Όταν κάποιοι όταν θέλουν να ειρωνευτούν έναν πολιτικό του απευθύνουν το ερώτημα: έχεις ακουστά για τη Μαρίκα Παλαίστη;
Προσπαθούν δηλαδή να τον εξομοιώσουν με την τελευταία μισή ιστορία της μεγάλης καλλιτέχνιδας, αφού δεν γνωρίζουν ολόκληρη την ιστορία της. Αφού δεν γνωρίζουν ότι μεσουράνησε στο διεθνές στερέωμα πριν από τη Μαρία Κάλλας, στην παγκόσμια λυρική σκηνή, αφού έχασε άντρα και παιδιά, αλλά και πάλεψε στην Ελλάδα να σταθεί όρθια, ώσπου άρχισε να χάνει τη φωνή της. Για να παραδοθεί τελικά σε μια κοινωνία χωρίς μνήμη, άκαρδη, σκληρή, αδυσώπητη.
Ουαί και αλίμονο αν αρχίσεις να χάνεις έδαφος! Όταν ένα παιδί γεννιέται, κανείς δεν ξέρει ως πού θα φτάσει, πού θα καταλήξει. Κι έτσι όπως συμβαίνει με όλους, συνέβη και με την παράξενη στην εμφάνιση, αλλά γεμάτη ανθρωπιά και σωστό στοχασμό παγκόσμιας φήμης δραματική σοπράνο Μαρίκα Παλαίστη. Η Μαρίκα Παλαίστή, εκτός από μεγάλη καλλιτέχνις, ήταν και μια μεγάλη καρδιά! Όμως μηδένα προ του τέλους μακάριζε!
Η Μαρίκα Παλαίστη γεννήθηκε στην Αμισσό (Σαμψούντα) του Πόντου το 1888 και πέθανε στην Αθήνα το 1970. Ο πατέρας της, πτυχιούχος της Ιατρικής και της Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ήταν διευθυντής στα δύο γυμνάσια της Αμισσού. Η μητέρα της, που πέθανε πολύ νέα, ήταν κόρη του γιατρού Βασιλείου Παρίση.
Παντρεύτηκε έναν Ρώσο αξιωματούχο που γνώρισε στην Κωνσταντινούπολη και εγκαταστάθηκε στη Μόσχα. Δραματική υψίφωνος παγκόσμιας φήμης, όφειλε την καριέρα της στον φιλόμουσο σύζυγό της, που την παρότρυνε να σπουδάσει. Σπούδασε στα Ωδεία του Κιέβου (όπου πήρε χρυσό μετάλλιο) και της Μόσχας. Σε ηλικία 19 ετών, το 1907, ενώ σπούδαζε ακόμη στο Ωδείο της πόλης, έκανε την παρθενική της εμφάνιση στην Όπερα της Μόσχας ως «Λίζα» στην “Ντάμα Πίκα” του Τσαϊκόφσκι. Αυτό ήταν το ξεκίνημα μιας μεγάλης διεθνούς σταδιοδρομίας. Συνεργάστηκε με τον περίφημο Σαλιάπιν στη Μόσχα, και το ρεπερτόριό της περιλάμβανε 25 όπερες, μεταξύ των οποίων: “Αΐντα”, “Ουγγενότοι”, “Τόσκα”, “Τροβατόρε”, “Τζιοκόντα”, “Ρουσάλκα”, “Εβραία”, “Καβαλλερία Ρουστικάνα”, “Χορός Μεταμφιεσμένων”, “Κάρμεν”, όπερες Βάγκνερ κ.λπ., που τις τραγουδούσε στη γλώσσα του εκάστοτε πρωτοτύπου. Τραγούδησε στις μεγαλύτερες πόλεις της Ρωσίας, και ήταν η αγαπημένη σοπράνο του Τσάρου Νικόλαου (Πετρούπολη, Κίεβο, Οδησσό, Χάρκοβο κ.ο.κ.).
Εμφανίστηκε σε όλα τα μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα της Υφηλίου (εκτός Κίνας, Ιαπωνίας και Αυστραλίας) ερμηνεύοντας όπερες και μετέχοντας σε συναυλίες. Στην Ιταλία τραγούδησε “Τζιοκόντα” και “Αΐντα” (Μιλάνο, Μοντένα, Τεργέστη). Επίσης, σε Παρίσι, Λονδίνο, Βιέννη, Βουκουρέστι, Λωζάνη. Μετά το θάνατο του συζύγου της και των δύο παιδιών της έφυγε για την Αμερική. Αξιοσημείωτο είναι πως συμμετείχε, κατόπιν παράκλησης του Β. Τζίλλι, σε συναυλία υποστήριξης των Σάκκο και Βανζέττι, στην Όπερα Χάουζ της Ν. Υόρκης.
