Ο μύθος της Μήδειας είναι ένας μύθος που εξακολουθεί και θα εξακολουθεί να συναρπάζει. Ποια ήταν η Μήδεια, τι έκανε, πότε το έκανε, γιατί το έκανε, ερωτήματα που προκύπτουν μέσα από τον προβληματισμό της κοινωνίας του σήμερα. Μια πρωταγωνίστρια που διχάζει το κοινό αλλάζοντας διαρκώς πρόσωπα και προσωπεία: απεχθής παιδοκτόνος ή πρώιμη φεμινίστρια; Στυγερή εγκληματίας ή κοινωνική επαναστάτρια; Επιτήδεια πολιτικός ή συνηθισμένη γυναίκα; Θύτης ή θύμα; Εμπαθής ή απλώς ερωτευμένη; Μισητή προσωπικότητα ή υπερήφανη αρχόντισσα; Στις 17 Δεκεμβρίου, ημέρα Τρίτη, παρακολούθησα στο «Bios basement» μια συναρπαστική παράσταση. Ήταν η “Μήδεια” του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Φίλιππου Κανακάρη από την Εταιρεία Θεάτρου + ΔρόΜοΣ (ΣΥΝ ΔΡόΜοΣ). Μια εμπνευσμένη αναζήτηση της Μήδειας. Παράσταση βατή και κατανοητή για τον οποιοδήποτε θεατή. Ακόμα και για αυτόν που δεν γνωρίζει την τραγωδία του Ευριπίδη. Ιδωμένη με μια διαφορετική ματιά, καθαρή και απλή. Στοχαστική, εύστροφη, με αυθόρμητο χιούμορ, με γνώση του αρχαίου δράματος. Ένα ντιμπέιτ εξελίσσεται μπροστά στα μάτια του ανυποψίαστου κοινού. Οι γυναίκες του Χορού, τρεις όλες κι όλες αλλά εξαιρετικές (Βιβή Νικολακοπούλου, Μαρία Παμούκη, Χριστίνα Λαζουρά), βρίσκονται ανάμεσα στους θεατές. Ντυμένες με κοστούμια καθημερινά, δεν ξεχωρίζουν. Παίρνουν το λόγο απροειδοποίητα και απευθύνουν ερωτήσεις στη Μήδεια. Ωραιότατες θεατρικές στιγμές. Ώριμες, σεμνές, κατασταλαγμένες. Η απόφαση ως προς τα πού γέρνει η πλάστιγγα είναι δική μας. Των θεατών. Εξαιρετικές θεατρικές σκηνές και γενναίες ερμηνείες. Απρόβλεπτα προχωρημένη ερμηνευτικά η Μαρία Πανουργιά. Ένα θεατρικό διαμάντι κρυμμένο ή καλά φυλαγμένο; Τον Θανάση Δόβρη τον γνωρίζω ως ηθοποιό. Άπειρες οι δυνατότητές του. Πάντα καθαρός ερμηνευτικά και τραγικός νοηματικά. Πάντα ετοιμοπόλεμος στη σκηνή. Για άλλη μια φορά εντυπωσιακός. Σε όλη τη διάρκεια παρακολουθούσαμε εν πλήρη αφωνία τα τεκταινόμενα. Όλοι οι θεατές ήμασταν παγιδευμένοι στο ίδιο δίχτυ του σασπένς. Τι θα συμβεί παρακάτω. Θα γίνουν αποδεκτά τα επιχειρήματα της Μήδειας; Θα πετύχουν τα σχέδιά της; Έχει το δίκιο με το μέρος της; Θα δικαιωθεί; Τελικά τι πιστεύουμε; Και ως πού φτάνει η ανοχή μας, ακόμα και η συνενοχή μας;
Μια σύγχρονη παράσταση της Μήδειας με τη μορφή ενός «σκηνικού ντουέτου», που αναζητά τις ρίζες της βίας με χιούμορ, χωρίς αρχαιοπληξία και προγονολατρεία, χωρίς υστερία και υπερβολές, όχι για να σατιρίσει αλλά για να αναδείξει τη διαχρονικότητα του αριστουργήματος του Ευριπίδη.
* Ωραιότατη και εμπνευσμένη η σκηνική εγκατάσταση και λειτουργικά όμορφα τα λιτά αλλά ονειρικά κοστούμια της παράστασης. Αξίζει ειδικής αναφοράς ο Αντώνης Βολανάκης για την εξαίσια εικαστική δουλειά του.
* Η παράσταση είναι μέρος του καλλιτεχνικού προγράμματος της Διεθνούς Συνάντησης Παραστατικών Τεχνών IETM (Οκτώβριος 2013) και παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ του Αρχαίου Θεάτρου Ηφαιστείας στη Λήμνο (Σεπτέμβριος 2013).
