Μια ιψενική κωμωδία έρωτα και ανθρωπιάς

Πάνω: Γιάννης Φίλιας, Άντεια Ολυμπίου

 

Τώρα που όλοι ζούμε το μικρό ή το μεγαλύτερο δράμα μας, τώρα που όλα επιστρατεύονται και όλα επιτάσσονται, κάποιοι επιστρατεύουν το κουράγιο τους και επιτάσσουν τις δυνάμεις τους, για να δημιουργήσουν όχι ένα δράμα αλλά μια αληθινή κωμωδία. Και μάλιστα μια κωμωδία του Ίψεν, μια κωμωδία για τον έρωτα. Μια κωμωδία που, ενώ στο εξωτερικό έχει παρουσιαστεί ξανά, στην Ελλάδα για πρώτη φορά διδάσκεται.
Ο Γιώργος Λιβανός με τους άξιους συνεργάτες τους και ένα θίασο εκλεκτό, που προέκυψε ύστερα από αλλεπάλληλες απαιτητικές ακροάσεις, επί έξι μήνες δούλευαν την «Κωμωδία του Έρωτα». Το αποτέλεσμα, εξαιρετικά ενδιαφέρον.
Η παράσταση μπορεί να καταπλήξει πολλούς που διστάζουν να συνδέσουν τον Ίψεν με την κωμωδία. Όμως ο μεγάλος Νορβηγός συγγραφέας είναι τόσο αλλόκοτος, τόσο αιρετικός, αντισυμβατικός και ασυμβίβαστος όσο δεν φανταζόμαστε. Επιπλέον έχει ανθρωπιά, αυθεντικότητα και ευαισθησία.

Ο Χένρικ Ίψεν γεννήθηκε το 1828 στην πόλη Σκιέν της Νορβηγίας. Μεγάλωσε δύσκολα και κάτω από πολλές στερήσεις. Για να καταφέρει να σπουδάσει Ιατρική αναγκάστηκε να εργαστεί ως βοηθός φαρμακοποιού στην πόλη Γκριμστάντ, όπου είχε μετακομίσει με την οικογένειά του. Εν συνεχεία, μετέβη στην πόλη Χριστιάνα και προχώρησε αμέσως στο ανέβασμα του έργου του «Τάφος του Πολεμιστή». Λίγα χρόνια αργότερα, διορίστηκε διευθυντής του Νορβηγικού Θεάτρου της Χριστιάνα. Εκείνη την περίοδο έγραψε τα έργα: «Τα παλικάρια στο Χέλγκελαντ», «Οι Μνηστήρες του θρόνου» και «Η Κωμωδία του Έρωτα». Η ευθύτητα του λόγου του και η ενασχόλησή του με θέματα που καλύπτονταν από την κοινωνική υποκρισία, όπως ο έρωτας, η σχέση των δύο φύλων και η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, ενόχλησαν πολλούς συντηρητικούς συμπατριώτες του. Φανερά απογοητευμένος εγκατέλειψε τη χώρα του και εγκαταστάθηκε στο εξωτερικό. Δεν γύρισε στην πατρίδα του παρά μόνο όταν έγινε διάσημος, πια, συγγραφέας. Στα 27 χρόνια που έζησε στο εξωτερικό έγραψε σημαντικά έργα, όπως «Πέερ Γκυντ», «Τα στηρίγματα της κοινωνίας», «Το κουκλόσπιτο», «Βρικόλακες», «Ένας εχθρός του λαού», «Αγριόπαπια», «Η κυρά της θάλασσας». Επιστρέφοντας στην πατρίδα του, ο Ίψεν γράφει άλλα τρία έργα: Τον «Αρχιμάστορα Σόλνες», τον «Τζων Γκάμπριελ Μπόρκμαν» και το «Όταν εμείς οι νεκροί ξυπνήσουμε». Πέθανε το 1906.

Aς επανέλθουμε όμως στην «Κωμωδία του Έρωτα», που το πρώτο της ανέβασμα στην Ελλάδα στέφτηκε με απόλυτη καλλιτεχνική επιτυχία.
Παράσταση λυρική και μοντέρνα ταυτόχρονα, άκρως ποιητική, με ολοκληρωμένη δομή και πυκνούς συμβολισμούς. Η μετάφραση της Μαίρης Μιχαλάτου και του Γιώργου Λιβανού, σε άψογα ελληνικά, μετέτρεψε έξυπνα τον ελεύθερο στίχο του πρωτότυπου σε πεζό λόγο, ώστε να διευκολυνθεί η υποκριτική ανάγνωση. Ακολούθως οι στίχοι των τραγουδιών ευτύχησαν στη μελωδική επεξεργασία της Μαριάννας Τόλη.
Η επιλογή της «Κωμωδίας του Έρωτα» είναι ένα μεγάλο ρίσκο του σκηνοθέτη Γιώργου Λιβανού. «Το μεγαλύτερο μέχρι τώρα προσωπικό μου στοίχημα», όπως λέει ο ίδιος. Το έργο είναι από τα δυσκολότερα στη δημιουργική απόδοση έργα του Ίψεν και από τα πιο απαιτητικά παγκοσμίως. Με δεκαπέντε ικανότατους ηθοποιούς επί σκηνής κι άλλα τόσα τραγούδια. Όμως το όποιο κόστος δεν ελήφθη υπόψη αλλά υπερίσχυσε η αγάπη για το καλό θέατρο.
«Το να αποζητάς την ευτυχία σ’ αυτήν τη ζωή, είναι η πραγματική έννοια της ανταρσίας», έλεγε ο Ίψεν. Όπως και το να μένεις πιστός στα «θέλω» σου, να διεκδικείς τα όνειρά σου, να ελπίζεις δικαιωματικά και τελικά να παρουσιάζεις σε μια άρτια παράσταση με απόλυτο ρεαλισμό ένα ολοκληρωμένο ψυχογράφημα. Με σωστό συντονισμό, διαλεκτική αυστηρότητα και παθιασμένη ένταση, ο ερωτισμός του Ίψεν επιβλήθηκε αλλά και ενισχύθηκε από την ατμόσφαιρα της δράσης, τη δυναμική των σκηνών και το στοιχείο του ασπρόμαυρου που χρησιμοποιήθηκε στα κοστούμια.
Οι ηθοποιοί, που έπαιξαν στην «Κωμωδία», έχουν εξαιρετικά ανεπτυγμένη τεχνική, φωνητικές δυνατότητες, τέλεια αίσθηση του χιούμορ, ρυθμό, πλούσια γκάμα μουσικής χρησιμοποίησης του λόγου, ευχέρεια αυτοσχεδιασμού και ανταποκρίνονται με πληρότητα στις απαιτήσεις της παράστασης. Η παιδεία τους και η προπαρασκευή τους ενισχύουν τη σκηνοθετική σύλληψη. Επιπλέον δείχνουν το ταμπεραμέντο τους και αυτό οδηγεί σε μια απολαυστική κωμωδία, που γίνεται πολύ πρόθυμα αποδεκτή από το κοινό. Όλα τα δροσερά και εμπνευσμένα στοιχεία του έργου φωτίζονται άπλετα.
Αν και οι ηθοποιοί όλοι αποτελούν μια ενιαία ομάδα, ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί είναι θαυμάσιοι. Ο Γιάννης Φίλιας έχει μουσικότητα, ουσία και σταθερότητα. Ο Χρήστος Λιακόπουλος είναι ηθοποιός σημαντικός, με τόλμη, με άποψη και αποκρυσταλλωμένη υποκριτική. Οι Νατάσσα Τόδωρη και Μιλένα Παρθενίου είναι εξαίσιες παρουσίες και ιδιαίτερα χαρισματικές. Η Πένυ Ξενάκη (δεξιά) κλέβει την παράσταση με την αβρότητα, τη γλυκύτητα και τη φυσικότητά της. Ο βαρύτονος Νικόλας Καραγκιαούρης μπορεί κάλλιστα να θεωρηθεί γίγαντας της σκηνής κι αυτό όχι λόγω του ύψους του. Είναι αναμφισβήτητο ταλέντο και τεράστιος καλλιτέχνης. Ο Φίλιππος Κωνσταντίνος ευρηματικός,  καλλίφωνος και πολλά υποσχόμενος. Η Άντεια Ολυμπίου είναι ένα πλάσμα πανέμορφο, αξιοθαύμαστο, που χαίρεσαι να την κοιτάς κι έχει και υπέροχη φωνή. Οι Λίλη Τέγου, Μαρία Δρακοπούλου, Goran Mijalcic και Κωνσταντίνος Αμπατζίδης με την όμορφη κίνησή τους θύμιζαν έξοχα ζωγραφικά μοτίβα. Η Νίκη Γκουντούμη εκπληκτική με το πιάνο της. Οι Βίβιαν Βαλσάμη και Γιάννης Τσιώμου σοβαροί και αξιοπρόσεκτοι καλλιτέχνες.
Οι “Θεατρίνων Θεατές” και ο Γιώργος Λιβανός, παράλληλα με τα επιτυχημένα «Βρώμικα Κόλπα» του David Foley, που συνεχίζονται, παρουσιάζουν στο θέατρο Studio Κυψέλης – Αίθουσα «Βίλμα Κύρου» (Κυψέλης και Σπετσοπούλας 9, Κυψέλη) και την «Κωμωδία του Έρωτα» του Ίψεν, μια παράσταση υψηλού επιπέδου συνειδητοποίησης της καλλιτεχνικής πρακτικής. Σύμφωνα με τους κριτικούς και τις φιλολογικές μελέτες, πρόκειται για ένα από τα καλύτερα θεατρικά έργα του συγγραφέα και ένα έργο μεγάλων δυσκολιών. Οι “Θεατρίνων Θεατές” και ο Γιώργος Λιβανός κερδίζουν το στοίχημα στην αδιάκοπη αναζήτηση νέων σκηνικών λύσεων και νέων μορφών θεάτρου. 
Η παράσταση ανεβαίνει υπό την αιγίδα της Νορβηγικής Πρεσβείας, του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων και του Ομίλου UNESCO Πειραιώς και Νήσων.

Μια νεανική και τρυφερή κωμωδία, γραμμένη με πολλά τραγούδια -στο πρότυπο του «Πέερ Γκυντ»- με αιρετικό θέμα: τη διεκδίκηση της ευκαιρίας να κερδίσει κάθε νέος τη ζωή που ονειρεύεται, μακριά από τις συμβάσεις που ορίζουν οι νόμοι του κράτους, της εκκλησίας και της ηθικολογίας. Τα ιδανικά και οι επιθυμίες της νέας γενιάς έρχονται σε πλήρη αντιδιαστολή με τους κανόνες μιας κοινωνίας που παρακμάζει και καταρρέει μπροστά στην ελπίδα που εμφανίζεται στον ορίζοντα. Ένα ευαίσθητο, ερωτικό κείμενο που γίνεται ένα σύγχρονο ανατρεπτικό μιούζικαλ λεπτών αποχρώσεων. Δεν λείπουν ούτε τα γνωστά ερωτικά τρίγωνα που πρώτος ο Ίψεν εισήγαγε στο θέατρο. Δεκαπέντε ηθοποιοί τραγουδούν ζωντανά σε ένα ονειρικό σκηνικό, που μας μεταφέρει στον κήπο μιας πέτρινης πανσιόν στα νορβηγικά φιόρδ, ένα δειλινό, αρχές του καλοκαιριού.
Ένα «καταραμένο» κείμενο, που είχε απαγορευτεί στη Νορβηγία για 50 χρόνια, επειδή ο Ίψεν τολμά σε αυτό να τα βάλει με τους θεσμούς της οικογένειας, της θρησκείας, του γάμου, της πίστης, ακόμα και της πολιτικής, και με το πώς αυτοί διαμορφώνουν και επηρεάζουν τη ζωή μας. Βασική του ιδέα, πάνω στην οποία χτίζεται η πλοκή, είναι η πάλη του ανθρώπου με τον έρωτα και πώς αυτός προσδιορίζει τη ζωή μας. Ο έρωτας είναι ικανός να μας συνεπάρει μια στιγμή, ή απαιτεί σύνεση και υπομονή για να μας συντροφεύσει σε ολόκληρο το ταξίδι μας… Ο έρωτας είναι τυφλός και οι ερωτευμένοι δεν βλέπουν τις χαριτωμένες ανοησίες που κάνουν. Ο έρωτας είναι το δυνατότερο διεγερτικό. Πολλές μεγάλες ιδέες έχουν συλληφθεί από ερωτευμένους ανθρώπους.

Πρωτοτυπία 

Τα δεκαπέντε τραγούδια που ακούγονται αποδόθηκαν στιχουργικά χωρίς να προδίδεται το πνεύμα του Ίψεν από τη Μαριάννα Τόλη, σε μουσική και ενορχήστρωση Κωνσταντίνου Ευστρατίου. Μια ολοκαίνουργια μετάφραση δουλεύτηκε σχολαστικά από τη Μαίρη Μιχαλάτου και τον Γιώργο Λιβανό, ο οποίος υπογράφει -εκτός από τη σκηνοθεσία- και τους ατμοσφαιρικούς φωτισμούς. Οι χορογραφίες είναι του γνωστού και μη εξαιρετέου Σίμωνα Πάτροκλου, τα λιτής αισθητικής σκηνικά και κοστούμια δημιουργήθηκαν από τη Δέσποινα Βολίδη, η κινηματογράφιση είναι του Μενέλαου Τζαβέλλα, οι φωτογραφίες του Αλέξανδρου Αλπίδη, σύμβουλος δραματολόγος ήταν η Αθανασία Καλογιάννη και βοηθός σκηνοθέτη η Μαρία Δρακοπούλου. Η άλλη ενδιαφέρουσα πρωτοτυπία της παράστασης είναι ότι η μουσική εκτελείται ζωντανά από σκηνής.

Ταυτότητα της παράστασης  

Μετάφραση: Μαίρη Μιχαλάτου – Γιώργος Λιβανός 
Σκηνοθεσία – Φωτισμοί: Γιώργος Λιβανός 
Στίχοι τραγουδιών – Σύμβουλος: Μαριάννα Τόλη 
Σκηνικά – Κοστούμια: Δέσποινα Βολίδη 
Μουσική – Ενορχήστρωση: Κωνσταντίνος Ευστρατίου 
Χορογραφίες: Σίμων Πάτροκλος  
Δραματολόγος: Αθανασία Καλογιάννη 
Κινηματογράφηση: Μενέλαος Τζαβέλλας 
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαρία Δρακοπούλου 
Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Αλπίδης 
Ηθοποιοί (με σειρά εμφανίσεως):  Γιάννης Φίλιας, Χρήστος Λιακόπουλος, Νατάσσα Τόδωρη, Μιλένα Παρθενίου, Πένυ Ξενάκη, Νικόλας Καραγκιαούρης, Φίλιππος Κωνσταντίνος, Άντεια Ολυμπίου, Λίλη Τέγου, Μαρία Δρακοπούλου, Goran Mijalcic, Νίκη Γκουντούμη, Κωνσταντίνος Αμπατζίδης, Βίβιαν Βαλσάμη, Γιάννης Τσιώμου

Xρήσιμα

Χώρος: Θέατρο Studio Κυψέλης, Κυψέλης και Σπετσοπούλας 9, Κυψέλη 
Έναρξη: Τρίτη 25 Δεκεμβρίου 2012
Παραστάσεις: κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9.00΄ μ.μ.
Διάρκεια: 2.15΄ με διάλειμμα
Παραστάσεις έως: Τέλος σεζόν
Εισιτήρια: 12 ευρώ γενική είσοδος, ατέλειες δεκτές
Κρατήσεις: τηλ. ταμείου: 210-88.19.571