Στην Αμερική τραγούδησε με τον Τζίλι και τον Φλέτα, στη Νέα Υόρκη, την Ουάσιγκτον (με παρόντα τον πρόεδρο Ρούσβελτ), το Σικάγο, τη Βοστόνη, κ.λπ. Mετά τη Ρωσική Επανάσταση κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου και πρωτοεμφανίστηκε ως “Αΐντα”. «Το 1935 στις Σέρρες, έδωσε συναυλία στο κινημοτοθέατρο ‘Κρόνιον’… η διεθνούς φήμης δραματική υψίφωνος και τέως πρωταγωνίστρια της Όπερας της Μόσχας Μαρίκα Παλαίστη», έγραφαν οι εφημερίδες.
Ύστερα ήρθε στην Αθήνα και συνεργάστηκε με το “Γ’ Ελληνικό Μελόδραμα” στα “Ολύμπια” με όπερες του ρεπερτορίου της (“Τόσκα” με τον Πειραιώτη Γιάννη Αγγελόπουλο και Φλέτα, “Τροβατόρε”,”Καβαλλερία”, “Κάρμεν”, και άλλες), επίσης σε περιοδεία στις μεγάλες πόλεις, καθώς και σε 430 συναυλίες σε πόλεις και σε νησιά.
Στο διάστημα αυτό η Μαρίκα συντροφιά με τον Γιάννη Αγγελόπουλο επισκέφθηκε τον Πειραιά και κατά κάποιες ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες εμφανίστηκε και στο Δημοτικό Θέατρο. Το 1925, όπως μαρτυρεί και αγγελία του αρχείου μας στην εφημερίδα «Ελεύθερο Βήμα» – πρόδρομος του «Βήματος» του Δημ. Λαμπράκη, δίδασκε φωνητική σε χώρο της οδού Φιλελλήνων 2 της πλατείας Συντάγματος. Το 1927 μετείχε στο θίασο του Λαυράγκα που εμφανίστηκε με μεγάλη επιτυχία στη Θεσσαλονίκη, συνεργάστηκε με τον Καραλίβανο παρουσιάζοντας 11 όπερες.
Συνέθεσε τουλάχιστον εννέα τραγούδια με στίχους δικούς της, για διαφορετικές φωνές και πιάνο, όπως το «Πάντοτ’ εσύ (1959)». Τραγουδιστής-Συνθέτης-Στιχουργός: Παλαίστη Μαρίκα.
Σημειώσεις της Μαρίκας Παλαίστη, αρχηγού Ανεξάρτητου Δημοκρατικού Κόμματος Ελληνίδων: «Αφιερωμένο στην μεγαλύτερη της τελευταίας γενιάς καλλιτέχνιδα Αλίκη Βουγιουκλάκη».
Συνέγραψε θεατρικά έργα, αλλά και διάφορα βιβλία σκανδαλοθηρικού περιεχομένου, αλλά και το “Διατί πρόωρα καταστρέφεται η φωνή, όπως και της Κάλλας” (!), έκδ. 1962. Σελ. 98, που περικλείει και το δικό της δράμα. Άρχισε να χάνει τη φωνή της. Οι φωνητικές χορδές της άρχισαν να την προδίδουν. Τότε όμως, όπως φαίνεται, εκτός από τη φωνή της είχε χάσει και την ψυχική της ισορροπία και ως ιδρύτρια και “ηγέτις” του «Ανεξάρτητου Δημοκρατικού Κόμματος Ελληνίδων»,που ίδρυσε το 1953 αμέσως μετά την παροχή ψήφου στις γυναίκες, διοργάνωνε αφενός ρεσιτάλ τραγουδιού παροιμιώδους ιλαρότητας, αφετέρου μαχητικές προεκλογικές συγκεντρώσεις, ως τις 21.4.1967, οι οποίες πάντοτε διασάλευαν την τάξη, διότι η Κοινωνία, που δεν τη γνώρισε ποτέ, άρχισε ήδη να την ξεχνάει ολοκληρωτικά. Και να θέλει να τη χλευάσει!
Την εποχή εκείνη δεκαετία του ’50, ηλικίας περίπου 60 ετών, θύμιζε γυναίκα τρίτης ηλικίας, απόρροια του ατημέλητου της εμφάνισής της. Επικεφαλής της πολιτικής κίνησης σε μια εποχή, που η ψήφος των γυναικών ήταν ακόμα πρόσφατη και δημιουργούσε αμφισβητήσεις, έκλεινε αίθουσες -την αίθουσα του Παρνασσού κυρίως- για τις ομιλίες της και αυτά που έλεγε δεν ήταν καθόλου γραφικά. Οι λόγοι που εκφωνούσε ήταν μεστοί νοημάτων, ωστόσο δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή. Το πρόβλημα ήταν το σουλούπι της αλλά και ο όλος αέρας της, που πρόδιδε φευγάτο άτομο. Οι αίθουσες, στις οποίες μιλούσε, γέμιζαν ασφυκτικά, όχι, όμως, από ψηφοφόρους της αλλά από πλακατζήδες, που δε δίσταζαν να κουβαλούν ολόκληρους λαχανόκηπους μαζί τους με στόχο την επίδοξη πολιτεύτρια. Μεταξύ άλλων η Παλαίστη στις ομιλίες της ζητούσε να ανέβουν τα θυρωρεία που ήταν στα υπόγεια στην ταράτσα – τότε η Αθήνα ήταν γεμάτη θυρωρούς. Η αίθουσα γέμιζε συνήθως από νέους που πήγαιναν για καζούρα. Πασίγνωστο είχε γίνει το τραγούδι της «Πατρίς, Πατρίς», που το είχε αφιερώσει στον δολοφονημένο ηγέτη του Κογκό Πατρίς Λουμούμπα. Για να… διασκεδάσουν και πολλοί νέοι καλλιτέχνες, συνθέτες και ποιητές, σκηνοθέτες και ηθοποιοί έσπευδαν στα ρεσιτάλ της Παλαίστη ώστε να πρωταγωνιστήσουν στο γιούχα, και να διακριθούν στα ρεπορτάζ των εφημερίδων της επομένης. Η σκηνή στα θέατρα που μίλαγε γέμιζε με πρασινάδες και φρούτα που η Μαρίκα μάζευε στο τέλος ευχαριστώντας το κοινό που ζητωκραύγαζε ειρωνικά με πάθος. Οι επιθεωρησιογράφοι τη σατίρισαν σε επιθεωρήσεις με το τραγουδάκι «Σαν πάει η κυρία η Παλαίστη με το σκυλί στην αγορά», που έγινε γνωστό πανελλήνια.
Ο συλλέκτης Στ. Αρφάνης έχει γράψει για τη Μαρίκα Παλαίστη στο «Επτά Ημέρες της Καθημερινής, Κυριακή 4 Απριλίου 1999»: “H μόνη προσωπική εμπειρία, της φωνή της, ήταν, όταν άκουσα, στο σπίτι του δικηγόρου και εκτελεστή της διαθήκης της Δημήτρη Δ. Σταμούλη, έναν σπανιότατο, πιθανόν τον μοναδικό της δίσκο – δείγμα που ηχογραφήθηκε μεταξύ 1947-49 στο Λονδίνο και περιείχε, στις δύο όψεις του, τις άριες O patria mia από την «Aida» του Giuseppe Verdi και Suiccidio από την «Gioconda» του Amilcare Ponchielli.
Tο ακρόαμα έδειχνε μια πλούσια και με θαυμάσιο τίμπρο φωνή, μιας καλλιτέχνιδας που η ηλικία της είχε δημιουργήσει, ως συνήθως, μικρό διαφραγματικό πρόβλημα, με αποτέλεσμα, την ανάγκη συχνότερων αναπνοών και την ελαφρά αδυναμία στήριξης της φωνής, στη μεσαία κυρίως περιοχή της.
H πρόθεσή μου να αγοράσω τον συγκεκριμένο δίσκο συνάντησε την άρνηση του ιδιοκτήτη. Έτσι, μάλλον, η δυνατότητα να ακούσουμε τη φωνή της, ανεπηρέαστοι από φημολογίες, ζήλιες και στερεότυπα που συνόδευαν τις κρίσεις γι’ αυτήν, όσο ζούσε, έχει χαθεί δια παντός”.
Η Μαρίκα Παλαίστη εξέδωσε την ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ Μ. ΠΑΛΑΙΣΤΗ – Αθήνα, χ.χ. (1967;), σελ. 157.
Ο Δημ. Σταμούλης, που προλογίζει το βιβλίο, εύχεται να αγοραστεί από τους λάτρεις του Λυρικού Θεάτρου, έτσι ώστε να εξασφαλίσει η Μ. Παλαίστη τα προς το ζην, μιας και το επίσημο κράτος αρνήθηκε να της χορηγήσει τιμητική σύνταξη.
Στην καλλιτέχνιδα που τόσο ο Γιάννης Αγγελόπουλος, αλλά και οι Φιοντόρ Σαλιάπιν και Μπενιαμίνο Γκίγκλι περιγράφουν σαν εξαίρετη, σπάνια φωνή δραματική υψίφωνο αλλά και μεγάλη ηθοποιό. Γιατί εν τω μεταξύ είχε ξεπέσει!…
Βασίλης Κουτουζής
Δημοσιογράφος ερευνητής
Πηγή: © KOUTOUZIS.GR – www.koutouzis.gr
 του Πόντου το 1888 και πέθανε στην Αθήνα το 1970 ή το 76. Ο πατέρας της, πτυχιούχος της Ιατρικής){kind=link}