Συντελεστές
Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς
Σκηνοθεσία: Φίλιππος Κανακάρης
Δραματουργία: Κατερίνα Κωνσταντινάκου
Εγκατάσταση-Κοστούμια: Αντώνης Βολανάκης
Ενδυματολογική επιμέλεια (κοστούμι Μήδειας): Μαρία Παπαδοπούλου
Κίνηση: Μαριέλα Νέστορα
Μουσική: Γιώργος Ταμιωλάκης
Φωτισμοί: Βαλεντίνα Ταμιωλάκη
Βοηθός σκηνοθέτη: Βιβή Νικολακοπούλου
Ερμηνεύουν: Μαρία Πανουργιά, Θανάσης Δόβρης, Βιβή Νικολακοπούλου, Μαρία Παμούκη, Χριστίνα Λαζουρά
Πληροφορίες
Ευριπίδης, Μήδεια
Εταιρεία Θεάτρου + ΔρόΜοΣ (ΣΥΝ ΔΡόΜοΣ)
Παρουσιάστηκε στο Bios basement
Ο μύθος της Μήδειας
Η Πασιφάη, κόρη του Ηλίου και της νύμφης Περσηίδας -κόρης του Ωκεανού και της Τηθύος- ήταν αδελφή της Κίρκης και του Αιήτη, σύζυγος του Μίνωα, γέννησε μαζί του οκτώ παιδιά, τον Ανδρόγεω, την Ακάλη, την Αριάδνη, τον Γλαύκο, τον Δευκαλίωνα, τον Κατρέα, την Ξενοδίκη και τη Φαίδρα. Επειδή ο Μίνωας αθέτησε την υπόσχεσή του ότι θα θυσίαζε τον ταύρο που αναδύθηκε από τη θάλασσα, ως δώρο από τον Ποσειδώνα στο Μίνωα, ο θεός της θάλασσας ενέπνευσε παράφορο έρωτα σ’ αυτήν για το ζώο. Σε συνεργασία με τον Δαίδαλο, που κατασκεύασε ξύλινη δαμάλα (μικρή αγελάδα) μέσα στην οποία η Πασιφάη κρύφτηκε, ήρθε σε ερωτική επαφή με τον ταύρο και γέννησε το περιβόητο τέρας, Μινώταυρο. Το όνομά της φέρει ένας από τους δορυφόρους του πλανήτη Δία.
Ο Αιήτης, σύζυγος της κόρης του Ωκεανού, Ειδυίας, ήταν πατέρας της Χαλκιόπης και της Μήδειας και βασιλιάς της Κολχίδας. Η Μήδεια, σοφή, πανέμορφη, περίφημη μάγισσα της μυθολογίας και ανιψιά της Κίρκης, ήταν η πρωτότοκη κόρη του Αιήτη. Όταν ο Ιάσονας πήγε στην Κολχίδα για να πάρει το Χρυσόμαλλο Δέρας, η Μήδεια τον ερωτεύτηκε και του υποσχέθηκε ότι θα τον βοηθούσε αν την παντρευόταν. Ο Ιάσονας βοηθήθηκε από τη Μήδεια, αλλά ο πατέρας της την καταδίωξε μαζί με το στράτευμά του μέχρι το λιμάνι, για να συλλάβει τον Ιάσονα και να μην την αφήσει να φύγει. Η Μήδεια, για να καθυστερήσει τον πατέρα της, πήρε μαζί της και τον αδελφό της, Άψυρτο, τον οποίο και κομμάτιασε. Τα κομμάτια του τα έριξε στη θάλασσα, έτσι ο πατέρας της μάζεψε τα κομμάτια του τεμαχισμένου του γιου και δεν κατάφερε να κυνηγήσει την κόρη του και τον Ιάσονα. Η Μήδεια και ο Ιάσονας παντρεύονται στην Κέρκυρα, αλλά λίγο μετά πηγαίνουν στην Ιωλκό για να παραδώσουν στον Πελία το Χρυσόμαλλο Δέρας.
Εκεί μαθαίνει ότι ο τύραννος Πελίας σκότωσε τον αδελφό του και, με ραδιουργίες, ανάγκασε τους γονείς του ν’ αυτοκτονήσουν. Η Μήδεια πείθει τις κόρες του Πελία να τον σκοτώσουν, να τον κομματιάσουν και να βράσουν τα κομμάτια του σε μια χύτρα. Κατόπιν φεύγει με τον άνδρα της για την Κόρινθο. Εκεί ζουν αρκετά χρόνια ευτυχισμένοι με τα παιδιά τους, μέχρι που ο Ιάσονας αρραβωνιάζεται τη Γλαύκη (ονομαζόταν και Κρέουσα), κόρη του βασιλιά Κρέοντα. Η Μήδεια, δυστυχισμένη για την απόρριψή της, στέλνει ως γαμήλιο δώρο στη Γλαύκη ένα δηλητηριασμένο πέπλο, το οποίο μόλις φόρεσε η άτυχη νύμφη κάηκε σαν λαμπάδα. Για να τιμωρήσει τον Ιάσονα σφάζει μπροστά στα μάτια του τα δύο παιδιά τους, Φέρητα και Μέρμερο, έτσι οι Κορίνθιοι την εξόρισαν. Η Μήδεια βρήκε καταφύγιο στο βασίλειο του Αιγέα στην Αθήνα, ο οποίος την παντρεύτηκε. Του γέννησε ένα γιο, τον Μήδο. Ύστερα ήρθε στην Αθήνα ο Θησέας, γιος του Αιγέα και της Αίθρας, που είχε μάθει την καταγωγή του, είχε κάνει πολλά κατορθώματα και ερχόταν να βρει τον πατέρα του και να γίνει διάδοχός του. Η Μήδεια, όμως, δεν συμπάθησε τον Θησέα, γιατί κατάλαβε πως αυτός θα έπαιρνε το θρόνο και όχι ο γιος της. Έφτιαξε ένα δηλητήριο με σκοπό να τον εξοντώσει. Γεγονός το οποίο αντιλήφθηκε ο Αιγέας και αμέσως την έδιωξε. Έτσι, η Μήδεια κατέφυγε στο Μήδο στην Ασία, σε μια χώρα που από τότε ονομάστηκε Μηδία. Κατά μία άλλη εκδοχή, πήρε τον δρόμο της επιστροφής για την Κολχίδα μαζί με το γιο της, Μήδο.
