Του Παναγιώτη Μήλα
Από τον Μάιο του 1975 ήμουν σκυμμένος πάνω σε ένα σχεδιαστήριο κάνοντας πολιτικές γελοιογραφίες στις εφημερίδες «Αυγή», «Εξόρμηση» και «Ριζοσπάστης».
Κλεισμένος σε τέσσερις τοίχους, παρέα με ένα φωτιστικό γραφείου, μολύβια, γόμμες, ραπιντογράφους, μπουκαλάκια σινικής μελάνης, χάρακες και μπλοκ σχεδίου έκανα εικόνες τις σκέψεις και τις απόψεις μου κριτικάροντας τα γεγονότα της ημέρας για το φύλλο της επόμενης μέρας.
Ώσπου τον Δεκέμβριο του 1978 μια πρόταση άλλαξε την καθημερινότητά μου. Η Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και την Ειρήνη σε συνεργασία με την Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση και το Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας αποφάσισαν να κάνουν μια εξόρμηση σε γειτονιές της Αθήνας και σε πόλεις της Ελλάδας για τοιχογραφίες με θέμα «Το παιδί χρειάζεται ειρήνη».
Ο αρχιτέκτονας Αντώνης Χατζηγιακουμής, η ζωγράφος Εύα Μελά, ο γλύπτης Μπάμπης Δαραδήμος, απόφοιτοι και σπουδαστές της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών επρόκειτο να πάρουν μέρος σε αυτές τις εξορμήσεις.
Τότε μου μπήκε η ιδέα να κάνω μια γελοιογραφία – τοιχογραφία. Σε ένα πρόχειρο χαρτάκι – αυτό που βλέπετε στην αρχή του θέματος – προετοίμασα το σχέδιο που θα έκανα.
Για να μάθω τα πρώτα βήματα παρακολούθησα τους ζωγράφους την πρώτη ημέρα της εξόρμησης, την Κυριακή 21 Ιανουαρίου 1979, στον τοίχο του γηπέδου της Νήαρ Ήστ στην Καισαριανή.
***
Ανακάτωμα με τις ιδανικές αναλογίες για τη δημιουργία όλων των χρωμάτων, χρήση των σωστών πινέλων, προσεκτικός καθαρισμός σε όλα τα σύνεργα, απόλυτη καθαριότητα και στον περιβάλλοντα χώρο, άψογη συνεργασία όλων των συμμετεχόντων και λίγο πριν πέσει το φως της ημέρας με τα χρώματα των 40 καλλιτεχνών φωτίστηκαν οι γειτονιές της πρωτεύουσας: Δραπετσώνα, Αργυρούπολη, Άλιμος, Περιστέρι, Νέα Ιωνία, Αγ. Ανάργυροι, Ταύρος, Μοσχάτο, Καισαριανή, Καλλιθέα, Άνω Πατήσια, Χαλκηδόνα, Ζωγράφου, Ελληνικό, Πετρούπολη, Κερατσίνι.
***
Έτσι την Κυριακή 28 Ιανουαρίου 1979, ήταν όλα έτοιμα για την πρώτη γελοιογραφία που θα έκανα σε τοίχο προσφυγικής πολυκατοικίας στην οδό Γρηγορίου Θεολόγου, λίγο πιο πάνω από το (τότε) Caravel και λίγο πιο κάτω από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, με κατεύθυνση προς το κέντρο της Καισαριανής. Εκεί στήσαμε τη σκαλωσιά. Το ανέβα – κατέβα ήταν εύκολο. Έτσι μπορούσα να ελέγχω ανά πάσα στιγμή την πορεία του σκίτσου.
Από κάτω και σε κάποια απόσταση ο πατέρας μου έβλεπε αν η εικόνα ήταν σωστά στημένη μιας και εγώ δούλευα έχοντας απόσταση αναπνοής από τον τοίχο. Όλα πήγαν χωρίς να υπάρξει κάποιο εμπόδιο και λίγο μετά το μεσημέρι η γελοιογραφία είχε ολοκληρωθεί. Σήμερα η τοιχογραφία του 1979, υπάρχει ακόμα. Φθαρμένη μόνο από το πέρασμα του χρόνου. Ούτε αφίσες κολλήθηκαν εκεί, ούτε συνθήματα γράφτηκαν επάνω της. Είναι σημαντικό αυτό… Τα χρώματα εξαφανίσθηκαν και έμεινε μόνο το μαύρο. Χάθηκαν και τα περισσότερα γράμματα.
***
Στην τρίτη φάση, τον Μάρτιο ακολούθησε το Παλαιό Φάληρο, το Μεταξουργείο, τα Σεπόλια. Στις εργατικές πολυκατοικίες του Νέου Κόσμου έκανα τη δική μου τοιχογραφία με θέμα: «Μεσόγειος, θάλασσα ειρήνης».
Στην τέταρτη φάση της εξόρμησης τον Αύγουστο του 1979 πήγα στον Βόλο όπου εκεί έκανα μια τοιχογραφία στο τοίχο της Λαχαναγοράς, στον κεντρικό δρόμο που οδηγούσε στην πόλη. Εκεί σε ένα τοίχο πλάτους 25 μέτρων και ύψους 2,5 δουλέψαμε τέσσερα άτομα. Ο εμπνευστής της εξόρμησης Αντώνης Χατζηγιακούμης, η συνάδελφός του Χαρά και η Ειρήνη Αϊβαλιώτου.
Σε ένα λεύκωμα από τις «Εκδόσεις Καστανιώτη» με τον τίτλο «για την ειρήνη» συγκεντρώθηκαν πολλά από τα έργα που έγιναν το 1979.
***
Η εξορμήσεις για τις τοιχογραφίες συνεχίστηκαν και το 1980 με την ίδια επιτυχία αλλά και με ορισμένα απρόοπτα. Θα σας πω μόνο δυο περιστατικά που μου έτυχαν:
-Το πρώτο στο Ηράκλειο της Κρήτης όπου εκεί η επιλογή του τοίχου ήταν κάτι σαν …τιμωρία. Δηλαδή οι διοργανωτές εκεί δεν ήθελαν να πούνε «όχι» αλλά και το «ναι» το είπαν μέσα από τα δόντια τους. Έτσι η τοιχογραφία έγινε σε ένα στενό δρομάκι που αν και ήταν μέρα μεσημέρι και κατακαλόκαιρο αυτό ήταν …θεοσκότεινο. Όμως έστω και έτσι το έργο έγινε.
-Το δεύτερο περιστατικό συνέβη στην Καισαριανή. Ο τοίχος που είχαμε διαλέξει ήταν στις εργατικές πολυκατοικίες κοντά στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Την τοιχογραφία είχαμε αναλάβει να κάνουμε δυο γελοιογράφοι. Ένας Τούρκος, με το όνομα Oguz κι εγώ. Μόνο το μικρό του όνομα έμαθα. Δυστυχώς δεν πρόλαβα να τον γνωρίσω από κοντά. Πριν καν αρχίσουμε την προετοιμασία για το στήσιμο της σκαλωσιάς και όλα τα υπόλοιπα εγώ βρέθηκα «σε χρόνο μηδέν» κρατούμενος στο Αστυνομικό Τμήμα της Καισαριανής μέχρι αργά το βράδυ. Τον Oguz πρόλαβαν και τον μετέφεραν οι διοργανωτές σε χώρο ασφαλή. Έτσι η εξόρμηση εστέφθη με απόλυτη αποτυχία.
***
Από τότε έμεινα για 39 χρόνια «κλεισμένος» στο γραφείο. Φυσικά «μίσος, δεν μου κρατώ». Φτάσαμε έτσι στο σήμερα που με μια τοιχογραφία – και πάλι όπως τότε με θέμα την ειρήνη – θα «έρχομαι στα όνειρα» του κάθε περιπατητή με την προσδοκία να έχω «καλοί τοίχοι» όπου κι αν πάω…
Για να γίνει αυτή «επιστροφή» όλα άρχισαν τον Ιούλιο του 2018 όταν διάβασα ότι το Φεστιβάλ «Το μικρό Παρίσι των Αθηνών» έχει φέτος ως θέμα τον Μάη του 1968.
Δεν καθυστέρησα ούτε λεπτό. Έστειλα μήνυμα στους διοργανωτές και πρότεινα να λάβω κι εγώ μέρος με μια τοιχογραφία αφιερωμένη στην εξέγερση των (πριν πενήντα χρόνια) νέων.
Είναι ευχής έργο ότι έχοντας μια εξαιρετική συνεργασία με την υπεύθυνη του Γραφείο Τύπου και Επικοινωνίας του Φεστιβάλ, Γεωργία Αγγελοπούλου και με τον επιμελητή (street art) Κώστα Βαλλή, όλα πήγαν καλά μέχρι που έδωσε και το «πράσινο» φως ο Διευθυντής του Φεστιβάλ, Μάριος Στρόφαλης.
***
Το «Μικρό Παρίσι των Αθηνών 2018» άρχισε στις 4 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 14 Οκτωβρίου 2018 με μουσική, εικαστικές και φωτογραφικές εκθέσεις, θέατρο και βαριετέ, δράσεις και παραστατικές τέχνες δρόμου, διαλέξεις, «tables rondes» και «rendez-vous sociaux», ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και παιχνίδια.
***
Όμως στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ παράδοση αποτελεί η street art. Έργα από προηγούμενα χρόνια βρίσκονται στην οδό Μαιζώνος, στο 51ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών, στο Εθνικό Ωδείο, στη Λεωφόρο Δηληγιάννη, στη διασταύρωση των οδών Σάμου και Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και αλλού. Το «Μικρό Παρίσι» και οι συμμετέχοντες street artists θα γεμίσουν και φέτος με χρώμα τους δρόμους του φεστιβάλ.
***
Σε μια πανέμορφη – και ιστορική – γειτονιά λοιπόν θα κάνω την τοιχογραφία με θέμα τον Μάη του ΄68, το Σάββατο 13 Οκτωβρίου 2018. Την Παρασκευή, στις 12 του μήνα, θα γίνει η απαραίτητη προετοιμασία του χώρου και την επομένη θα ολοκληρωθεί το έργο. Στο έργο αυτό θα βοηθήσει η βιομηχανία χρωμάτων Vechro που κάθε χρόνο είναι χορηγός στο Φεστιβάλ «Το μικρό Παρίσι των Αθηνών».
***
Όπως το 1979, έτσι και τώρα δεν θα δουλέψω με τον σύγχρονο τρόπο που χρησιμοποιούν οι περισσότεροι. Δεν θα χρησιμοποιήσω δηλαδή ούτε προτζέκτορα προβολής, ούτε θα κάνω «παζλ» τετραγωνίζοντας τον παραλληλόγραμμο τοίχο. Θα δουλέψω σαν να είναι ο τοίχος ένα απλό κομμάτι χαρτί…
***
Είπα πιο πάνω πως η τοποθεσία είναι ιστορική επειδή εκεί «έστησε» το ονειροδρόμιό του ο Φιλοποίμην Φίνος. Ο άνθρωπος που με το κατσαβιδάκι του έχτισε την κινηματογραφική βιομηχανία της χώρας μας. Σήμερα – δυστυχώς – έχει μείνει πεντάρφανο, σφραγισμένο και ανεκμετάλλευτο το (διατηρητέο από το 1986) κτήριο της «Finos Film». Βρίσκεται στη γωνία των οδών Χίου 53 και Εράτυρας, στη γειτονιά του Αγίου Παύλου.
Στην παρακάτω γωνία, Σάμου και Εράτυρας, στον φιλόξενο τοίχο που παραχώρησε ο κύριος Γιώργος, ο ιδιοκτήτης του φούρνου, θα δουλέψουμε την Παρασκευή και το Σάββατο 12 και 13 Οκτωβρίου 2018.
Με το ίδιο πάθος, όπως και το 1979.
Γιατί και τώρα είχα «καλοί τοίχοι» ώστε το μήνυμα της τοιχογραφίας να φτάσει στα όνειρα του κάθε διαβάτη αλλά και να γίνει – ελπίζω – έμβλημα για τους μαθητές και τις μαθήτριες του γειτονικού 4ου Γυμνασίου της Αθήνας.
***
ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΠΑΡΙΣΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ. ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ
***
