15 C
Athens
Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024

Η «Μήδεια» της Μαρίας Ναυπλιώτου και της Μαριάννας Κάλμπαρη που σάρωσε στο πέρασμά της…

Του Παναγιώτη Μήλα

[…] ο ανάξιος κι εγκληματικός κριτικός έρχεται βιαστικά απ’ το δημοσιογραφικό του γραφείο, απ’ το δημοτικό σχολείο, απ’ το κοσμικό του κοκταίηλ και μέσα σε […] μισή ώρα σκαρώνει ένα ποδοσφαιρικό ρεπορτάζ που το ονομάζει «κριτική θεάτρου». […].

Αυτό έγραφε ο σκηνοθέτης Αλέξης Σολομός -ανάμεσα σε άλλα- σε άρθρο του με τον τίτλο «Ο καλός κριτικός» το πάλαι ποτέ, δηλαδή την Κυριακή 2 Απριλίου 1961 στην «Καθημερινή».

Σκεπτόμουν λοιπόν, στα πρώτα λεπτά της παράστασης της «Μήδειας» στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, την Παρασκευή 4 Αυγούστου 2017, να κάνω κι εγώ ένα «ποδοσφαιρικό» ρεπορτάζ αντί… κριτικής. Μιας κι αυτό συνηθίζεται τη σημερινή εποχή του Διαδικτύου, που όλα τα λειαίνει και τα ισοπεδώνει η ευκολία της πληροφορίας. Μιας και η θεατρική κριτική συγχέεται πια με το κάθε είδους ρεπορτάζ -καλλιτεχνικό, κοσμικό, αθλητικό, τηλεοπτικό, ενίοτε δε και αστυνομικό.

Όλα άρχισαν «με γκολ από τα αποδυτήρια», όπως θα έγραφαν και οι αξιοσέβαστοι αθλητικοί συνάδελφοι. Η Θεοδώρα Τζήμου μπήκε δυναμικά κερδίζοντας το κοινό με άνεση. Αρχικά τα φαινόμενα έδειχναν ότι οι παίκτες της Μαριάννας Κάλμπαρη θα έδιναν ένα αμφίρροπο παιχνίδι. Επρόκειτο φυσικά για την πολυαναμενόμενη επιστροφή του Θεάτρου Τέχνης ύστερα από 7 χρόνια απουσίας, στο αργολικό θέατρο, αυτή τη φορά σε συνεργασία με το ΔηΠεΘε Ιωαννίνων. Στη σύνθεση της ομάδας κορυφαία ονόματα: Θεοδώρα Τζήμου, Χάρης Φραγκούλης, Μαριάννα Κάλμπαρη, Αλεξάνδρα Καζάζου, Σύρμω Κεκέ, Ιωάννα Μαυρέα, Μαρία Ναυπλιώτου, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Γεράσιμος Γεννατάς, Κωνσταντίνα Τάκαλου. Όλοι οι παίχτες έμπειροι και με διακρίσεις σε παρόμοιες αναμετρήσεις. Φυσικά κάτω υπό τη σκέπη του Ευριπίδη και με την εμπνευσμένη συμμετοχή του σπουδαίου Γιώργου Χειμωνά στη μετάφραση.
Μέχρις εδώ όλα καλά. Στο ίδιο «γήπεδο» με τον ίδιο αντίπαλο αγωνίστηκαν κι άλλα μεγάλα ονόματα ξεκινώντας το 1942: Έλσα Βεργή και Τάκης Μουζενίδης, Κατίνα Παξινού και Αλέξης Μινωτής, Αλέκα Κατσέλη και Λάμπρος Κωστόπουλος, Αντιγόνη Βαλάκου και Νίκος Χαραλάμπους, Ελένη Χατζηαργύρη και Αλέξης Σολομός, Μελίνα Μερκούρη και Μίνως Βολανάκης,  Λυδία Φωτοπούλου και Ανδρέας Βουτσινάς, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και Νικαίτη Κοντούρη, Ταμίλα Κουλιέβα και Στάθης Λιβαθινός, Τζένη Καρέζη και Μίνως Βολανάκης. Ασφαλώς: η Μαρία Κάλλας και ο Αλέξης Μινωτής. Αγώνες καθαροί, τολμηροί, ριψοκίνδυνοι, νικηφόροι. Όπως το ίδιο επιτυχής ήταν ο αγώνας που έδωσε ως Μήδεια, το 2013, και ο Γιώργος Κιμούλης με τον Σπύρο Α. Ευαγγελάτο.
Τώρα όμως στην ομάδα προστέθηκαν και δύο ακόμη ονόματα, τα οποία έδωσαν βροντερό «παρών». Ήταν η Γλαύκη και η Βάρβαρη. Επίσης και άλλα πρόσωπα: Πλάτωνας, Θεόκριτος, Σαπφώ, Αρτεμίδωρος, Μνησίλοχος, Πλούταρχος, Μακηδόνιος Ύπατος. Όλοι αυτοί «για τις ανάγκες μιας διαφορετικής ανάγνωσης» από την πλευρά της Μαριάννας Κάλμπαρη η οποία είχε την εμπειρία αυτής της μονομαχίας, το 1995, πάλι με το Θέατρο Τέχνης, τη Ρένη Πιττακή και τον Γιώργο Λαζάνη, ως προπονητή. Εκτός όμως από τα νέα ονόματα στη σύνθεση, διαφοροποίηση δια προσθήκης, υπάρχει και στον τίτλο του έργου, όπου κάτω από τη «Μήδεια» υπάρχει και ο πλαγιότιτλος: «Η βαρβαρότητα του έρωτα».

Όλα δείχνουν λοιπόν ότι οι αλλαγές – προσθήκες είναι σημαντικές. Στον αγωνιστικό χώρο υπάρχουν εξαιρετικές μονάδες και στη βασική ομάδα και στους απαραίτητους και χρήσιμους παίχτες – στήριγμα των κορυφαίων. Ισχυρό τιμ και στο χώρο της μουσικής.
Με τέτοιο λαμπρό επιτελείο δεν υπάρχει αμφιβολία για το τελικό αποτέλεσμα. Στο κέντρο, στη σέντρα, πάνω από τη «θυμέλη», κυκλική κατασκευή με τέσσερα σκαλοπάτια και ένα μεγάλο κρεβάτι, πάνω από μια ανοιχτή καταπακτή. Στην άκρη της ορχήστρας περιμετρικά ξύλινες καρέκλες. Μία για κάθε πρωταγωνιστή. Όλοι κάθονται με την πλάτη γυρισμένη στο κοινό. Δεξιά στο πλάι οι τέσσερις μουσικοί.
Εδώ είναι που σβήνουν τα φώτα και αρχίζει ο αγώνας – όπως προείπα – με τη Θεοδώρα Τζήμου να βάζει γκολ από τα αποδυτήρια. Εξαιρετική εμφάνιση – απόδοση – ερμηνεία. Από εδώ και πέρα όλοι, όταν έρχεται η στιγμή της δικής τους παρουσίας, χαρίζουν μοναδικές και ανεπανάληπτες στιγμές ερμηνευτικής πανδαισίας. Ως μονάδες, δεν υπάρχει ούτε ένας που να υστερεί. Ως ομάδα όμως; Υπάρχουν στιγμές που θυμίζουν το ποδοσφαιρικό «γιουρούσι». Όλοι πάνω, όλοι κάτω μέχρι με κάποια στραβοκλωτσιά να μπει το γκολ. Όμως αυτό τι άλλο δείχνει παρά μόνο σπατάλη δυνάμεων. Όταν έχεις τέτοια ονόματα δεν έχεις παρά να τα βάλεις να συνεργαστούν αρμονικά ώστε να επιτευχθεί ο αντικειμενικός σου στόχος: Η νίκη. Εδώ όμως γίνονταν τόσα πολλά μαζί και περιπλέκονταν άλλο τόσο που σε τελική ανάλυση έχανες την ουσία. Ο λόγος του Ευριπίδη και η μετάφραση του Χειμωνά χάθηκαν σε ένα «πέλαγος» καινοτομιών.

Ασφαλώς όσα γράφω δεν είναι κριτική.
Ασφαλώς θυμίζουν όλους εκείνους που είναι στην εξέδρα και χωρίς να έχουν κλωτσήσει ποτέ μπάλα, θέλουν να γίνουν προπονητές στη θέση του προπονητή και να υποδείξουν αυτοί το – κατά τη γνώμη τους – σωστό σύστημα.
Έτσι κι εγώ, επισημαίνω κάποια – κατά τη γνώμη μου – λάθος σημεία στην ανάγνωση της Μήδειας. Οπωσδήποτε θα υπάρχουν εξηγήσεις από πλέον ειδικούς, όμως ως ένας απλός θεατής – με πολύ καλή διάθεση πάντα – διαπιστώνω ότι άδικα έκανε τέσσερις φόνους η Μήδεια. Όταν έχεις απέναντί σου μια καρικατούρα ανδρός, δεν τον αφήνεις να πάρει ανάσα. Τον βάζεις κάτω και τον πατάς. Τον διατάσσεις να κάνει αυτό που θέλεις εσύ. Δεν σκοτώνεις, με φαρμακερά δώρα, ούτε τον Κρέοντα, ούτε τη Γλαύκη. Πολύ περισσότερο δεν σκοτώνεις τα ίδια σου τα παιδιά, για να τιμωρήσεις αυτόν τον συγκεκριμένο Ιάσονα. Γιατί αυτός ο Ιάσονας – σε ποδοσφαιρική διάλεκτο – δεν κάνει ούτε για «εξωφυλαρούχας». (Όρος που χρονολογείται από τότε που τα παιδιά έπαιζαν μπάλα στις αλάνες με πέτρες για δοκάρια. Εξωφυλαρούχας ήταν τότε ο καημένος που δεν το κατείχε το τόπι και καμιά ομάδα δεν τον ήθελε, με αποτέλεσμα να κάθεται απ’ έξω και να προσέχει τα ρούχα των υπολοίπων).

Ας επανέλθουμε όμως στην ουσία, κι ας θυμίσουμε πως στον αγώνα λόγων η σύγκρουση Μήδειας και Ιάσονα εκφράζει ουσιαστικά την αρχετυπική αντίθεση μεταξύ αρσενικού και θηλυκού. Ίσως, όμως, η αντίθεση να πηγαίνει βαθύτερα, στη σύγκρουση ανάμεσα στην πανάρχαια μαγεία της δέσμευσης μέσω του όρκου, που αντιπροσωπεύει η Μήδεια και τον στεγνό ορθολογισμό του Ιάσονα, ενδεικτικό μιας κοινωνίας με συγκεκριμένο υλιστικό προσανατολισμό.

Ο Ιάσονας, πρέπει να είναι: Σκληρός, απάνθρωπος, δυνάστης, άκαμπτος, αλαζόνας.
Ο Ιάσονας, πρέπει να είναι: Ο τύπος που πάει γυρεύοντας. Ο παίχτης που επιδιώκει την «κόκκινη κάρτα». Ο αρχηγός που κάνει πέναλτι σε κάθε φάση θεωρώντας πως αυτό είναι το σωστό.
Όμως ο συγκεκριμένος Ιάσονας, δεν είναι τίποτα από τα παραπάνω. Οπότε; Προς τι το μίσος της Μήδειας; Δεν του αξίζει να γίνει ήρωας. Δεν αξίζει – ο προκείμενος Ιάσονας – να γίνει ήρωας στα μάτια μας.

-Πιστεύω ότι αυτός ο Ιάσονας έδωσε την ευκαιρία στον αξιόλογο Χάρη Φραγκούλη να ζωγραφίσει με εξαιρετική ακρίβεια και λεπτομέρεια τον ήρωα του Ευριπίδη κατά την ανάγνωση της Μαριάννας Κάλμπαρη.
-Με την ίδια απόλυτη πειθαρχία και επιτυχία η Μαρία Ναυπλιώτου δίδαξε τη δική της Μήδεια. Οπωσδήποτε η ερμηνεία της καταγράφεται στα μεγάλα «συν» της παράστασης. Σάρωσε τους πάντες στο πέρασμά της.
-Για τη Γλαύκη (Θεοδώρα Τζήμου), τα είπα στην αρχή. Εδώ προσθέτω πως της ταιριάζει το αργολικό θέατρο και θέλουμε να την ξαναδούμε σ’ αυτό.

Η Μαριάννα Κάλμπαρη (δεξιά) στον Χορό, με Μήδεια τη Ρένη Πιττακή, το 1995, σε σκηνοθεσία Γιώργου Λαζάνη.

-Η Μαριάννα Κάλμπαρη, επέστρεψε στην Επίδαυρο, αυτή τη φορά όχι στο Χορό – όπως το 1995, σε σκηνοθεσία Γιώργου Λαζάνη με Μήδεια τη Ρένη Πιττακή – αλλά και ως Τροφός, με εξαιρετική κίνηση, εκφραστικότητα και φωνητική απόδοση. Οπωσδήποτε χωρίς μικρόφωνο, στο τραγούδι, θα ήταν ακόμη καλύτερη.
-Στη Βάρβαρη (Αλεξάνδρα Καζάζου), ευτυχώς – έστω και με κάποια αργοπορία – δόθηκε η ευκαιρία να επιδείξει και στην Ελλάδα το ερμηνευτικό της ταλέντο.
-Οι δύο γυναίκες της Κορίνθου, η Σύρμω Κεκέ και η Ιωάννα Μαυρέα, σε κάνουν να λες πως αξίζει το ταξίδι από την Αθήνα ως την Επίδαυρο μόνο και μόνο για να τις απολαύσεις.
-Το ίδιο ισχύει και για τους δύο άντρες. Τον Κρέοντα (Αλέξανδρος Μυλωνάς) και τον Αιγέα (Γεράσιμος Γεννατάς). Η εμπειρία, η υποκριτική οξυδέρκεια, η επιτομή της λιτότητας. Αυτό και μόνον αρκεί.

-Τέλος ένας διαφορετικός άγγελος, η Κωνσταντίνα Τάκαλου. Και μόνο που υπάρχει στην… ομάδα δίνει τη σιγουριά ότι το αποτέλεσμα θα είναι νικηφόρο.
-Τυχεροί οι ηθοποιοί (Λήδα Κουτσοδασκάλου, Βασιλίνα Κατερίνη, Μάριος Κρητικόπουλος, Ευθύμης Χαλκίδης, Αλέξανδρος Σκουρλέτης), που πήραν μέρος στον Χορό αυτής της Μήδειας. Είχαν δυναμισμό παράλληλα με άριστη ερμηνευτική, σωματική και φωνητική παρουσία.
-Απόλαυση η μουσική σύνθεση του Παναγιώτη Καλαντζόπουλου ο οποίος – με την κιθάρα του επί σκηνής – ήταν ένα ξεχωριστό δώρο για το κοινό. Συμμετείχαν: Κλέων Αντωνίου (ηλεκτρική κιθάρα), Βάιος Πράπας (μπάσο – κρουστά), Κωνσταντίνος Ευστρατίου (μεταλλόφωνο – ακορντεόν), Χάρης Φραγκούλης (τρομπέτα), Γεράσιμος Γεννατάς (κλαρινέτο).
-Και οι υπόλοιποι συντελεστές συνέτειναν σε αυτή την ιδιαίτερη ανάγνωση της Μήδειας: Ο Κωνσταντίνος Ζαμάνης, σκηνικό – κοστούμια (από τα πιο πετυχημένα του φετινού Φεστιβάλ). Η Μαρίζα Τσίγκα, κίνηση (βασικός μοχλός της παράστασης). Η διεθνής Στέλλα Κάλτσου κάλυψε υποβλητικά και εντυπωσιακά το κομμάτι των φωτισμών.
Θα ήθελα εδώ να αναφέρω πως η προβολή των υποτίτλων (μετάφραση) ήταν η πιο επιτυχής όλων των παραστάσεων. Ευκρινή καθαρά γράμματα, χωρίς άλλα φώτα γύρω να αποσπούν την προσοχή. Εύγε σε όσους δούλεψαν σε αυτόν τον τομέα.
Σε γενικές γραμμές και για να ξαναθυμίσω το… ποδοσφαιρικό στυλ που επέλεξα σήμερα εμπνεόμενος από το κείμενο του Αλέξη Σολομού, έχω να πω ότι η Μαριάννα Κάλμπαρη νίκησε μεν με 1-0 αλλά θα μπορούσε να κάνει περίπατο με 4 και πέντε γκολ διαφορά…

  • Υπόθεση: Ο Ιάσων προδίδοντας τη γυναίκα του Μήδεια και τα παιδιά του λαμβάνει σε γάμο τη Γλαύκη την κόρη του Βασιλιά της Κορίνθου, Κρέοντα. Η δε Μήδεια προκειμένου να εκδικηθεί στέλνει δηλητηριώδη δώρα με τα οποία φονεύει τόσο τη νύφη όσο και τον πεθερό, στη συνέχεια, αφού σφάζει τα ίδια της τα παιδιά, Φέρητα και Μέρμερο, προς απέραντη λύπη του προδότη συζύγου της, με τη βοήθεια άρματος που το σέρνουν πτερωτοί δράκοντες, απέρχεται στην Αθήνα.

***
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
Παρασκευή 4 και Σάββατο 5 Αυγούστου
Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου 2017.
«Δύο φορές βάρβαρη η Μήδεια, από καταγωγή και από έρωτα», γράφει στον πρόλογο της μετάφρασής του ο Γιώργος Χειμωνάς. Δύο όψεις έχει ο έρωτας: τη «βάρβαρη» και την ονειρική. Την ιδανική.
Μέσα από το μύθο της Μήδειας, όπως αυτός παρουσιάζεται στην τραγωδία του Ευριπίδη, αλλά και μέσα από ένθετα στα στάσιμα του έργου κείμενα και ποιήματα της αρχαιοελληνικής γραμματείας (Πλάτωνας, Σαπφώ, Θεόκριτος, Αρτεμίδωρος κ.ά.), η παράσταση του Θεάτρου Τέχνης επιθυμεί να μιλήσει για το ανεξήγητο του έρωτα. Γι’ αυτό το «μέγα κακό που σπαράζει τους ανθρώπους». Για τον πόθο που είναι δεμένος με τον πόνο, για τους όρκους αιώνιας αγάπης και πίστης που δίνονται για να καταπατηθούν, για την προδοσία, την εκδίκηση, την καταστροφή.
Δεκαπέντε ηθοποιοί και τέσσερις μουσικοί, ζωντανεύουν επί σκηνής το μεγαλύτερο και αγριότερο παραμύθι που επινοήθηκε ποτέ για τον έρωτα. Μέσα από τα υλικά του ονείρου μιλούν για τη βαθιά λαχτάρα του ανθρώπου να ενωθεί με το άλλο του μισό. Για «τη βαριά και αθεράπευτη οργή που γεννιέται ανάμεσα σε εκείνους που είχαν αγαπηθεί». Για τον έρωτα που μένει πληγή ανοιχτή.

Μήδεια
Του Ευριπίδη
«Η βαρβαρότητα του έρωτα»
Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς
Σκηνοθεσία: Μαριάννα Κάλμπαρη
Δραματουργική επεξεργασία: Μαριάννα Κάλμπαρη, Έλενα Τριανταφυλλοπούλου
Σκηνικό – κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Μουσική σύνθεση: Παναγιώτης Καλαντζόπουλος
Κίνηση: Μαρίζα Τσίγκα
Σχεδιασμός φωτισμών: Στέλλα Κάλτσου
Α’ Βοηθός σκηνοθέτη: Κατερίνα Γεωργουδάκη
Β’ Βοηθός σκηνοθέτη: Μαριλένα Μόσχου
Βοηθός συνθέτη: Βάϊος Πράπας
Βοηθός σκηνογράφου: Μαρία Παπαδοπούλου
Βοηθός σχεδιαστή φωτισμών: Στέβη Κουτσοθανάση
Πρωταγωνιστούν
Γλαύκη: Θεοδώρα Τζήμου
Ιάσονας: Χάρης Φραγκούλης
Τροφός: Μαριάννα Κάλμπαρη
Βάρβαρη: Αλεξάνδρα Καζάζου
Γυναίκα της Κορίνθου Α΄: Σύρμω Κεκέ
Γυναίκα της Κορίνθου Β΄: Ιωάννα Μαυρέα
Μήδεια: Μαρία Ναυπλιώτου
Κρέοντας: Αλέξανδρος Μυλωνάς
Αιγέας: Γεράσιμος Γεννατάς
Άγγελος: Κωνσταντίνα Τάκαλου
Χορός
Λήδα Κουτσοδασκάλου, Βασιλίνα Κατερίνη, Μάριος Κρητικόπουλος, Ευθύμης Χαλκίδης, Αλέξανδρος Σκουρλέτης.
Μουσικοί επί σκηνής
Παναγιώτης Καλαντζόπουλος (κιθάρα), Κλέων Αντωνίου (ηλεκτρική κιθάρα), Βάϊος Πράπας (μπάσο – κρουστά), Κωνσταντίνος Ευστρατίου (μεταλλόφωνο – ακορντεόν), Χάρης Φραγκούλης (τρομπέτα), Γεράσιμος Γεννατάς (κλαρινέτο).
* Στην παράσταση παρουσιάζονται κείμενα από τους εξής συγγραφείς της αρχαιοελληνικής γραμματείας: Πλάτωνας (Ο λόγος του Αριστοφάνη στο Συμπόσιο), Θεόκριτος (μτφ. Ιωάννης Πολέμης), Σαπφώ, Αρτεμίδωρος, Μνησίλοχος, Πλούταρχος, Μακηδόνιος Ύπατος σε μετάφραση – απόδοση Μαριάννας Κάλμπαρη και Έλενας Τριανταφυλλοπούλου.

Πού μπορούμε να το δούμε

Σάββατο 19 Αυγούστου: Φεστιβάλ Άνδρου
Δευτέρα 4 και Τρίτη 5 Σεπτεμβρίου: Κηποθέατρο Παπάγου
Τετάρτη 6 Σεπτεμβρίου: Ελευσίνα, Παλαιό Ελαιουργείο
Τετάρτη 13 Σεπτεμβρίου: Ηλιούπολη, Θέατρο «Δημήτρης Κιντής»
Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου: Νέα Σμύρνη – Άλσος
Τρίτη 3 Οκτωβρίου: Ωδείο Ηρώδου Αττικού.

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -