22.7 C
Athens
Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024

Μίροσλαβ Χόλουμπ (Miroslav Holub), ο γιατρός – ποιητής της υπαινικτικής κριτικής

Μίροσλαβ Χόλουμπ, Η γάτα

Έξω ήταν νύχτα

σαν βιβλίο χωρίς γράμματα.

Και το αιώνιο σκοτάδι

έφτανε μέχρι τ’ άστρα μεσ’ απ’ το κόσκινο της πολιτείας.

Της είπα

μη φύγεις

μονάχα θα παγιδευτείς

και θα σου κάνουν μάγια

και μάταια θα υποφέρεις.

Της είπα

μη φύγεις

γιατί ν’ αποζητάς

το τίποτε;

Όμως το παράθυρο ήταν ανοιχτό

κι έφυγε,

μια μαύρη γάτα μες στη μαύρη νύχτα,

διελύθη,

μια μαύρη γάτα μες στη μαύρη νύχτα

εντελώς διελύθη

κι έκτοτε κανείς δεν την ξανάδε.

Μήτε κι η ίδια τον εαυτό της.

Αλλά μπορείς να την ακούεις

κάποτε,

όταν είναι γαλήνη

και υπάρχει ένας βόρειος άνεμος

και με προσοχή ακροάζεσαι

τον εαυτό σου.

Μτφρ.: Γιώργος Χριστοδουλίδης
Από το βιβλίο ΖΜΠΙΓΚΝΙΕΒ ΧΕΡΜΠΕΡΤ – ΜΙΡΟΣΛΑΒ ΧΟΛΟΥΠ: ΔΥΟ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ, εκδ. Παρασκήνιο, 2001

Miroslav Holub
Η άλλη προσέγγιση της απλότητας
Μτφρ.: Γιάννης Παλαβός

O Μίροσλαβ Χόλουμπ (Miroslav Holub, 1923-1998) υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ποιητές της νεότερης τσεχικής ποίησης. Ο Ted Hughes δε τον χαρακτήρισε «έναν από τους πέντε ή έξι σπουδαιότερους ποιητές του 20ού αιώνα».

Σπούδασε Ιατρική και εργάστηκε ως ερευνητής στο Μικροβιολογικό Ινστιτούτο της Ακαδημίας της Τσεχοσλοβακίας. Η επιστημονική του κατάρτιση ως ανοσολόγου σφράγισε την ποίησή του, από τις πρώτες του κιόλας δημοσιεύσεις, αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πέρα από το γεγονός ότι συχνά εμφανίζονται στα ποιήματά του γιατροί, ασθενείς και ποικίλοι ιατρικοί όροι, το αυστηρό επιστημονικό του υπόβαθρο συνέδραμε ώστε η ποίησή του να είναι μια ποίηση ακριβής στα εκφραστικά της μέσα. Από τα ποιήματά του -όλα σχεδόν σε ελεύθερο στίχο και κατά κανόνα σύντομα- απουσιάζει ο συναισθηματισμός˙ η ποίησή του είναι η λιτή ποίηση των δεδομένων και των απτών, ψηλαφητών γεγονότων˙ είναι η ποίηση της αποστασιοποίησης και της εκλογίκευσης. Συχνά δε το έργο του αποπνέει μελαγχολία κι ενίοτε έναν σκληρό σαρκασμό.

Μια άλλη πτυχή της ποίησης του Χόλουμπ είναι ο πολιτικός της χαρακτήρας. Βίωσε από πρώτο χέρι, αρχικά, τον αυταρχισμό του ναζισμού και εν συνεχεία την ανελευθερία της σταλινικής εκδοχής του σοσιαλισμού. Λόγω της άρνησής του να εγγραφεί μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά και του οχληρού για το καθεστώς έργου του, έζησε ως πολίτης δεύτερης κατηγορίας: του αφαιρέθηκε για χρόνια η δυνατότητα να ταξιδέψει στο εξωτερικό, απολύθηκε από τη θέση του στην Ακαδημία, ενώ για περισσότερο από μια δεκαετία (από το 1971 έως το 1982) δεν του επιτρεπόταν να εκδώσει κείμενά του. Εξαιτίας αυτών, συχνά η ποίησή του λειτουργεί ως φορέας πολιτικών μηνυμάτων, συνήθως με τρόπο υπαινικτικό, καταφεύγοντας σε μοτίβα δανεισμένα από τη μυθολογία και την Ιστορία, προκειμένου να συνομιλήσει κριτικά με την εποχή της.

Πέρα από τη δεδομένη αξία της, η ποίησή του μεταφράστηκε ευρέως -ιδιαίτερα στον αγγλόφωνο κόσμο- λόγω της απλότητάς της και της έμφασης στην ιδέα και το περιεχόμενο (και όχι σε καλολογικά στοιχεία ή ένα λεπτά υφασμένο, περίτεχνο ύφος).

Τα δέκα ποιήματα που ακολουθούν προέρχονται από την τελευταία συλλογή του, με τίτλο Narození Sisyfovo (Η γέννηση του Σίσυφου), που εκδόθηκε στην Τσεχία το 1998 περιλαμβάνοντας ποιήματα γραμμένα από το 1989 έως το 1997.

Η απόδοση στα ελληνικά έγινε από την αγγλική έκδοση της συλλογής (The Rampage, Faber and Faber, Λονδίνο: 1998), την οποία μετέφρασαν οι David Young, Dana Habova και Rebekah Bloyd σε συνεργασία με τον ποιητή.

Ο φθινοπωρινός οπωρώνας

Ένα δηκτικό,
μαύρο μήλο
εκτελείται δια τυφεκισμού πάνω σ’ ένα ξερόκλαδο.

Δυο περιστέρια
σ’ έναν ρημαγμένο φράχτη
μαδούν ραμφίζοντας τα λευκά τους πούπουλα
γιατί δεν υπάρχει τίποτε άλλο που μαζί του
να αξίζει ν’ ασχοληθούν.

Η Σταχτοπούτα άλειψε το σώμα της
με στάχτες, προσπαθώντας
να εμποδίσει
την αιμομιξία του πατέρα της.

Από ένα ανοιχτό παράθυρο
κάποιοι ποιητές
βρίζουν ωμά.

Παρ’ όλο που, στην πραγματικότητα, όλα
είναι ακριβώς όπως τα θέλουν.

Ο σκόρος

Ο σκόρος
έχοντας αποθέσει τη χρυσαλλίδα του
στον γαλαξία
των σπυριών του αλευριού
και στα τρύπια σκεύη με την ταγκή οσμή

ο σκόρος
ανακαλύπτει σ’ αυτό
το τοπικό σκότος
πως είναι κι αυτός ένα είδος πεταλούδας
αλλά
δεν μπορεί να το πιστέψει,
δεν μπορεί να το πιστέψει,

δεν μπορεί να πιστέψει
ότι είναι ένας μικροσκοπικός,
ιπτάμενος, σχετικώς
ελεύθερος σκόρος

και θέλει να επιστρέψει
μα είναι αδύνατον.

Η ελευθερία κάνει
τον σκόρο να τρέμει
για πάντα. Δηλαδή,
για είκοσι δύο ώρες.

Τα πάντα σχετικά με τον Θεό

Σ’ έναν λόφο, στον Τσέσαβα,
στην καρδιά της Ευρώπης
– τα οστά ενός κοριτσιού κι ενός αγοριού
της Εποχής του Χαλκού,
χωρίς χέρια, χωρίς πόδια,
θύματα τελετουργικού κανιβαλισμού.

Και ιδού οι κιρσώδεις φλέβες της πέτρας,
το τελευταίο θέαμα που αντίκρισαν
καθώς τους έσχιζαν τον θώρακα,
μ’ έναν χείμαρρο αίματος,
έναν θεϊκό βρυχηθμό,
και ζωώδη κένωση.

Και ιδού η σφοδρή, ποικιλόχρωμη
σιγή του εδάφους.

Όπως παρατήρησε ο δάσκαλος,
ό, τι και να πεις για τον Θεό,
θα είναι λάθος.

Η ημέρα της Πολυάννας

Η ζύμη δεν φούσκωσε εκείνη τη μέρα.
Το ρολόι της κουζίνας σταμάτησε.
Αδόκητα
το τραμ έκανε στροφή στον σταθμό Σλόβανι
και γύρισε προς τα πίσω.

Αλλά στο δεύτερο βαγόνι,
πίσω πίσω, ένα κοριτσάκι
μ’ ένα μεγάλο γαλάζιο μάλλινο καπέλο,
καθόταν, στα χέρια της μια κούκλα
που έμοιαζε με έμβρυο τάπιρου
ηλικίας τριών μηνών,
και τραγουδούσε, με φωνή από αντιμόνιο,

Μην κλαις… μην κλαις… μην κλαις.

Αν και κανείς δεν ήθελε να κλάψει,
και οπωσδήποτε όχι οι τάπιροι.

Μεταφυσική

‘Οταν
προσβληθεί από λευχαιμία,
θ’ αρχίσει να συλλέγει μικρά σουβέρ
εκείνα που βλέπει κανείς στα μπαρ, διαφημιστικά μπίρας,
θα κάνει τη μεγαλύτερη συλλογή στον κόσμο,
σουβέρ μπίρας για το Βιβλίο Γκίνες,
δια του οποίου θα κερδίσει μια κάποια αθανασία,
τη μοναδική που είναι πραγματικά
καταληπτή.

Ανατομία του Ιουλίου

Πλάι στο μελανό νερό κάθεται ο Γκότφριντ Μπεν

και κοιτάζει τις δίνες στις οποίες έπνιξαν
τον άπιστο αρουραίο που πέρασε
μια ωραία παιδική ηλικία
στα σωθικά του κοριτσιού
που βρέθηκε νεκρό στις καλαμιές.

Πλάι στο χρυσό νερό κάθεται
ο θεοσεβής αρουραίος Τεντ
που κοιτάζει τις δίνες
ακόμη περιμένοντας.

Η μητέρα μου μαθαίνει Ισπανικά

Άρχισε σε ηλικία
ογδόντα δύο ετών. Αποκοιμιέται
κάθε φορά, σελίδα 26.
Algo se trama.

Το μολύβι που υπογραμμίζει ρήματα
ξανοίγεται στη σελίδα διστακτικά
ιχνηλατώντας τα λεπτά περιγράμματα
του θανάτου.
No hay necesidad de respuestas.

Σχεδιάζει την πορεία
των εκστρατειών του Ερνάν Κορτές.
Σχεδιάζει το μάτι του Ελ Γκρέκο.
Σχεδιάζει το ψάρι του Πικάσο,
πολύ μεγάλο για το ενυδρείο του.

Ένα μολύβι πείσμον
όσο η Φουέντε Οβεχούνα.
Όσο ο ταύρος στην αρένα
της Πλάθα δε Τόρος Μονουμεντάλ,
ήδη γονατισμένος
καθώς άλογα περιμένουν
να σύρουν το πτώμα του.

No hay necesidad de respuestas,
δεν χρειάζονται απαντήσεις.
Τώρα και παντοτινά.
Κοιμάται
παντοτινά
τώρα.

Καθώς ο Γκαουντί
σαν από σεβασμό
ποτέ δεν ολοκληρώνει
τον καθεδρικό του,
τη Σαγράδα Φαμίλια.

Καθήκοντα κάποιου που εγκατέλειψε

Αν και
η φωλιά ήταν χτισμένη προσήνεμα και
τα κύματα του Τάμεση ή του Σέλιτε
πάφλαζαν χαμηλότερα

αν και
οι φωνές μας χρειάζονταν
πέντε ή πενήντα λεπτά για να γίνουν πορτοκαλιές
και να σμίξουν σύμφωνα με
την αρχή του Ντόπλερ,

αν και το σώμα σου
ανάβλυζε από την εξαίσια φαντασία
του Μπρίγκελ, του Τισιανού και του Μιρό

σε εγκατέλειψα
για να δω πώς ήταν το να μην σε έχω εγκαταλείψει
και να το νοσταλγήσω,

για να δω
ότι σ’ ένα πράσινο γήπεδο το σούρουπο
ένα μοναχικό παιδί τρέχει μ’ ένα μοναχικό ποδήλατο
και πέρα στον ουρανό της δύσης γράφεται η λέξη Οφσάιντ

και ότι κάθε άγγελος
μόνος του
είναι τερατώδης.

Ενώ έτρεχε να σωθεί

Ήταν ο Ρέμπραντ
ή ο Πουανκαρέ,
ή ο Αϊνστάιν,
ή ο Προκόφιεβ,
δύο ετών,
και η μητέρα του
τουφεκίστηκε
ή θάφτηκε στα χαλάσματα
ενώ έτρεχε να σωθεί,
και τον πίεζε σφιχτά
στο στήθος της
καθώς έπεφτε,
εκείνος πνιγόταν,
κι εξαφανίστηκε χωρίς να έχει εμφανιστεί.

Όταν βρίσκουμε
μικρές λευκές πέτρες
ή ένα κάποιο κίτρινο βότσαλο,
παίζουμε μαζί τους,
τις στοιβάζουμε
και φτιάχνουμε μικρούς σωρούς,
γράμματα,
και κύκλους.

Ίσως είναι μια
ασύνειδη
νεκρώσιμη ακολουθία
για τις φορές που
δεν υπάρχουν πουθενά
υπόγειοι θολωτοί τάφοι,
αποτεφρωτήρια,
χάλκινες πόρπες,

όταν μονάχα
μερικά εκατομμύρια
μητέρες τρέχουν να σωθούν
συνεχώς τρέχουν να σωθούν
από κάπου προς
κάπου
αλλού.

Γκανέσα

Ο θεός Σίβα ήταν τελείως θερμοκέφαλος.

Όταν ο μικρός του γιος τον ενόχλησε στο λουτρό,
τον αποκεφάλισε. Έπειτα
το ξανασκέφτηκε, κάτι που
συμβαίνει συνήθως στα υπερφυσικά όντα,
κι έδωσε στον γιο του, τον Γκανέσα,
το κεφάλι ενός νεαρού ελέφαντα,
επί τούτου εκτελεσμένου.

Ώστε ο Γκανέσα να γίνει ο πρώτος ασθενής που έλαβε μόσχευμα.
Ώστε ο υπόλοιπος ελέφαντας
να σβηστεί από την ιστορία.

Ώστε ο Γκανέσα να κερδίζει ένα αξιόλογο εισόδημα
ως τέρας. Καβάλα σ’ έναν αρουραίο
μας επισκέπτεται τα Χριστούγεννα,
και μας ρωτά ποιος Σίβα
μας αποκεφάλισε
φέτος.

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -