Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου
Σε ένα ταξίδι μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως μας μετέφεραν η θεατρική ομάδα «Ξανθίας» και ο σκηνοθέτης Κώστας Παπακωνσταντίνου με το ατμόπλοιο «Rio Grande», ο αναγραμματισμός του οποίου (ri OGRA nde) παραπέμπει στην «Αργώ» και σε όσα αυτή συνυποδηλώνει. Το όνομα του πλοίου είναι το όνομα ποταμού, ο οποίος χωρίζει τα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών με το Μεξικό.
Στο διήγημα όμως «Μεταξύ Πειραιῶς καί Νεαπόλεως» του Γεώργιου Βιζυηνού το πλοίο δεν γίνεται το πολιτιστικό και γλωσσικό σύνορο, όπως ο ποταμός, αλλά ο συνδετικός κρίκος δύο πολιτισμών, δύο γλωσσών και δύο πόλεων, δύο λιμανιών -του Πειραιά και της Νάπολης.
Για να το τονίσουν μάλιστα αυτό οι εξαίρετοι συντελεστές της παράστασης «Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως» και ο μουσικός με την έναρξη του έργου τείνουν τη χείρα στο κοινό λέγοντας με έμφαση «Rio Grande», «Rio Grande», ωσάν να μας συστήνονται και το κοινό ανταποκρίνεται αμέσως με θετικότητα. Απαντούν δε οι θεατές κι αυτοί «Rio Grande», «Rio Grande», όπως λέμε «χαίρω πολύ». Μοιάζει παράξενο αλλά η παράσταση -παρά τις δυσκολίες της γλώσσας- δημιουργεί από τα πρώτα της δευτερόλεπτα ακόμα μια αύρα φιλικότητας, φυσικότητας και οικειότητας.
Η «Ξανθίας» Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (Α.Μ.Κ.Ε.) και ο σκηνοθέτης Κώστας Παπακωνσταντίνου παρουσίασαν το διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού «Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως». Η παράσταση, αφού πραγματοποίησε καλοκαιρινή περιοδεία, από τον Οκτώβριο του 2018 έως τις αρχές του 2019 παίχτηκε στη εντυπωσιακή Αίθουσα Διδασκαλίας της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, διανύοντας τη χειμερινή σεζόν 2018-2019.
Την παρακολούθησα τις ημέρες των Χριστουγέννων και πραγματικά απέπνεε εορταστική διάθεση. Παρότι δεν ήταν φανταχτερή παράσταση, είχε μια όμορφη λάμψη κι ήταν από εκείνα τα απροσδόκητα δρώμενα που προσμένουν να σε ξαφνιάσουν το αμέσως επόμενο λεπτό. Πότε προκαλώντας και πότε ψυχαγωγώντας τον θεατή. Με ένα αδιάκοπα περιπαιχτικό στυλ, άλλοτε σαρκαστικά κι άλλοτε διασκεδαστικά, πάντα αναπάντεχα, ήταν σαν ένα καθημερινό δώρο που προσφέρεις στον εαυτό σου κι αυτό μεταμορφώνεται σε κουτί της Πανδώρας ανεξάντλητο, κάνοντας τη εορταστική ατμόσφαιρα μοναδική.
Στην εφημερίδα “Εστία”
Το συγκεκριμένο είναι το δεύτερο διήγημα που δημοσιεύει τέσσερις μήνες μετά «Τό ἁμάρτημα τῆς μητρός μου» ο Γεώργιος Βιζυηνός, τον Αύγουστο του 1883, σε δύο συνέχειες -στις 21 και 28 του μηνός- στην εφημερίδα «Εστία». Ο ίδιος ο τίτλος παραπέμπει σε ταξίδι και μάλιστα θαλασσινό. Το αφήγημα διαπραγματεύεται τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ του αφηγητή, της Μάσιγγας, μιας εφήβου, και του πατέρα της, κ. Π. – σ’ αυτό το ταξίδι.
Το μόνο επώνυμο πρόσωπο του διηγήματος είναι η μόλις 14χρονη έφηβη πρωταγωνίστρια, που το όνομά της, Μάσιγγα, μάλιστα, αποτελεί αναγραμματισμό της λέξης μάγισσα και ο αφηγητής αξιοποιεί αυτήν την «αποκωδικοποίηση», όταν βρίσκονται μόνοι οι δύο τους στον κόλπο της Νεάπολης: ἐνόμιζον, ὅτι παρέπλεον τὴν χώραν τῶν Σειρήνων, ὅτι μία πρὸ πάντων ἐξ αὐτῶν προσεπάθει διὰ τῶν θελγήτρων καὶ τῆς μελωδικῆς φωνῆς της νὰ μὲ ἀποπλανήσῃ τῆς ὁδοῦ μου, νὰ μ’ ἑλκύσῃ εἰς τὸ μαγικὸν αὐτῆς ἄντρον (…) εἰς τὸ ὁποῖον ὅμως ἐγὼ ἔσπευδον μετὰ χαρᾶς, διότι ἡ Σειρὴν ἐκείνη ἦτον ἡ Μάσιγγα.
Ένα μικρό αριστούργημα
Το διήγημα «Μεταξύ Πειραιῶς καί Νεαπόλεως» είναι ένα μικρό αριστούργημα. Γράφτηκε το 1912 κι είναι ένα κείμενο εκπληκτικής δεξιοτεχνίας, χρονικό της παρακμής, της κάθε είδους παρακμής.
Παράλληλα µε το πλέγµα των σχέσεων των τριών προσώπων που παρακολουθούμε, του αφηγητού, της κορασίδος και του πατρός της, προωθείται και μια αίσθηση ανάµεσα στην άγνοια και τη γνώση της πραγµατικότητας, την ψευδαίσθηση και την αποµάγευση.
Καθένας από τους τρεις ταξιδιώτες τρέφει µια αυταπάτη. Ο κύριος Π. βαυκαλίζεται µε την ιδέα ότι είναι ποιητής. Ο αφηγητής από την πλευρά του πιστεύει ότι έχει ελπίδες να παντρευτεί τη Μάσιγγα. Η Μάσιγγα πάλι έχει την πεποίθηση ότι θα επιστρέψει µε τους γονείς της στην Καλκούτα και ότι ο µεγάλος φίλος της θα την επισκεφθεί εκεί.
Κανένας δεν έχει συνολική εικόνα των πραγµατικών δεδοµένων µέχρι το τέλος του έργου, οπότε, µετά τις αποκαλύψεις, ο αφηγητής εµφανίζεται ως µοναδικός πόλος µιας αφηγηµατικής αξιοπιστίας.
Πρόκειται για το πιο µοντέρνο και διαχρονικό από τα κείµενα του Βιζυηνού και ίσως το πιο προχωµένο νεοελληνικό πεζό της εποχής του, καθώς θυµίζει προδροµικά έργο του Pirandello ή ταινία του Woody Allen. Έχει να κάνει με την ακόρεστη γοητεία που ασκεί στο κοινό η ζωή των άλλων ανθρώπων καθώς και τη δυσκολία να μάθει τελικά κανείς την αλήθεια για κάτι που τον αφορά. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχει ένα τεράστιας εμβέλειας χιούμορ, εκφράζει δε τη χιουμοριστική του διάθεση σε μια ποιητικά υπέροχη και καθαρά κλασικού τύπου γλώσσα.
Φόρος τιμής
Οι ερμηνευτές ακροβατούν μεταξύ ρεαλισμού και σουρεαλισμού, σωματοποιώντας βασικές έννοιες και αλήθειες που διέπουν το έργο του Βιζυηνού και το καθιστούν πιο σύγχρονο από ποτέ, δημιουργώντας μια παράσταση φόρο τιμής στον ίδιο αλλά και σε όλους εκείνους που αγάπησαν και αγαπούν το έργο του μεγάλου συγγραφέα.
Πίσω από την αβάσταχτη ελαφρότητα του γλαφυρού ταξιδιωτικού αφηγήµατος, των ροµαντικών περιγραφών και του παιγνίου μεταξύ της νεαρής και του ποιητή προβάλλουν μέσα στη ρευστότητα του θαλασσινού ταξιδιού πολλά αυτοσαρκαστικά στοιχεία.
Ο ποιητής είναι µια µεγαλοαστική καρικατούρα, η ροµαντική ηρωίδα ένα «ιταµόν αγοροειδές κοράσιον» µε εγγυηµένο µέλλον, ο έρωτας µια φευγαλέα διασταύρωση ανθρώπων εν κινήσει, το τέλος µένει αντιηρωικά και αποδραµατοποιηµένα ανοιχτό. Και, πίσω από όλα, προβάλλει αυτοσχολιαζόµενο το πάθος της γραφής, που αναζητά το δρόµο της εκτός της πεπατηµένης.
Η Μάσιγγα εμφανίζεται ως αντανάκλαση της ανθισμένης Μινιόν του Goethe. Η ιστορία ενός αθώου πλάσματος που μπορεί να αποβεί δυσάρεστη, καθώς οι ρεαλιστικές προδιαγραφές της δεν την προστατεύουν κατά κανέναν τρόπο από τη σκοτεινή µοίρα που την περιµένει. Όπως η συνανάγνωση της Μάσιγγας µε τις χαριτωμένες παιδίσκες του Εµπειρίκου στον Μεγάλο Ανατολικό ή με τον δεκατετράχρονο Τάτζιο, τον θλιμμένο έφηβο στον Θάνατο στη Βενετία του Τhomas Mann, µε τον τρόπο µάλιστα που µεταφέρθηκε στην οθόνη από τον Visconti. Ως συνάντηση του καλλιτέχνη µε την απόλυτη οµορφιά.
Στο διήγημα αυτό συναντώνται η έπαρση, η επίδειξη, ο εγωισμός, η παραπλάνηση, η ματαιοδοξία, ο κυνισμός, το ψέμα και η οργή. Η λύτρωση αναζητείται στην ποίηση, το γέλιο, τη φαντασία, τη φυγή και τα δάκρυα. Η ποίηση είναι καταφύγιο. Καταφύγιο είναι και το γέλιο της Μάσιγγας -το εύηχο, αρμονικό και εκφραστικό το γέλιο της φυγής.
Η υπόθεση
Το «Rio Grande», ένα από τα μεγαλύτερα πλοία της εποχής, ταξιδεύει από τον Πειραιά προς τη Νάπολη της Ιταλίας. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Ποιητής και αφηγητής της ιστορίας, συναντά μια παιδική του φίλη και τον βαθύπλουτο πατέρα της. Οι νέοι ερωτεύονται αλλά ο πατέρας της νέας έχει άλλα σχέδια για την κόρη του. Οι δύο ερωτευμένοι καταφέρνουν να ξεπεράσουν όλες τις αποστάσεις που τους χωρίζουν, την ηλικιακή, τη γεωγραφική, αλλά όχι την κοινωνική, όπως την ορίζει το χρήμα. Η ιστορία εκτυλίσσεται σαν αεράκι πάνω στο κατάστρωμα του πλοίου.
H παράσταση
Η παράσταση είναι απολαυστική, ανάλαφρη και καλοφτιαγμένη. Μας δίνει τη δυνατότητα να κοιτάξουμε κατάματα τον τσαλακωμένο αντικατοπτρισμό των ηρώων. Μια από τις πιο μελαγχολικές αλλά απενοχοποιημένα διασκεδαστικές και αυτόματα κλασικές πραγματείες πάνω στην αφήγηση, τις λέξεις, τις ιστορίες, το θέατρο και όλα όσα κρατούν το ενδιαφέρον του θεατή ζωντανό…
Η μουσική του Νίκου Κολλάρου, η κινησιολογία της Μαργαρίτας Τρίκκα, η σκηνογραφία-ενδυματολογία της Μαρίας Καραθάνου και οι φωτισμοί του Γιώργου Αγιαννίτη με την αισθητική και λειτουργική τους παρουσία απογειώνουν το ύφος και την ευρυθμία της παράστασης.
Το ρόλο της Μάσιγγας κρατούν σε διπλή διανομή οι Αγγελική Μαρίνου και η Χαρά Δημητριάδη. Την ημέρα που παρακολούθησα την παράσταση έπαιζε η Αγγελική Μαρίνου, ένα πλάσμα χαρισματικό που ενσαρκώνει με ευαισθησία, άνεση και σιγουριά το χαρακτήρα. Έπαιξε με φυσικότητα, με τέχνη γενικά αξιοθαύμαστη και με συνοχή καλλιτεχνική από την αρχή μέχρι το τέλος.
Μαζί με τον Ελισσαίο Βλάχο στο ρόλο του ποιητή και τον Κώστα Παπακωνσταντίνου στο ρόλο του πατέρα με το άψογο κωμικό τους timing, τη φαντασία, τη θεατρικότητά, την αμεσότητά τους και τον εμπνευσμένο μουσικό Νίκο Κολλάρο (πιάνο) δημιούργησαν μια θεατρική ιστορία που απλώνει κλαδιά στο μυαλό και την καρδιά και ρίχνει εκεί τη γλυκόπικρη σκιά της, πολύ καιρό αφού οι εικόνες της και η ανάμνηση του γέλιου σβήσουν από το μυαλό σου.
Υπέροχη μουσική, θαυμάσιες ερμηνείες και μια σκηνοθεσία που παραπέμπει στις ευαισθησίες του νου και της ψυχής, στις κρυφές ελπίδες, τα ανεκπλήρωτα όνειρα, τη χαμένη αθωότητα.
Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου και η «Ξανθίας» Α.Μ.Κ.Ε. τα τελευταία χρόνια έχουν εργαστεί συστηματικά πάνω σε κείμενα της Ελληνικής Λογοτεχνίας και ειδικά αυτής του 19ου αιώνα, ερευνώντας τη μεταφορά της λογοτεχνίας στο θέατρο και το μετασχηματισμό της αφηγηματικής γραφής σε θεατρική δράση. Δεν μπορείς να μη θαυμάσεις και ξαναθαυμάσεις τη δουλειά τους, όσες φορές κι αν την παρακολουθήσεις, γιατί πάντα θα σου αφήνει την ίδια αρχική ικανοποίηση που σου έδωσε κάποτε εκείνη η πάλαι ποτέ πρώτη ανάγνωση ενός αριστουργήματος, αφού συνεχώς ανακαλύπτουν και σου αποκαλύπτουν καινούργια πράγματα.
Κλείνω με την ευχή η παράσταση να παιχτεί ξανά όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στην περιφέρεια, ώστε να συγκινήσει ακόμα περισσότερους θεατές ανά την Ελλάδα, όπως της αξίζει.
- Ο σκηνοθέτης Κώστας Παπακωνσταντίνου σε συνεργασία με την «Ξανθίας» Α.Μ.Κ.Ε. μας έδωσε τα προηγούμενα χρόνια τις επιτυχημένες παραστάσεις «Οι Χαλασοχώρηδες» διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, «Μαζώχτρα» διήγημα του Αργύρη Εφταλιώτη, «Αυτόχειρ» διήγημα του Μιχαήλ Μητσάκη.
Συντελεστές
Συγγραφέας: Γεώργιος Βιζυηνός
Σκηνοθεσία: Κώστας Παπακωνσταντίνου
Μουσική: Νίκος Κολλάρος
Κινησιολογία: Μαργαρίτα Τρίκκα
Σκηνογραφία-Ενδυματολογία: Μαρία Καραθάνου
Φωτισμοί: Γιώργος Αγιαννίτης
Σχεδιασμός αφίσας: Polka Dot Design
Φωτογραφίες: Νίκος Βαρδακαστάνης
Παραγωγή: «Ξανθίας» Α.Μ.Κ.Ε.
Παίζουν: Ελισσαίος Βλάχος, Χαρά Δημητριάδη, Αγγελική Μαρίνου, Κώστας Παπακωνσταντίνου
Μουσικός επί σκηνής: Νίκος Κολλάρος
- Η παράσταση πραγματοποίησε καλοκαιρινή περιοδεία το 2018, ενώ από 8 Οκτωβρίου 2018 παίχτηκε στην Αίθουσα Διδασκαλίας, Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη», στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, διανύοντας τη χειμερινή σεζόν 2018-2019.
***
Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00
- Παράταση παραστάσεων έως 29 Ιανουαρίου 2019
ΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΣΑΣ ΕΔΩ ΜΕ ΕΝΑ “ΚΛΙΚ”
***
Δείτε το τρέιλερ της παράστασης:
