Σαράντα χρόνια χωρίς την Κάλλας… Πόσο έχει λείψει από τον κόσμο της όπερας αυτή η προσωπικότητα;
Πολλές σοπράνο ακολούθησαν στα ίχνη της, άνοιξε δρόμους ερμηνείας, στυλ, τρόπου ζωής. Σπουδαίοι λυρικοί καλλιτέχνες υπήρξαν πολλοί και πριν και μετά από αυτήν. Μόνον αυτή όμως έγινε μύθος. Ίσως γιατί η ζωή της ήταν αρκετά ασυνήθιστη… σαν παραμύθι: το ασχημόπαπο που έγινε ωραίος κύκνος, που ενέπνευσε σκηνοθέτες, μαέστρους, τραγουδιστές, σαν το αδιαφιλονίκητο αστέρι του οπερατικού στερεώματος, αλλά και του διεθνούς τζετ σετ για μια 15ετία. Που ξεσήκωσε θύελλες θαυμασμού αλλά και έριδας, που ερωτεύτηκε, προδόθηκε, πέθανε αναπάντεχα και πρόωρα… Όλα αυτά συνθέτουν τον μύθο Κάλλας. Για τον μύθο αυτό μας μίλησε η διεθνής σοπράνο Τζένη Δριβάλα, η οποία ανεβάζει την παράσταση “Σαράντα χρόνια χωρίς την Κάλλας – Αφιέρωμα από την Τζένη Δριβάλα” στις 22, 24 Σεπτεμβρίου και 1 Οκτωβρίου 2017, στο θέατρο “Κνωσός”:
«Εξακολουθούμε να «πενθούμε» τον χαμό αυτού του μύθου αλλά και να «εορτάζουμε» ταυτόχρονα, γιατί η μοίρα μάς αξίωσε να υπάρξει αυτή η προσωπικότητα που έδωσε τόση χαρά σε αμέτρητους ανθρώπους στον πλανήτη. Όλοι εμείς οι λυρικοί τραγουδιστές συμμετέχουμε σε αυτή την ανάμνηση – υπενθύμιση του μύθου και του δράματος».
Συμπίπτει και κάποια δική σας επέτειος, κυρία Δριβάλα, αυτή την εποχή;
* «Ναι. Φέτος, τον Σεπτέμβριο – Οκτώβριο 2017, έχω και μια προσωπική επέτειο. Την επομένη της ημέρας του θανάτου της (16/9/1977), πριν από 40 χρόνια, έφυγα για την Τουλούζη στη Γαλλία, όπου απέσπασα το βραβείο στον εκεί διεθνή διαγωνισμό λυρικού τραγουδιού. Ήταν η πρώτη φορά που στάθηκα σε σκηνή όπερας, όχι σαν μια 18χρονη μαθήτρια που ήμουν ως τότε, αλλά σαν επίδοξη λυρική τραγουδίστρια.
Σαράντα χρόνια αργότερα, ύστερα από πολλές ακόμη διακρίσεις, μετά το ντεμπούτο μου στην ΕΛΣ (1981), στην Ιταλία (1983), στη Σκάλα του Μιλάνου (1986), ύστερα από πάμπολλες παραγωγές όπερας στην Ελλάδα αλλά και στα μεγαλύτερα θέατρα εκτός Ελλάδος, η δική μου μοίρα με αξίωσε να είμαι σε θέση να στέκομαι πάνω στη σκηνή και να δίνω αυτό που μπορώ σε όσους θέλουν να ακούσουν».
Πώς σκέπτεστε να «εορτάσετε» αυτές τις δύο κοινές επετείους;
* «Με την Ε.Λ.Θ.Ε. (Εταιρεία Λυρικού Θεάτρου Ελλάδος) και το θέατρο «Κνωσός», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Όπερας Ελλάδος, αποφασίσαμε να κάνουμε το δικό μας αφιέρωμα στη Μαρία. Τη δική μας Μαρία, που μεγάλωσε και ξεκίνησε την καριέρα της στην Αθήνα. Τότε που ζούσε σε ένα σπίτι στην οδό Πατησίων. Είναι το «ευχαριστώ» μας σε αυτήν τη λαμπρή μορφή που μας ενέπνευσε και εξακολουθεί να μας εμπνέει στον χώρο της τέχνης.
Επιλέξαμε τα ιστορικό θέατρο «Κνωσσός» της οδού Πατησίων, θέλοντας να υπογραμμίσουμε ότι η Μαρία μεγάλωσε και ζούσε σε αυτήν τη γειτονιά».
Ποιο ρόλο επιλέξατε γι’ αυτό το αφιέρωμα;
* «Επέλεξα την «Τραβιάτα» (22 και 24/9), γιατί είναι ο ρόλος που με συνόδευσε περισσότερο από κάθε άλλον, από το ντεμπούτο μου σε αυτόν στην ΕΛΣ (1982) στην ιστορική σκηνοθεσία του Μιχάλη Κακογιάννη, και με έφερε και στις τέσσερις ηπείρους ερμηνεύοντάς τον».
Ποιος σκηνοθετεί;
* «Η σκηνοθεσία αυτή τη φορά είναι δική μου».
Ποιοι άλλοι καλλιτέχνες συμπράττουν σε αυτό το αφιέρωμα;
* «Ευχαριστώ από καρδιάς για τη σύμπραξή τους, τους πρωταγωνιστές της ΕΛΣ αλλά και διεθνούς φήμης καλλιτέχνες Αντώνη Κορωναίο (τενόρο) και Τάση Χριστογιαννόπουλο (βαρύτονο).
Ευχαριστώ και όλους τους συμμετέχοντες λυρικούς καλλιτέχνες – Ειρήνη Κώνστα, Κατερίνα Μανιού, Μαρία Κιόρογλου, Ελένη Λεβέντη, Γιάννη Κάβουρα, Αλέξανδρο Γάβαρη, Γαβριήλ Αντωνέλλο».
Θέλετε να μας αναφέρετε και τους άλλους συντελεστές;
* «Βεβαίως. Τη μουσική διεύθυνση έχει ο Δημήτρης Καραμανώλης, ο οποίος παίζει και πιάνο στην παράσταση. Συμμετέχει επίσης ο σπουδαίος Έλληνας βιολονίστας Γιάννης Γεωργιάδης. Το σκηνικό και τα κοστούμια είναι της Αριάδνης Παπαδάκη».
Σε ποια εποχή τοποθετήσατε την παράσταση;
«Την παραγωγή την τοποθετήσαμε χρονικά στις αρχές του 20ου αιώνα, με κοστούμια εμπνευσμένα από σχέδια του σπουδαίου γάλλου σχεδιαστή Πωλ Πουαρέ (1897-1944)».
- Το 2ο μέρος του αφιερώματος είναι η παράσταση «Κάλλας: Η Τέχνη μου-Η Ζωή μου» (1/10)
Μέσα από ένα συνδυασμό κειμένων που είναι επιστολές της Μαρίας στην αδελφή της Τζάκυ, (όπου περιγράφει τα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής της και τα συναισθήματά της) και οπερατικών σκηνών από τους μεγάλους της ρόλους, παρουσιάζεται το δράμα της σύγκρουσης της ντίβας με την ανθρώπινη πλευρά της.
Συμμετέχουν: Ερμίνα Γεράρδη (ηθοποιός)-«Τζάκυ Καλογεροπούλου»,
Ειρήνη Κώνστα (σοπράνο)-«Κάλλας», Τζένη Δριβάλα (σοπράνο)-«Μαρία», Σταμάτης Μπερής (τενόρος)-«Τζουζέππε ντι Στέφανο & Αριστοτέλης Ωνάσης», Γαβριήλ Αντωνέλλος (μπάσος)-«Τζοβάνι-Μπατίστα Μενεγκίνι».
Στο πιάνο ο Δημήτρης Καραμανώλης.
Πληροφορίες
Σαράντα χρόνια χωρίς την Κάλλας – Αφιέρωμα από την Τζένη Δριβάλα
(22, 24 Σεπτεμβρίου, 1 Οκτωβρίου 2017 – Θέατρο ΚΝΩΣΟΣ)
Διεύθυνση: Κνωσσού 11 & Πατησίων 195-Πλατεία Αμερικής- 11253 Αθήνα
Τηλέφωνο: 210-867 70 70
Fax: 2108677669
E-mail: [email protected]
URL: www.theatroknossos.gr
Η Μαρία Κάλλας γεννήθηκε ως Άννα Μαρία Καικιλία Σοφία Καλογεροπούλου στις 2 Δεκεμβρίου του 1923 στη Νέα Υόρκη. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς οι γονείς της, Ευαγγελία Δημητριάδη (από την Κωνσταντινούπολη) και Γιώργος Καλογερόπουλος (από τo Nεωχόριο Ιθώμης στο Μελιγαλά Μεσσηνίας), είχαν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ από την Αθήνα. Εκεί ο πατέρας της ανοίγει φαρμακείο και το 1929 αλλάζει το οικογενειακό επώνυμο από Καλογερόπουλος σε Callas. Τρία χρόνια αργότερα η Μαρία ξεκινά τα πρώτα μαθήματα πιάνου μαζί με τη μεγαλύτερη αδελφή της Υακίνθη. Σε ηλικία 11 ετών έλαβε το πρώτο βραβείο ως “σολίστ” σε διαγωνισμό παιδικών φωνών που είχε διοργανώσει ο ραδιοφωνικός σταθμός της Νέας Υόρκης W.O.R.
Στα 1937 έρχεται το διαζύγιο των γονιών της και η Μαρία ακολουθεί τη μητέρα της στην Αθήνα, όπου ήδη βρισκόταν η αδελφή της. Αρχικά, αν και μικρότερη από το ηλικιακό όριο εισαγωγής, εγγράφηκε στο Εθνικό Ωδείο του Καλομοίρη με καθηγήτρια τη Μαρία Τριβέλλα ενώ ένα χρόνο αργότερα βρέθηκε στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών όπου δίδασκε η Ελβίρα ντε Ιντάλγκο (Elvira de Hidalgo) και η οποία θεωρείται ως η κατ’ εξοχήν δασκάλα της Κάλλας.
Στις 2 Απριλίου 1939 κάνει το σκηνικό της ντεμπούτο ως Σαντούζα σε μία μαθητική παράσταση της “Αγροτικής Ιπποσύνης” (Cavalleria Rusticana) του Πιέτρο Μασκάνι από το Ωδείο Αθηνών. Λίγο πριν από το ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου έρχεται η πρώτη συνεργασία της με την εταιρεία της Λυρικής Σκηνής Αθηνών και στις 21 Οκτωβρίου του 1940, ερμηνεύει τραγούδια από τον Έμπορο της Βενετίας του Ουίλιαμ Σαίξπηρ στο Βασιλικό Θέατρο. Η συνεργασία της με τη Λυρική Σκηνή θα συνεχιστεί και στις 21 Ιανουαρίου 1941 στην πρώτη της μελοδραματική εμφάνιση θα υποδυθεί τη Βεατρίκη στο έργο “Βοκκάκιος” του Φραντς φον Σουπέ στο κινηματοθέατρο Παλλάς.
Στις 27 Αυγούστου του 1942 στο θερινό θέατρο Παρκ στην Πλατεία Κλαυθμώνος, στην πρώτη της επαγγελματική εμφάνιση σε όπερα, ερμηνεύει “Τόσκα” του Τζιάκομο Πουτσίνι. Την ίδια χρονιά συμμετείχε σε συναυλία της Λυρικής στη Θεσσαλονίκη. Στις 19 Φεβρουαρίου ερμηνεύει τη Σμαράγδα στον “Πρωτομάστορα” του Μανώλη Καλομοίρη, και εννέα μέρες αργότερα συμμετέχει σε μεγάλη συναυλία για τα συσσίτια της Νέας Σμύρνης στον κινηματογράφο Σπόρτινγκ. Στις 12 Δεκεμβρίου ερμηνεύει άριες του Μπετόβεν και του Ροσίνι σε συναυλία υπέρ των φυματικών.
Η αρχή της μεγάλης πορείας
Λίγο μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα η Κάλλας, εξαιτίας της υποβάθμισής της στη Λυρική Σκηνή και εν μέσω της πολεμικής των συναδέλφων της που την κατηγορούσαν για συνεργασία με τους κατακτητές, αποφασίζει να επιστρέψει στις ΗΠΑ. Προκειμένου να εξασφαλίσει τα εισιτήριά της δίνει μια αποχαιρετιστήρια παράσταση στην Αθήνα. Το Σεπτέμβριο του 1945 βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και ξεκινά την προσπάθεια για ανεύρεση εργασίας αρχικά στη Μητροπολιτική Όπερα, δεν καταφέρνει όμως να υπογράψει συμβόλαιο.
Εντούτοις η ακρόασή της από τον Έντουαρντ Τζόνσον, διευθυντή της Όπερας, φέρνει την προσφορά δύο ρόλων στα έργα “Φιντέλιο” του Μπετόβεν και “Μανταμ Μπατερφλάι” του Πουτσίνι. Η Κάλλας απορρίπτει τους ρόλους. Δε θέλει να τραγουδήσει το “Φιντέλιο” στα αγγλικά, ενώ αισθάνεται πολύ εύσωμη ώστε να ερμηνεύσει την αιθέρια “Μπάτερφλάι”.
Η γνωριμία της με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Αρένας της Βερόνα, Τζοβάνι Τζενατέλο, την οδηγεί στην Ιταλία. Εκεί στις 3 Αυγούστου 1947 κάνει την πρώτη της εμφάνιση στην Αρένα της Βερόνα με την “Τζοκόντα” του Αμιλκάρε Πονκιέλι. Τον ίδιο χρόνο ερμηνεύει την Ιζόλδη από το “Τριστάνος και Ιζόλδη” στη Βενετία υπό την καθοδήγηση του μαέστρου Τούλιο Σεραφίν. Συνάμα έρχεται και η γνωριμία της με τον μουσόφιλο Ιταλό βιομήχανο Τζοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι, με τον οποίο παντρεύονται στις 21 Απριλίου 1949. Ο Μενεγκίνι έχοντας και ρόλο μάνατζερ άσκησε καταλυτική επιρροή στην καριέρα της Κάλλας, υποβάλλοντάς την σε δίαιτα με σκοπό να αποκτήσει καλύτερη εμφάνιση και αποτρέποντάς την από κάθε βιοτική ενασχόληση με την οικονομική κάλυψη, που της παρείχε. Έτσι τον ίδιο χρόνο η Κάλλας κάνει καλλιτεχνικές εμφανίσεις στο Μπουένος Άιρες και το 1950 στο Μεξικό.
Τα στάδια της αποθέωσης
Στις 7 Δεκεμβρίου 1951 η Κάλλας ανοίγει τη σεζόν στη Σκάλα του Μιλάνου με το “Σικελικό Εσπερινό”, εμφάνιση που της προσφέρει μεγάλη αναγνώριση. Κατά τη διάρκεια των επόμενων επτά ετών η Σκάλα θα είναι η σκηνή των μέγιστων θριάμβων της σε ένα ευρύ φάσμα ρόλων. Το 1955 ανεβάζει την ιστορική παράσταση της “Τραβιάτας” του Βέρντι σε σκηνοθεσία Λουκίνο Βισκόντι.
Στις 27 Οκτωβρίου 1956 εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης ως “Νόρμα” στο ομώνυμο έργο του Μπελίνι. Στις 5 Αυγούστου 1957 επιστρέφει στην Αθήνα και εμφανίζεται στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Δύο μήνες πριν είχε γνωρίσει τον εφοπλιστή Αριστοτέλη Ωνάση σε δεξίωση της κοσμικογράφου Έλσα Μάξγουελ. Η γνωριμία τους θα εξελιχθεί σε μία από τις πλέον συζητημένες σχέσεις στην ιστορία.