Ο Ευριπίδης έγραψε την ομώνυμη τραγωδία «Μήδεια» που θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της αρχαιότητας, ενώ το όνομά της φέρει ο αστεροειδής αρ. 212.
Άλλοι μύθοι
Οι μύθοι για τη Μήδεια δεν τελειώνουν εδώ. Μεταξύ άλλων:
* Η Μήδεια, όταν ήταν ακόμα στην Ιωλκό, κλήθηκε από τους Κορίνθιους να γίνει βασίλισσα στον «πατρικό κλήρο». Καθότι η Κόρινθος ήταν το κληρονομικό βασίλειο του πατέρα της Αιήτη, αυτός όμως ξενιτεύτηκε για να αποικίσει την Κολχίδα, τον τόπο που ο πατέρας του ο Ήλιος κάνει κάθε μέρα το ξεκίνημα της πορείας του.
* Η Μήδεια, που ήξερε όσο καμιά από φάρμακα και θεραπείες, αγαπήθηκε πολύ από τους Κορίνθιους γιατί έκανε πολλά καλά στον τόπο τους. Τους έσωσε μάλιστα από λιμό, καθιερώνοντας θυσίες στη Δήμητρα και στις Λήμνιες θεές.
* Για την ομορφιά της και τη σοφία της την αγάπησε ακόμα και ο Δίας, όμως εκείνη από σεβασμό στην Ήρα απέφυγε τον έρωτά του. Έτσι κέρδισε την εκτίμηση της θεάς.
* Στην Κόρινθο είχε ευνοούμενο τον Σίσυφο, με τον οποίο μάλιστα λέγεται πως είχε συνάψει και ερωτικό δεσμό.
* Στην Αθήνα η Μήδεια πέρασε από δίκη για ανθρωποκτονίες. Κατήγορός της ήταν ο Ιππότης, ο γιος του Κρέοντα. Οι Αθηναίοι όμως την αθώωσαν.
* Η ηρωίδα της Κορίνθου πετά ή “πετάγεται” με το πύρινο άρμα της που το σέρνουν φτερωτοί δράκοντες και είναι δώρο του παππού της Ηλίου πότε στη Θήβα για να ανακουφίσει με τα γιατροσόφια της τον Ηρακλή από την κρίση μανίας του και πότε στην Αθήνα για να γιατρέψει τον Αιγέα από τη στειρότητά του.
* Η Μήδεια, σε κάποια φάση της ζωής της, επίσης εξοντώνει με τα φάρμακά της τον Τάλω, τον χάλκινο γίγαντα της Κρήτης.
* Η Μήδεια, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, όταν την έδιωξαν οι Αθηναίοι, ξαναγύρισε στην Ασία. Βρίσκει τον πατέρα της να έχει παραμεριστεί από τον Πέρση, το γιο του Περσέα. Ο γιος της Μήδος τότε σκοτώνει τον Πέρση. Ο Αιήτης πλέει σε πελάγη ευτυχίας που ξαναβρίσκει την κόρη του και μάλιστα με τον πιο ανέλπιστο τρόπο αφού ο εγγονός του τον αποκαθιστά στο θρόνο.
* Υπάρχουν και μερικοί που λένε πως ο Ιάσων και η Μήδεια ξανάσμιξαν. Μαζί με τον Μήδο γύρισαν στην Κολχίδα, όπου ο Ιάσων διαδέχτηκε στο θρόνο τον Αιήτη και ο Μήδος τον Ιάσωνα, και έγινε ο πρώτος από τους Μήδους.
Προνοητική, επινοητική
Μήδεια, Μέδουσα, Ανδρο-μέδα, Κλυται-μνήστρα, Μήτις σημαίνει προνοητική, επινοητική, σοφή, κυρία. Το ίδιο σημαίνει και Ειδυία, το όνομα της μητέρας της Μήδειας. Σε μια πρωτόγονη κοινωνία η αρχιέρεια – βασίλισσα εκφράζει συγκεντρωμένη στο πρόσωπό της τη σοφία της κοινότητας και κατέχει όλα τα κρατικά μυστικά.
