επίσης το καθολικό Ψυχοσάββατο, λέγεται και Γιορτή “όλων των Ψυχών”, “Allerseelen” Γερμανιστί. Ακολουθεί πάντα η γιορτή των Αγίων Πάντων (Tous Saints).
Η Ημέρα των Νεκρών (στα Ισπανικά: Día de Muertos) είναι μία γιορτή που γιορτάζεται σε όλο το Μεξικό και σε ολόκληρο τον κόσμο από διαφορετικούς πολιτισμούς. Η γιορτή εστιάζει στο να συγκεντρώνονται η οικογένεια και οι φίλοι ώστε να προσεύχονται και να θυμούνται συγγενικά και φιλικά πρόσωπα που έχουν πεθάνει. Στο Μεξικό η γιορτή αυτή είναι θεσμοθετημένη από το κράτος και μία από τις μεγαλύτερες αργίες. Οι εορτασμοί βρίσκονται σε χρονικό συσχετισμό με τη χριστιανική γιορτή του Halloween (γιορτή των Αγίων Πάντων). Η παράδοση θέλει τις ημέρες του εορτασμού να χτίζονται βωμοί από κάθε οικογένεια, οι οποίοι λέγονται offendas, προς τιμήν των νεκρών τους χρησιμοποιώντας κρανία από ζάχαρη και κατιφέδες (νεκρολούλουδα). Οι εορτάζοντες αποθέτουν τα αγαπημένα φαγητά και ποτά αυτών που έχουν “φύγει” ως δώρα σε αυτούς τους βωμούς. Το βράδυ οι εορτασμοί είναι ανατριχιαστικά φαντασμαγορικοί, αφού όλοι γιορτάζουν σε τοπικά πανηγύρια βαμμένοι και ντυμένοι ως σκελετοί, μαζί με τα πνεύματα των αγαπημένων τους που υποτίθεται ότι γύρισαν για μία μέρα κοντά τους.
Η γιορτή έχει κηρυχθεί άυλη παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά από την UNESCO.
Επιστήμονες βρίσκουν τα ιστορικά ίχνη αυτής της γιορτής στην κουλτούρα των ιθαγενών της Λατινικής Αμερικής και τη συσχετίζουν με μία σημαντική εορτή των Αζτέκων που ήταν αφιερωμένη στη θεά Mictecacihuatl. Η Ημέρα των Νεκρών έχει διαδοθεί σε πολλά μέρη του κόσμου. Στη Βραζιλία τις μέρες αυτές οι άνθρωποι επισκέπτονται νεκροταφεία και εκκλησίες. Στην Ισπανία γίνονται παρελάσεις και φεστιβάλ και κατά τη λήξη των εκδηλώσεων ο κόσμος μαζεύεται στα νεκροταφεία και προσεύχεται για τους νεκρούς του. Παρόμοια έθιμα παρατηρούνται και σε εορτασμός πολλών ασιατικών και αφρικανικών πολιτισμών, αλλά και σε κάποια μέρη της Ευρώπης.
Η Ημέρα των Νεκρών έχει φτάσει μέχρι την Αθήνα. Ο Σύλλογος Μεξικάνων Καλλιτεχνών και Διανοουμένων στην Ελλάδα «BALAM», η Πρεσβεία του Μεξικού στην Ελλάδα, ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Λατινοαμερικάνων και Ισπανών στην Ελλάδα «ASCLAYE» και το κέντρο Ισπανικής και Καταλανικής Γλώσσας Abanico πολλές χρονιές έχουν ετοιμάσει πλούσιο εορταστικό πρόγραμμα με βωμούς γεμάτους φαγητά, λουλούδια και ζαχαρένιες νεκροκεφαλές, παραμύθια, σατιρικά στιχάκια calaveras και εργαστήρια εκμάθησης κατασκευής μάσκας, του ψωμιού των νεκρών και του σοκολατοποτού champurrado.
Η Ημέρα των Νεκρών είναι για πολλούς λαούς μια γιορτή πολύ σημαντική, καθώς πιστεύεται πως τότε επιστρέφουν οι ψυχές των αγαπημένων τους που έχουν πεθάνει, για να επισκεφτούν τους δικούς τους.
Ο εορτασμός της απαιτεί χρόνο, ενδιαφέρον και πολύ μεράκι. Η αντίληψη για το θάνατο συνδυάζει το σεβασμό και τη στοργή για τους αποθανόντες, αλλά, συγχρόνως, και μια αίσθηση του χιούμορ που φτάνει μέχρι και τη σάτιρα.
Πολύχρωμοι βωμοί, στολίδια σε σπίτια και δρόμους, τραγούδια, νόστιμα φαγητά, ποτά και το ψωμί που ψήνεται ειδικά για εκείνη τη μέρα κάνουν μια πολύ ιδιαίτερη και εύθυμη ατμόσφαιρα όπου και η ποίηση έχει εξέχουσα θέση.
Γράφονται ποιήματα αφιερωμένα στους ζωντανούς (φίλους, συγγενείς, ακόμη και στους πολιτικούς) σαν να ανήκαν στον άλλον κόσμο με πολύ εύστοχο χιούμορ.
Φέτος η Στέγη Προφορικότητας και Παράδοσης γιορτάζει την Ημέρα των Νεκρών / Dia de los Muertos σε συνεργασία με το Κέντρο Ισπανικής, Πορτογαλικής και Καταλανικής Γλώσσας Abanico και το Caffe Montalbano Gusto di Sicilia το Σάββατο 31 Οκτωβρίου 2015
με Ολονυχτία Αφήγησης και Διανυκτέρευση στο Μυθολόγιο.
Στη Στέγη Προφορικότητας και Παράδοσης Μυθολόγιο θα γίνει ολονυχτία αφήγησης με διανυκτέρευση. Οι θεατές που ενδιαφέρονται να παρακολουθήσουν πρέπει να πάνε με τους υπνόσακους και τα στρωματάκια τους ώστε να διανυκτερεύσουν στον φιλόξενο χώρο της Στέγης,
ακούγοντας ιστορίες παραδοσιακές, μυθικές, επικές, επινοημένες ή και πραγματικές, που θα επιλέξουν και θα αφηγηθούν οι Μυθολόγοι ειδικά για την Ημέρα των Νεκρών… Μέχρι να τους πάρει ο ύπνος.
Το πρωί έχει καφεδάκι, πρωινό γεύμα και ιστορίες για καλημέρα! Στην εκδήλωση συμπεριλαμβάνεται η αφήγηση των Μυθολόγων στο βωμό του Abanico και η συμμετοχή στη φιέστα που θα ακολουθήσει. Επειδή οι θέσεις είναι περιορισμένες είναι απαραίτητη η κράτηση.
Κρατήσεις/εκδήλωση ενδιαφέροντος: [email protected] ή στα τηλέφωνα 6974598242 (Μάνια Μαράτου), 6980803428 (Σύλβια Βενιζελέα).
Το πρόγραμμα
19:00-19:45: προσυγκέντρωση στο Μυθολόγιο με τους υπνόσακους
20:00 – 23:00: συμμετοχή στο κοινό πρόγραμμα – αφηγήσεις γύρω από το βωμό του Abanico, φιέστα στο Montalbano με παραδοσιακά εδέσματα, ποτό και χορό
23:30: έναρξη αφηγήσεων στον χώρο του Μυθολογίου (λήξη μόλις έρθει ο ύπνος…)
Κυριακή 01/11: ξύπνημα με καφέ, τσάι, ελαφρύ πρωινό και αφηγήσεις για καλημέρα.
Κόστος συμμετοχής: 15 ευρώ / άτομο
Στην τιμή περιλαμβάνονται:
Διανυκτέρευση με αφηγήσεις στο Μυθολόγιο, επίσκεψη στον παραδοσιακό βωμό του Abanico, παρακολούθηση των εκεί αφηγήσεων (20:00-20:45),
σημαντική έκπτωση στα παραδοσιακά εδέσματα και τα ποτά της γιορτής στο Caffe Montalbano (προαιρετική η όποια κατανάλωση) και το ελαφρύ πρωινό γεύμα της Κυριακής στο Μυθολόγιο.
Πληροφορίες
https://mythologion.wordpress.com
ΚοινΣΕπ Στέγη Προφορικότητας και Παράδοσης (Στέ.Π.Πα.) “Μυθολόγιο”
Πλατεία Καρύτση 5, 10562, Αθήνα
Τηλ.+30 6980803428 / +30 6974598242
Social Cooperative “Mythologion”
5, Karitsi Square, 10562, Athens, Greece
(Tel.) +30 6980803428 / +30 6974598242