Το 1960 τραγουδά στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου “Νόρμα” και το επόμενο έτος “Μήδεια” σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή. Το 1962 επανέρχεται στη Σκάλα του Μιλάνου και αποθεώνεται ως Μήδεια σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή και κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη. Τον Ιανουάριο του 1964 πείθεται από τον Φράνκο Τζεφιρέλι να συμμετάσχει σε μία νέα παραγωγή της “Τόσκα” στη σκηνή του Covent Garden. Η παράσταση εκθειάζεται από τους κριτικούς ενώ ακολουθεί την ίδια χρονιά νέος καλλιτεχνικός θρίαμβος στην Όπερα των Παρισίων με τη “Νόρμα”. Παρά τα φωνητικά προβλήματα που έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει το παρισινό κοινό την αποδέχεται θερμά.
Στις 5 Ιουλίου 1965 εμφανίζεται για τελευταία φορά σε παράσταση όπερας στο Covent Garden με την “Τόσκα” σε σκηνοθεσία Φράνκο Τζεφιρέλι. Στα 1966 απεκδύεται την αμερικανική υπηκοότητα και λαμβάνει την ελληνική. Με αυτή της την ενέργεια λύεται και τυπικά ο γάμος της με τον Μενεγκίνι. Πλέον ελπίζει ότι ο Αριστοτέλης Ωνάσης θα της ζητήσει να παντρευτούν κάτι που τελικά δε γίνεται μια και στις 8 Ιουλίου 1968 ο Έλληνας μεγιστάνας παντρεύεται τη χήρα του Αμερικανού Προέδρου Κέννεντι, Τζάκι. Αυτή του η πράξη βυθίζει σε κατάθλιψη την κορυφαία υψίφωνο.
Τελευταίες σκηνές πριν από το τέλος
Το 1969 γυρίζει σε ταινία τη “Μήδεια” του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Πιερ Πάολο Παζολίνι. Η ταινία δεν έχει τύχη στις κινηματογραφικές αίθουσες. Στις 25 Μαΐου 1970 μεταφέρεται στο νοσοκομείο και γίνεται γνωστό ότι επεχείρησε να αυτοκτονήσει λαμβάνοντας μεγάλη δόση βαρβιτουρικών.
Το 1973 σκηνοθετεί στο Τορίνο μαζί με τον Τζουζέπε ντι Στέφανο τον “Σικελικό Εσπερινό” και την ίδια χρονιά ξεκινά μαζί του μια παγκόσμια καλλιτεχνική περιοδεία. Στις 8 Δεκεμβρίου η Κάλλας τραγούδησε στην Όπερα των Παρισίων, όπου το κοινό την κάλεσε στη σκηνή 10 φορές καταχειροκροτώντας την. Η τελευταία της εμφάνιση έγινε στην πόλη Σάπορο της Ιαπωνίας στις 11 Δεκεμβρίου του 1974.
Η Μαρία Κάλλας πέρασε στην αιωνιότητα στις 16 Σεπτεμβρίου 1977 στο Παρίσι. Η κηδεία της έγινε στις 20 Σεπτεμβρίου και, αφού το σώμα της αποτεφρώθηκε όπως επιθυμούσε, την άνοιξη του 1979 η τέφρα της σκορπίστηκε στο Αιγαίο.
Το μεγάλο μυστικό
Στο κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ “Απόλυτη Κάλλας” του Γάλου σκηνοθέτη Φιλίπ Κολί, βασισμένο σε ιστορικά αρχεία, αποκαλύπτεται μια μυστική πτυχή της ζωής της μεγάλης “ντίβας”.
Συγκεκριμένα αποκαλύπτεται ότι η Μαρία Κάλλας στις 30 Μαρτίου του 1960 γέννησε ένα άρρεν βρέφος πλην όμως νεκρό που φέρεται ως καρπός του έρωτά της με τον Αριστοτέλη Ωνάση. Ο Φιλίπ ισχυρίζεται ότι επαλήθευσε το ατυχές αυτό γεγονος με πιστοποιητικό γέννησης, στο οποίο αναφέρεται μεν το όνομα Όμηρος, αλλά με επίθετο “μη αναγνώσιμο”. Επίσης ισχυρίζεται ότι κατέχει φωτογραφίες από το νεκροταφείο Μπρέσο του Μιλάνου όπου κατά τους ισχυρισμούς του θάφτηκε το νεογέννητο υπό “άκρα μυστικότητα”.
Διαβάστε ακόμα:
